Wat is Parkinson ? Dr. Carla Verstappen Neuroloog, Canisius Wilhelmina Ziekenhuis

1817: James Parkinson 1912: J Rowntree

Hoe vaak komt de ziekte van Parkinson voor 28.353 mensen met de ziekte van Parkinson 11.583 mensen met parkinsonisme

Wat is Parkinson: MRI hersenen

Wat is Parkinson?

Pathofysiologie

Appels en peren

Symptomen

Symptomen

Ziekte van Parkinson: klinische criteria Bradykinesie (vertraging van beweging) vereist, + minimaal één ander “hoofdsymptoom”: Rusttremor (liefst ‘geldtel’ aspect) Rigiditeit (loden pijp; tandrad) Houdingsinstabiliteit / vallen

Ziekte van Parkinson: klinische criteria Bradykinesie (vertraging van beweging) vereist, + minimaal één ander “hoofdsymptoom”: Rusttremor (liefst ‘geldtel’ aspect) Rigiditeit (loden pijp; tandrad) Houdingsinstabiliteit / vallen

Ondersteunende criteria Asymmetrisch begin (links of rechts) Blijvend asymmetrisch beloop Goede, blijvende reactie op parkinson medicatie (levodopa) Progressieve stoornis Ziektebeloop >10 jaar Geen aanwijzingen voor andere oorzaak (bijv. neuroleptica) Ontbreken van “red flags”

Parkinson en parkinsonismen Multi syteem atrofie Progressieve supranucleaire palsie (PSP) Vasculair parkinsonisme Corticobasale degeneratie

Niet alleen bewegen gaat moeilijk

Non-motore symptomen Obstipatie Moeite met ophouden van de urine In- en doorslaap problemen Problemen op sexueel gebied Somberheid/depressie Geheugenproblemen Apathie Afvallen Pijnklachten (vaak schouder/been/rug) Speekselvloed Verslikken Moeite met articuleren/ zachte stem Moeite met dubbeltaken

Impact partner/kinderen/vrienden Parkinson heb je vaak samen

Wisselende dagen

Complicaties en levensverwachting Heupfractuur

Vragen

Behandeling van de ziekte van Parkinson Genezen symptomatisch Afremmen ondersteunen

Behandeling Genezen symptomatisch Afremmen ondersteunen

Symptomatisch: beginfase van de ziekte Kwaliteit van leven

Medicatie

Medicatie

Welke medicijnen Dopaminerge medicijnen Levodopa Dopamine receptor agonisten Anticholinergica Remming dopamine afbraak COMT remmer MAO-B remmer Amantadine

Effect van medicijnen

Plasmaspiegels levodopa A. Begin van behandeling Overmatig effect (dyskinesieën) Gewenst effect (‘ON’) Te weinig effect (‘OFF’) Dosis 1 Dosis 2

Plasmaspiegels levodopa B. Langdurig gebruik Overmatig effect (dyskinesieën) Gewenst effect (‘ON’) Te weinig effect (‘OFF’) Dosis 1 Dosis 2 Dosis 3

Continue dopaminerge stimulatie (CDS) Duodopa Deep Brain Stimulation (DBS) apomorfine

Therapie voor de non-motore symptomen Obstipatie vezels/vocht Moeite met ophouden van de urine incontinentiemateriaal/medicijn In- en doorslaap problemen zijden lakens/medicatie Problemen op sexueel gebied sexuoloog/viagra Somberheid/depressie psycholoog/antidepressivum Geheugenproblemen medicatie Apathie ? Afvallen calorierijke voeding Pijnklachten (vaak schouder/been/rug) fysiotherapie/pijnstillers Speekselvloed logopedie/medicatie/botuline Verslikken logopedie Moeite met articuleren/ zachte stem logopedie Moeite met dubbeltaken ?

Neuroloog Geriater Huisarts Logopedist Diëtist Fysiotherapeut Revalidatie arts Verpleeghuis Parkinson verpleegkundige Maatschappelijk werk Patiënt Fysiotherapeut Psycholoog Logopedist Ergotherapeut Diëtist

Vragen