Hoe staat het met de behandeling van patiënten met de ziekte van Parkinson? Een update

Inhoud Behandelingen die al lang bestaan Ontwikkelingen van de laatste jaren Toekomstige mogelijkheden

De behandeling van oudsher Dopaminerge medicatie levodopa met decarboxylaseremmer dopamine agonist MAO B remmer COMT remmer Amantadine Anticholinergica Paramedische begeleiding Behandeling en begeleiding Parkinson verpleegkundige en neuroloog

Dopamine tekort

Dopamine stimuleert de receptor

Dopamine systeem

Beïnvloeding dopamine activiteit

Voor patienten met ernstige motorische verschijnselen Pompbehandeling apomorfinepomp Hersenoperatie diepe hersenstimulatie aanbrengen kleine beschadiging (tomie)

Apomorfine pomp

Stereotaxie

Wat is er de afgelopen jaren nieuw in de behandeling van Parkinson patiënten? startpunt: redactie projectplan

Sinds 2000 Nieuwe medicijnen / nieuwe toedieningsvormen Betere organisatie van zorg Aandacht voor niet-motorische verschijnselen Gebruik van bestaande medicijnen bij niet-motorische verschijnselen bij ziekte van Parkinson

Nieuwe medicijnen Rasagiline (Azilect) Levodopa/carbidopa intestinale gel (Duodopa) Gereguleerde afgifte agonisten ropinirol (Requip Modutab) pramipexol (Sifrol MVA) Pleister met agonist rotigotine (Neupro)

Duodopa pomp

Duodopa pomp

Motorische verschijnselen Stijfheid Traagheid Onhandigheid Trillen Balansstoornissen

Parkinson monitor

Andere hersengebieden betrokken bij niet motorische verschijnselen

Serotonine systeem

Niet motorische verschijnselen Geestelijk depressie apathie impulsregulatiestoornissen dementie wanen, hallucinaties Maagdarmstelsel slechte ontlediging maag obstipatie Plasproblemen vaak plassen ‘s nachts plassen

Niet motorische verschijnselen 2 Moeheid Gevoelsklachten pijn Temperatuurstoornissen kou overmatig zweten Lage bloeddruk (bij overeindkomen) Speekselproblemen kwijlen droge mond Seksuele functiestoornissen Slaapproblemen

Grote invloed niet motorische verschijnselen op kwaliteit van leven

Invloed werking maagdarmkanaal op opname levodopa

Cognitie, gedrag en opname verpleeghuis

Gebruik van bestaande medicijnen voor niet motorische problemen bij de ziekte van Parkinson Rivastigmine bij Parkinson dementie Solifenacine en tolterodine bij vaak plassen Desmopressine voor de nacht bij ‘s nachts veel plassen Fludrocortison en midodrine bij lage bloeddruk Laxantia

Organisatie van de zorg voor Parkinson patienten Parkinson Net Parkinson richtlijnen Parkinson Platform Noord Nederland samenwerking gespecialiseerde neurologen en Parkinson verpleegkundigen Gebruik van internet (tele geneeskunde) Kwaliteitsmeting (Parkinson Inzicht)

ParkinsonInzicht Kwaliteit van leven Werk en participatie Indicatoren: Kwaliteit van leven Werk en participatie Mate van bewegen Vallen en breken Belasting van mantelzorger

Welke behandelingen zijn er te verwachten? Ziekte beinvloedend <-> symptoom bestrijdend Onderscheid op basis van erfelijke eigenschappen Motorisch <-> niet motorisch

Beïnvloeding ziekte Vroegdiagnostiek erfelijke risicofactoren voorspellende symptomen ‘biomarkers’: testen die Parkinson bewijzen Uiteindelijk doel: behandeling bij verhoogd risico op Parkinson Remmen verergering Parkinson Vervanging afgestorven cellen stamceltransplantatie

Voorspellende symptomen voor het krijgen van de ziekte van Parkinson Obstipatie Vermindering reuk Depressie Droomslaap gedrag Mogelijk ook: Rusteloze benen Vermoeidheid Angst Pijnklachten

Dopamine transporter scan

Nieuwe mogelijkheden voor vroege vaststelling ziekte van Parkinson Combinatie van klachten en symptomen Micro RNA technieken Vaststelling van verhouding stoffen in hersenvocht Nieuwe foto-methodes

Verkeerd gevouwen eiwit alfa synucleine

Verstoorde processen bij Parkinson

Erfelijke factoren

Mogelijke beschermende behandelingen Ontstekingsremmers Groeistimuleerders Vermindering stapeling alfasynucleine Neuroprotectiva (zenuwcelbeschermers) Antioxidantia Functie mitochondriën verbeteren (meer energie in cellen)

Verbetering motorische symptomen Werkingsduur medicijnen nieuwe vormen van langzame afgifte levodopa (verschillende vormen niet succesvol….) apomorfine onder de tong inhalatie van medicatie Groter effect medicatie beter omzetten levodopa in hersenen naar dopamine door toevoeging AADC (virus + gen) Medicijnen gericht op bepaalde symptomen onderdrukken overbeweeglijkheid vermindering freezen Medicijnen die kans op vallen verminderen

Verbetering niet motorische symptomen Maagdarmstelsel verbetering maagontlediging verbetering ontlastingspatroon Vermindering speeksel / kwijlen Behandeling lage bloeddruk, orthostatische hypotensie Geestelijke symptomen tegengaan hallucinaties en wanen nieuwe middelen om cognitie te verbeteren onderdrukken impulscontrole stoornissen

Organisatie en kwaliteit van de zorg Uitbreiden en verbeteren netwerken Parkinson Net Parkinson Platform Noord Nederland Ketenzorg Regionale afspraken over taken / behandeling Kwaliteit hoog in het vaandel Parkinson Inzicht Centra die kwaliteit aantonen Parkinson NeXt, digitale ondersteuning

Dank voor uw aandacht