Internationaal Water conflict een fluide concept Jeroen Warner Docent Rampenstudies Wageningen Universiteit

Wateroorlog? Watervrede?

Scientists Say: Risk of Water Wars Rising SWEDEN: August 23, 2004 STOCKHOLM - The risk of wars being fought over water is rising because of explosive global population growth and widespread complacency, scientists said. "We have had oil wars," said Professor William Mitsch. "That's happened in our lifetime. Water wars are possible." Scientists at the World Water Week conference which began on Sunday in Stockholm said that ignorance and complacency were widespread in wealthier countries. "I don't know what will shake these regions out of complacency other than the fact there will be droughts, pestilence and wars that break out over water rights," said Mitsch, professor of natural resources at Ohio State University. Mitsch told Reuters potential flashpoints included the Middle East. "Continuing on our present path will mean more conflict," a report by International Water Management Institute (IWMI) said. With the world's population growing at exponential rates there was extreme pressure on water supplies to provide drinking water and food, said scientists at the Stockholm gathering. "In 2025 we will have another two billion people to feed and 95 percent of these will be in urban areas," said Professor Jan Lundqvist of Stockholm International Water Institute. The answer was sustained investment in infrastructure. An estimated $80 billion was invested each year in the water sector, but this needed to at least double, said Professor Frank Rijsberman, the IWMI's director general. "I think if I look at the numbers I can't immediately see a way out over the next few years," said IWMI report co-author Dr David Molden. "I think we will reach a real crisis." Story by Patrick McLoughlin

Water conflict gaat niet om drinkwater 3 liters schoon drinkwater p.p. veelal moeiteloos te realiseren 120 l voor wassen, koken, tuinieren 1000 l voor voedselproductie

Waterconflict Tussen staten? Schaarste? Geen wateroorlogen Babyloniërs (Sennacherib) ‘Water war’ meestal om andere redenen: historische strijd om territorium, leaderschip.. Schaarste? Zelden absolute schaarste Boliviaanse ‘ wateroorlog’ (waterrel): waterkwaliteit en waterrechten

Wereldwatercrisis => Wereldvoedselcrisis? Mineral Scarcity Energy Scarcity Water Scarcity Food Scarcity Extraction costs Decreased yields Machine costs Transportation costs

De Wijk heeft een punt als hij laat zien dat in gebieden waar veel grondstoffen, energie, voedsel en dergelijke vandaan komen, water vaak juist een schaars goed is. Landen die ondemocratisch en/of instabiel zijn – betiteld als fragiele staten – vormen vaak ook clusters, waardoor problemen in één land gemakkelijk overslaan op de hele regio.

14 August 2000 World Commission On Dams Chair Challenges "Water War" Rhetoric Winner of 2000 Stockholm Water Prize Asmal takes on global theory that water scarcity leads to conflict STOCKHOLM, Monday, Aug. 14 -- In a policy address before the Stockholm Water Forum, World Commission on Dams Chair Prof. Kader Asmal today questioned the motivations and basis for a widespread doctrine that drives foreign policies and global aid: Prevention of Water Wars. After reviewing the bleak facts about water scarcity, and acknowledging how that leads to stress, Asmal argued that there is no basis for spreading alarm, mobilising, strengthening borders or launching unilateral top-down campaign. All of which have been advocated by global experts. Officials from the US Department of the Defense, CIA, State Department and White House met to consider the international implications of water conflicts. The result, was a multimillion dollar agenda to resolve global water disputes, on grounds, said the Secretary of State, that "As competition for water intensifies, further disagreements over access and use are likely to erupt." "With all due respect to my friends," said Asmal, "have battles ever been fought over water? Is water scarcity a casus belli? Does it divide nations? The answer is no, no and no. Indeed, water, by its nature, tends to induce even hostile co-riparian countries to co-operate, even as disputes rage over other issues. The weight of historical evidence demonstrates that organised political bodies have signed 3600 water related treaties since AD 805. Of seven minor water-related skirmishes, all began over non-water issues. " "There is some value to sensational Water War rhetoric," Asmal acknowledged. "Alarmists awaken people to the underlying reality of water scarcity, and rally their troops to become more progressive and interdependent. By contrast, to challenge that rhetoric is to risk making us passive about the status quo, or delay needed innovations or co-operation... But the Water War rhetoric must not replace the vacuum left by the Cold War's end. If the 'water's-for-fighting' chorus is off key, its disharmony affects lives as well. It shifts energy and resources from local priorities to foreign affairs. It scares off investment where it is most in need. It reshuffles priorities, delays implementation of policy. It is easier to ignore their thirst than to divert attention to potential foreign threats, real or imagined. Easier, not better. To help the poor and weak, let us together reform our unstable, consumptive habits to share limited supplies…"

Een kwestie van geloof… Malthusianen Determinisme Cornucopians ‘Ingenuity’ kan determinisme doorbreken

Rijnverdrag Vervuiling door kalium en zware metalen Crisis maakt samenwerking mogelijk 1970s Rijn biologisch doodverklaard 1980s Seveso

Omgaan met stress... Leidt schaarste tot oorlog? Vechten Stelen Besparing Regulering/reallocatie Het probleem ontkennen Het probleem verplaatsen Uitputting

Watervrede? Wolf: veel meer akkoorden dan strijd om water Kistin/Phillips: maar wat betekent het in de praktijk? Na eerste stappen loopt het vast Internationaal waterrecht nog steeds onderontwikkeld: na Gabcikovo Nagymaros geen grote rechtszaken, terwijl er genoeg reden tot klagen is.

Geen oorlog, geen vrede? Watervrede Wateroorlog Veel verdragen, weinig follow-up Heel weinig multilaterale afspraken Regimes eenvoudig te omzeilen Wateroorlog Populair in jaren ‘ 90, nu terug als ‘klimaatoorlogen’ (Wenzel 2008) Geen empirische onderbouwing Hydro-conflict als proxy voor iets anders?

Wateroorlog in recente geschiedenis nog nooit voorgekomen 1967 ging niet (alleen) om Syrisch/Jordanees omleidingsproject De enige media-genieke‘wateroorlogen’ vonden plaats in| Bolivia (Cochabamba) en Gujarat (Narmada) maar dat ging om burgerverzet tegen water projects

Conflictfactoren a- Mate van gedeeldheid van water Gleick’s vier conflictvoorwaarden a- Mate van gedeeldheid van water b- Weinig alternatieven voor diversificatie c- Bevolkingsdruk neemt toe d- Regionale machtsasymmetrie

Realpolitik: Bovenstromers hoeven niet samen te werken met benedenstromers Liberalen: maar onvermijdelijke botsing t.g.v.interdependentie Bovenstromers gebruiken hun water om macht te verkrijgen; benedenstromers gebruiken hun macht om water te verkrijgen Zee of strategisch kanaal geeft benedenstromers hindermacht

Nederlands-Belgische wateroorlog? Belgie: 71,3 % van landoppervlak in internationaal stroomgebied (Nederland 33%) Belgie ’fragile state’? Historische grieven: afsluiting Schelde 250 jaar, Nederland bepaalt de voorwaarden; betoont zich onbetrouwbare contractpartner bij Scheldevisie (door two-level game rond Hedwigepolder)

Westerschelde (L’escaut)

Schelde- estuarium Vlaams-Nederlands leerplatform (OAP) met publieke, private en NGO-actoren Binationaal NGO platform is voorloper (1998) Pragmatische deal Te elfder ure trekt Nederland zich terug, België doet aan ‘linkage politics’

Cooperation Intensity Low High Cooperation Intensity Confrontation of Issue Ad hoc Technical Risk-averting Risk-taking Low 1948- 2000 2002- 1998 (natuurorgs) Non-politicised 1843 – 1948? 2004? ontpoldering Conflict Intensity Politicised 1585- 1843 2001/2 klimaat Securitised / Opportunitised Violised High

scale event description Table 1 – The Water Event Intensity Scale scale event description 7 Voluntary Unification into one nation 6 Major Strategic Alliance (International Freshwater Treaty) 5 Military, Economic or Strategic Support 4 Non-military Economic, Technological or Industrial Agreement 3 Cultural or Scientific Support (non-strategic) 2 Official Verbal Support of goals, values, or regime 1 Minor Official Exchanges, Talks or Policy Expressions – mild verbal support Neutral or non-significant acts for the inter-nation situation -1 Mild Verbal Expressions displaying discord in interaction -2 Strong Verbal Expressions displaying hostility in interaction -3 Diplomatic-Economic Hostile Actions -4 Political-Military Hostile Actions -5 Small Scale Military Acts -6 Extensive War Acts causing deaths, dislocation or high strategic costs -7 Formal Declaration of War (Yoffe, et al. 2001: 71)

The Nile: 6617 km 1960s – 1970s Egypte wisselt 2x van Oostel 1960s – 1970s Egypte wisselt 2x van blok uit gewin: Assoeandam, Nijlinitiatieven ‘De Wereldbank heeft Egypte meer nodig dan de Egypte de Wereldbank nodig heeft Blue Nile: Egypt, Sudan, Ethiopia 1906: colonial treaty with Menelik II 1920: Britsh-Egyptian treaty; no upstream ‘arrest’: 1959: Treaty with Sudan, not Ethiopia White Nile: Egypte, Sudan, Oeganda, Tanzania, Rwanda, Burundi Mainly interested in hydropower.. But threatening to change terms Uganda and Kenia waking up

Bovenstroomse staat altijd hegemoniaal? River Country Ripa-rians Hydrostrategic position Eu- phrates Turkey 3 Upstream Nile Egypt 10 Downstream Israel Jordan 4 mid-stream

Egyptes $100bn New Valley Project North Sinai project (Northern Sinai Agricultural Development Project, NSADP) / ‘New Civi- lization’ Toshka:& spillway \ El Salaam channel / Southern Valley Project Al-Oweinat&New Valley Oases

Problems with Sudan Disputed territory Sudan accuses Egypt of supporting Southern secession Egypt accuses Sudan of attack on Mubarak in 1995

Why New Valley megaproject? Mubarak’s pyramid - legacy Uniting North and South Stretching deeper into disputed territory (Halaib triangle with Sudan) Making space for crowded population Creating facts on the ground Utilising excess flows rather than wasting them

Egypt’s hegemonic strategy ´Global´ UN, World Water Forum, World Bank Regional: Leader of the Arab world Basin: creating regime, Nile Basin Initiative, UNDP & WB support: $ 100 mn in project But: No subtractive use (irrigation) only projects that don’t divert water (hydro-energy) or augment flow (canalisation of Sudd marches in Sudan)

Two-chessboard strategy External strategy Stick: Sticking to colonial treaties, pre-venting upstream development; confron-tational language Carrot: collaborative projects Powerful friends: US Internal strategy Stick: tight control of opposition Carrot: Employment creation Integration of North & South Egypt

Sudan: Jonglei project in Sudd Channel to avoid massive evaportation in marshes Sudan agrees with plan as thank-you for Egyptian help to regime & would provide better transport Jonglei resisted by South as - it impedes movement of humans and cattle for Dinka, Nüer - It deprives the south of hydraulic mission In 1983 project comes to a standstill after SPLA attacks

Mubarak’s regendans New Valley project alleen mogelijk als er (te)veel binnenkomt, bijv. 1997-2000 Maar … 1978-1988 grote droogte 1959 Full Utilisation of the Nile verdrag met Sudan - nu: nieuw verdrag zonder 1959 te wijzigen?

Other upstream states Mainly interested in hydel Over time irrigation may be an ambition Refular threats to cancel colonial agreements

Is it all a show ? Protests; unratified treaties Technical cooperation goes on Making a noise attracts international sponsors .. E.g. World Bank,. UNDP-sponsored Nile Basin Initiative

The River Jordan R Jordan: 5 oeverburen Golan Heights & bovenstroom Jordaan betwist tussen Israel, Syria and Lebanon West bank: van wie zijn de aquifers? Gaza: bremzout drinkwater

Struggle for ideas.. en achterliggende constellaties Watervrede Wateroorlog Water (contra)hegemonie Watermanifest: Groep van Lissabon (Petrella) Anti-privatisering, water als gemeenschappelijk erfgoed, lokaal beheer, tegen grote dammen Niet coherent in compositie en agenda World Water Forum in IV (Mexico) en V (Istanbul) is een arena hiervoor Venezuela, Bolivia tegen de mondiale consensus

Hydro-Hegemonie (Zeitoun & Warner 2006) Grieks: hegemoon = gids, leider Niet hetzelfde als dominantie: Mix van harde (dwang) en zachte (overtuigingskracht, ideeen) vormen van power Meerlagige strijd, lagen werken op elkaar in (‘layer cake’) ‘the authoritative leadership of a riparian actor or actors, shaping discourses, values and the understanding as well as the ordering, including the positioning of other weaker riparian actors, of the (sociotechnical) water system".

Hydro-hegemony Autoriteit - organiseren van fora - ruimhartigheid, giften - Succes prikkelt tot ambitie Hegemonale macht brengt aparte lusten en lasten Zijn er aardige hegemonen? Leider of bullebak (dwang)?

Euphraat-Tigris bekken Gelaagd schaakbord Internale kolonisatie van hulpbronnen Turkse staat vs Koerdenu Turkije vs. Syrie en Irak Globale ‘ overlay’ : Amerikaanse dominantie in de regio

Turkijes hegemoniale strategies ´Global´ Omhoog: herleving Ottomaans rijk - aspiratie 21ste eeuw wordt ´Turkish´ century Omlaag: Mondiaal kapitaal zoekt zich een weg Regionaal Europe - major concessies mensen rechten, appaisement met Griekenland M Oosten – alliantie met Israel, rapprochement met anderen C Azie– (vs Russia, Iran) culturele hegemonie Basin Gap Staat eenheidsstaat, incorporeren Koerden met wortel en stok ‘passieve revolutie’: liberalisering van watersector voor fondsen en interne controle

GAP

Case in point: Ilisu Dam (HEPP, 1200 MW, 182 m long, 135 m high, commissioned 1997 Interrupted 2001-2006 Private ABB, Balfour Beatty, Sulzer Hydro, Skanska, Impregilo; major banks back it up Public governments insure export (political) risk Civil society Civil society:INGOs start campaigning.

MSP for peace-making: the Cochabamba water war 1999 Privatisering van Cbba watervoorziening Misicuni project $ 200 mn Aflossen schuldenlast Verdubbeling watertarief Veronachtzaming traditionele waterrechten (usos y costumbres)

Rol van Israël 1997 Samenwerkingsverdrag: militaire samenwerking en waterhandel 2004 Arms for water deal ? 2006 Waterafspraak afgeblazen 2009 Erdogan schoffeert Israel Druk van Israel op Eufraat? Meer Eufraatwater voor Syrie: minder drink van Israel op Jordaan Ben ik een Zionist?

Lokaal Conflict… Voorbeeld van multiple-use water conflict in Bolivie Tarata: domestic water vs. agricultural water. Slecht gedefinieerd wie waarop recht heeft Domestic niet alleen voor wassen en koken maar ook voor bierbrouwen, moestuin, etc. Dorpelingen saboteren elkaars pijpleidingen.

Het geval China: Als China niest heeft de wereld griep 97% van alle zeldzame industriële grondstoffen maar waterprobleem zuid-noord-kanaal met grote ecologische gevolgen Zou virtual water strategy niet beter zijn? Land grab: landbouwgrond in Afrika betekent extra buffercapaciteit, wel concurrerend met lokale behoeften China laat zich wel degelijk aan milieurichtlijnen als EKRW gelegen

Water conflict niet direct gerelateerd aan acute schaarste Niet alle ‘samenwerking‘ is vrijwillig: kan synonym zijn aan onderdrukking Samenwerking en conflict kunnen gelijktijdig voorkomen

Circumstantial evidence Eufraat/Tigris zeker niet het droogste bassin ter wereld (cfr. Australië) Wel altijd kandidaat-strijdperk om politieke redenen 1975 en 1998 bijna oorlog Sluiten nu vrede om politieke redenen Wel lijkt langdurige droogte een prikkel tot vredesluiting: Oost-Afrikaanse staten; Nile basin initiative

Some useful lessons Water wars have not happened in recent times (yet) ---------------------------------------------- Upstream riparians use water to access more power Downstream riparians use power to access more water ------------------------------------------------------------ Water conflict is not usually only about water. Rather, it is a flashpoint for all kinds of disputes

Kortom: We moeten conflict niet los zien van samenwerking De afwezigheid van oorlog betekent nog geen vrede Een verdrag betekent nog geen samenwerking Conflict speelt zich vaak op meer niveaus af