Nycteumdag 22 april 2010 De Meervaart Depressie bij ouderen: Wat valt eraan te doen Herkenning en behandeling Eric van Exel, psychiater GGZ InGeest Vrije Universiteit Medisch Centrum afdeling psychiatrie

Valkuil “ If you have a reason to be depressed …. you are not depressed” Allergrootste valkuil = redelijkheid ouderdom, lichamelijke achteruitgang, verlies zijn geen redenen om iemand niet te behandelen voor een depressie

Cijfers 15% lifetimeprevalentie man:vrouw = 1:2 66% van de depressieve ouderen wordt niet herkend 33% van de depressieve ouderen wordt behandeld

Waarom behandelen : beloop depressie Natuurlijk beloop: <25 % ‘self-limiting’ 50% chronisch (jaren) 25% overig dementie/dood Geldt voor milde en ernstige depressie (Bron: LASA: Beekman et al 1995, Geerlings et al 1999)

Prognose zonder behandeling Een depressie is bij ouderen geassocieerd met Lijden oudere zelf en ‘family burden’ grotere ADL afhankelijkheid Somatisch verhoogde mortaliteit langere ligduur, grotere overige medische consumptie slechtere uitkomst somatische comorbiditeit

Vermoeden van depressie Sombere stemming of sombere indruk door weinig oogcontact, monotone spraak en trage motoriek; Frequent spreekuurbezoek en wisselende klachten; Moeheid of klachten zonder lichamelijke oorzaak Chronische pijnklachten Klachten van nervositeit, slapeloosheid, verzoek om slaapmiddelen of kalmerende middelen. Screener voor depressie GDS-15 òf CES-D www.ouderenpsychiatrie.nl

Diagnose Depressieve stemming en/of duidelijke vermindering van interesse of plezier (kernsymptomen) Gewichtsvermindering of toename Slaappoblemen Psychomotore agitatie of remming Moeheid-energieverlies Gevoel van waardeloosheid-schuldgevoelens Verminderd vemogen tot nadenken en concentratie(besluiteloosheid) Suicidegedachten

Wat te doen bij vermoeden depressie Benoem wat je ziet ondanks de Valkuil If you have a reason to be depressed …. you are not depressed” Allergrootste valkuil = redelijkheid ouderdom, lichamelijke achteruitgang, verlies zijn geen redenen om iemand niet te behandelen voor een depressie

Vormen van behandeling Welke behandelopties zijn effectief en toepasbaar bij ouderen? Verrassend veel goed onderzoek gepubliceerd bij ouderen (RCTs en meta-analyses) naar met name : – medicamenteuze behandeling – psychotherapie – bewegingstherapie – lichttherapie

Wanneer medicamenteus behandelen???

JAMA, January, 6; 2010

Diagnose Depressieve stemming en/of duidelijke vermindering van interesse of plezier (kernsymptomen) Gewichtsvermindering of toename Slaappoblemen Psychomotore agitatie of remming Moeheid-energieverlies Gevoel van waardeloosheid-schuldgevoelens Verminderd vemogen tot nadenken en concentratie(besluiteloosheid) Suicidegedachten

Korte termijn prognose bij behandeling Meta-analyse van behandelstudies bij ouderen Response rate • SSRIs 58% • TCAs 63% • Placebo 27%

Psychotherapie • Veel bewijs voor effectiviteit, maar vaak uit methodologisch matig onderzoek • Effectiviteit neemt niet af bij het ouder worden • Ook bij depressieve dementiepatiënten, ook in het verpleeghuis • In afnemende vorm van ‘bewijskracht’: – (cognitieve) gedragstherapie – problem-solving therapy – reminiscentie en ‘life review’ – interpersoonlijke psychotherapie – psychodymanische psychotherapie – Psychodynamische groepstherapie

Bewegingstherapie 3 x per week 30-45 minuten trainen op 70% van maximale hartslagfrequentie, gedurende 3 maanden Wat heb je ervoor nodig? Fysiotherapeut

Lichttherapie en gewone depressie

Hoe goed werkt behandeling 60-70% effectiviteit bij behandelde patiënten Evidence psychotherapie beperkt bij ouderen met complexe multimorbiditeit en oudste ouderen 19

Levenslust “voor depressieve, ouderen de herkenning, zorg en behandeling in de eerste lijn verbeteren door middel van schotloze, stapsgewijze aandacht in de vorm van eenvoudige maar effectieve interventies op maat” 20

Levenslust plan Step 4 Step 3 Step 2 Poli GGZ Step 1 “Problem Solving Treatment” of Life Review “bibliotherapie” of fysio-oefenprogramma uitleg + motiverend interviewen 21

Conclusie Depressies verlopen vaak chronisch en hebben veel gevolgen Een minderheid van de depressies wordt herkend / behandeld Resultaat: redelijk tot goed Meerdere opties Kosten-baten: zeer de moeite waard !!!

Discussie Moeten we screenen? Behandeling met een POH GGZ volgens een “stepped care”model waarbij de client kan kiezen. Waarom doen we dit in de GGZ en de huisartsgeneeskunde dan niet? Wat is nodig om je praktijk in te richten voor een optimale behandeling van depressie?

Dank Harm van Marwijk, huisarts Nelleke van ‘t Veer-Tazelaar, psycholoog, verpleegkundige Ilse van Beljouw, psycholoog, promovendus

PAUZE