Meertaligheid en taalpolitiek: De Nederlandse provincie Friesland Dominik Hetkamp – Referent Daniel Kühlenborg – Referent Ines Kampherbeek – Referent Yvonne Kieft – Moderatie/discussie Petra Schoo – Moderatie/discussie

Inhoudsoverzicht Historisch overzicht Actuele situatie Taalpolitiek Onderwijspolitiek Taalbehoud Vragen / discussie

1. Historisch overzicht Het Fries is een West-Germaanse taal Oudfries: tot 1550 Middelfries: 1550 tot 1800 Nieuwfries: vanaf 1800 Vroege Middeleeuwen: Fries werd in Fryslân, Noord-Holland, Groningen en Noord-Duitsland gesproken Einde van de Middeleeuwen: Fryslân raakte zijn bestuurlijke zelfstandigheid kwijt

Historisch overzicht (2) Na ongeveer 1550: Fries was geen schrijftaal meer, maar spreektaal Na de Middeleeuwen: Nederlands werd op vele terreinen de eerste taal In Duitsland: Oost-Fries (slechts 2.000 sprekers) en Noord-Fries (tussen 5.000 en 10.000 sprekers); grote verscheidenheid aan dialecten Nederlandse Friesen kunnen de Duitsen Friesen niet meer verstaan

Historisch overzicht (3) Stadsfries 16. eeuw: Stadsfries ontstaat (friestalige stedelingen spraken de taal van de „vreemdelingen“ om ermee te communiceren) Oudst Leeuwarder Stadsfries: 1768, tekst van Anne Jeltema Tot 18. eeuw: Stadsfries als een variant van het Nederlands Pas na 1800: Duidelijk van het NL afwijkend dialect

2. Actuele situatie Afbeelding 1: Dialectkaart van de provincie Fryslân

Actuele situatie (2) Fries wordt in Friesland en in het westerlijke Groningen gesproken Friesland is een meertalige provincie: Nederlands, Fries en dialecten, zoals Stellingswerfs, het Bildts en het Stadsfries Het NL wordt belangrijker, maar 450.000 van de 600.000 spreken Fries en van 350.000 Friesen is het de moedertaal

Actuele situatie (3) Afbeelding 2: eigen diagram; informatie uit: http://taal.phileon.nl/fries.php

Actuele situatie (4) Interview Weersvoorspelling Afbeelding 3: Vergelijking Leewarders/Nederlands/Fries

3. Taalpolitiek Definitie Wetgeving om taal te gebruiken Maatregelen om taalgebruik vast te leggen op het nationaal-, regionaal- en gemeenteniveau Invloed door bepaalde staatsinstellingen of politici Gebieden: woordenschat, spelling of grammatica

Taalpolitiek (2) Behoud van het Fries 1879 eerste Friese spelling 1946 en 1980 spellinghervormingen Bewaring van de taal door de infrastructuur op taalgebied en hun subsidiëring Bepaalde organisaties

Taalpolitiek (3) Organisaties voor de taalbevordering Ried van de Fryske Beweging Frysk Nasjonale Partij Interdepartementale Commisie Friese Taalpolitiek Fryske Organisaasje foar Kulturele Autonomy Wurkgroep Frysk yn it Offisjele Ferkaer

Taalpolitiek (4) Kneppelfreed 16-11-1951 Journalist Fedde Schurer Protestdemonstratie in Leeuwarden Recht op onderwijs in de Friese taal en Fries spreken in de rechtszaal Afbeelding 4: Fedde Schurer makket romte!

4. Onderwijspolitiek Definitie Het uitwerken en doorzetten van politieke doelen binnen het raam van onderwijs Wetgeving Richtlijnen Stimuleringsmaatregelen

Onderwijspolitiek (2) Mensen die beslissingen beïnvloeden Inspectie voor het onderwijs Gemeenschappelijk Centrum voor Ondewijsbegeleiding Schoolteams Wetenschapper Journalisten

Onderwijspolitiek (3) Tot onderwijspolitieke maatregelen behoren De nationale onderwijswetgeving De stichting leerplanontwikkeling Een goede infrastructuur

Onderwijspolitiek (4) Het Fries in school Kleuterschool Basisschool Middelbaar onderwijs Hogeschool

5. Taalbehoud Media Meertalige dagbladen: De „Leeuwarder Courant“ en het „Friesch Dagblad“ Eentalige magazijnen: „Frysk en Frij“, „De Holder“ en „Sjederr“ Radio en televisie: „Omrop Fryslân“ Films: Nederlandse ondertiteling

Taalbehoud (2) Religie: 1943 bijbelvertaling in het Fries Schouwburg: Friese theatergroep „Tryater“ Wetenschap en onderzoek: „Fryske Akademy“ Universiteit: Amsterdam, Leiden, Utrecht en Groningen Straatboordjes

Taalbehoud (3) Afbeelding 5: Tweetalig straatboordje

Literatuurlijst Zie paper ! Foto‘s en illustratie‘s: http://neon.niederlandistik.fu-berlin.de/langvar/statusdutch (25.11.2005, 18.39 uur)

Bedankt voor jullie attentie! Hebben jullie nog vragen? 6. Discussie Bedankt voor jullie attentie! Hebben jullie nog vragen?