Studenten naar het Zuiden GEZONDHEID

ENKELE CIJFERS…* België Senegal Zuid-Afrika Vietnam Peru Suriname   België Senegal Zuid-Afrika Vietnam Peru Suriname levensverwachting bij geboorte 80 56 51 74 73 69 kindersterfte per 1000 kinderen - 5 jaar 5 93 62 24 21 26 moedersterfte bij geboorte per 100.000 geboorten 410 98 100 TBC per 100.000 inwoners 9 280 960 200 120 130 % HIV-besmettingen bij 15-49 jaar 0,2 1,0 18,1 0,5 2,4 gezondheidsuitgaven per inwoner in USD 4056 54 497 58 160 361 Deze dia terwijl je wacht om te starten met de presentatie om studenten te laten beseffen dat ze naar een bestemming reizen verschillend van België wat gezondheid betreft. Cijfers dateren van 2008 en 2009 van de Wereldbank: http://data.worldbank.org/indicator Enkele kanttekeningen: Meeste overlijdens te wijten aan niet-hygiënische omstandigheden, vervuild drinkwater, niet aan spectaculaire tropische ziekten Eigen gezondheid primeert ! Indien je beslissingen moet nemen, in het belang van je gezondheid, niet twijfelen! Vergelijk jezelf niet met je tante José die onlangs twee weken verbleef in de Dominicaanse Republiek en weinig voorzorgen moest nemen. Risico’s van korte toeristische trip niet te vergelijken met langdurige verblijven of avontuurlijke vakanties. * Wereldbank 2008-2009 : http://data.worldbank.org/indicator

Gezondheid - overzicht Grootste risico’s Vaccinaties Malaria HIV / Hepatitis C Medisch reisadvies Reisapotheek Reizigersdiarree Preventie Ziekte Terug thuis Verschillende thema’s die aan bod komen in de PPT.

GROOTSTE RISICO‘S diarree (virus of bacterie door besmet voedsel en drinkwater of door vuile handen) insectenbeten malaria (overgebracht door muggen tussen valavond en dageraad) ongevallen (cfr. thuis) wondinfecties (niet goed verzorgde wonde) sexueel overdraagbare aandoeningen (door onveilig seksueel contact of besmet bloed) De meest voorkomende aandoeningen bij reizigers zijn geen spectaculaire tropische ziekten (behalve dan malaria).

VACCINATIES Wat? Bescherming tegen besmettelijke ziekten door toediening van een verzwakte microbe. Je afweersysteem maakt antistoffen aan die je tegen die infectie beschermen. Aandachtspunten? Aantal verplichte en aan te raden vaccins Tijdig een afspraak maken Niet tijdens blok- en/of examenperiode Terugbetaling ziekenfonds controleren Waar? Antwerpen ITG, Brugge AZ, Gent UZ, Ieper Jan Yperman, Leuven UZ, Hasselt Virga Jesse, Brussel St. Pieter, Erasmus, AZ VUB, St. Luc Omdat een vaccin nevenwerkingen (meestal beperkt) kan hebben, is het geen goed idee om ermee te starten in de examens of in de blokperiode. Een goede timing is belangrijk dus. Een beperkt bedrag van reisvaccins worden terugbetaald door de mutualiteit (vb. CM tot 25 euro). Checken bij je mutualiteit. Zes erkende vaccinatiecentra in Vlaanderen. In Brussel vier. Hier kan je terecht voor professioneel medisch reisadvies en de nodige vaccinaties, aangepast aan jouw bestemming. Vaccinaties kosten geld maar zijn vaak ook lange tijd geldig. Zie het dus als een investering in de toekomst en je gezondheid. Vergeet niet: Voorkomen is beter dan genezen. Dit klinkt als een cliché maar een aantal ziektes zijn niet eens te genezen als je ze eenmaal op hebt gelopen. Je kan extra kosten vermijden door bij een eerste consultatie reeds een eerste prik te laten plaatsen.

VACCINATIES In België aantal basisvaccinaties aanbevolen. In orde brengen voor vertrek: tetanus, difterie : herhaling om de 10 jaar kinkhoest : één herhaling op volwassen leeftijd polio : herhalingsvaccin vóór verblijf in risicogebied hepatitis B : levenslange bescherming na drie prikken soms combinatievaccin hepatitis A én B : controleren! Gele koorts tropisch Zuid-Amerika en Afrika Inspuiting in de arm minstens 10 dagen vóór vertrek 10 jaar beschermd enkel in officieel vaccinatiecentrum “gele vaccinatieboekje” verplicht in sommige streken De aanbevolen basisvaccinatie worden bij baby’s en kinderen toegediend. Controleren of jij deze vaccinaties kreeg, eventueel herhalingsvaccin halen. We geven een beknopt overzicht van de belangrijkste vaccinaties zodat studenten weten waar het over gaat. Niet de bedoeling dat studenten uit deze ppt besluiten welke vaccinaties ze nodig hebben. Professioneel advies vragen!

VACCINATIES Cholera Rabiës of hondsdolheid ziekte van arme mensen in zeer slechte hygiënische omstandigheden risico voor “hygiënische” reiziger bijna volledig onbestaand, zelfs in een gebied met epidemie enkele Afrikaanse landen eisen officieus vaccinatiebewijs extra stempel in gele boekje “cholera-vaccinatie” niet aangewezen” Rabiës of hondsdolheid enkel aanbevolen indien je minstens 3 maanden in een gebied verblijft waar hondsdolheid voorkomt – vermijd contact met honden 3 inspuitingen in een maand tijd, herhaling na een jaar bij een beet steeds bijkomende vaccinatie nodig Meningitis of hersenvliesontsteking vooral sub-sahara Afrika wie tussen eind december en eind juni afreist naar deze landen 1 inspuiting minstens 10 dagen vóór vertrek

VACCINATIES Hepatitis B (leverontsteking) aangeraden voor wie langer dan 3 maanden verblijft in Azië, Latijns-Amerika en Afrika 3 inspuitingen beschermen levenslang nu basisvaccinatie voor kinderen in België Hepatitis A of geelzucht (leverontsteking) Azië, Oceanië, Afrika, Latijns-Amerika 1 inspuiting twee weken vóór vertrek beschermt één jaar 2de inspuiting na 6 à 12 maanden beschermt levenslang Buiktyfus Noord- en Noordwest-Afrika, India en Peru risico voor gezonde, hygiënische reiziger eerder laag 1 inspuiting minstens 14 dagen vóór vertrek 3 jaar beschermd

MALARIA Wat? Infectieziekte overgebracht door muggenbeet tussen valavond en dageraad Waar? Tropische en subtropische gebieden, minder in grote steden, behalve in Afrika en buitenwijken in Azië. Bij rivieren/water extra aandacht. Symptomen? te kennen en te herkennen!! hoge koorts, koude rillingen, hoofdpijn, braken en diarree (kan eerst lijken op een gewone griep – wees alert) Malariamuggen kan je niet horen! Als je een mug hoort, is het per definitie geen malariamug.

MALARIA Preventie te kennen Muggenbeten vermijden (behandeld) muskietennet lichaam bedekken insmeren (20-50 % D.E.E.T.) douchen vóór valavond (zweet trekt muggen aan) Medicatie (geen vaccinatie!) Lariam (wekelijks) of Malarone (dagelijks - duurder) medicatie wordt individueel bepaald en indien nodig (bijwerkingen) aangepast !! Uitproberen voor vertrek !! voldoende pillen meenemen Aandacht bij hoge koorts ! tijdens of na verblijf in malariagebied: mogelijke malaria-infectie onderzoeken – tijdig herkende malaria perfect te behandelen Muggenbeten vermijden is de boodschap. Geen enkel geneesmiddel biedt 100% garantie. Het is de combinatie van preventiemaatregelen die je goed beschermen. Muskietennet of klamboe: alleen dubbel gevlochten variant zou betrouwbaar zijn. 20% deet zou te weinig zijn! Info over malariamedicatie, vaak tegenstrijdige berichten Sommigen: Lariam (wekelijkse pil) of Malarone (dagelijkse pil) : je kan met Lariam starten vier weken voor je vertrek. In geval van bijwerkingen kan je overschakelen naar Malarone, dat veel duurder is.

HIV EN HEPATITIS C Wat? Seksueel overdraagbare aandoeningen Geen vaccinaties Voorkomen is de boodschap !! Geen one-night stands!! Een condoom (in België aangekocht) is absoluut vereist maar biedt nooit 100% garantie Geen drugsgebruik Opgepast op stageplaatsen voor prikaccidenten (HIV en hepatititis C) Menig ongewild en bovendien onveilig sexueel contact heeft plaats onder invloed van alcohol. Studies leren dat vooral reizigers die zonder partner reizen risico lopen; verder is het zo dat vele onbeschermde sexuele contacten niet verwacht werden voor de reis.

MEDISCH REISADVIES Wanneer? Waarover? Waar? Minstens 8 weken vóór vertrek inlichtingen inwinnen. Waarover? gezondheidsrisico‘s? vaccinatieschema? preventiemaatregelen? aangepaste reisapotheek? zelfbehandeling van bepaalde aandoeningen? Waar? www.reisgeneeskunde.be travelfoon 0900/10110 erkende vaccinatiecentra Niet vergeten ! Plan een tandartsbezoek vóór vertrek www.reisgeneeskunde.be is de website van het Instituut voor Tropische Geneeskunde in Antwerpen. Hier vind je naast een algemene informatiebrochure ook medisch reisadvies per land. Je kan ook 24 uur/24uur telefonisch reisadvies krijgen (tegen betaling) via het 0900-nummer. Van 9 tot 17 uur krijg je een medewerker aan de lijn. Buiten de kantooruren via een computerprogramma.

REISAPOTHEEK typisch voorbeeld medicatie die je thuis neemt (vb. anticonceptie) malariapreventie: muggenverdrijvend middel op basis van DEET medicatie medicatie bij reizigersdiarree: ORS-zakjes (zoutoplossing om uitdroging te vermijden) loperamide (transitremmer) antibioticum (uitsluitend op voorschrift van de arts) ontsmettingsmiddel + steriel verband en wondpleisters paracetamol (pijn- en koortswerend middel) anti-braakmiddel, middel tegen reisziekte antiparasietenmiddel jeukstillende zalf in geval van insectenbeten zonnecrème + after-sun thermometer naalden en spuiten Naalden en spuiten niet in handbagage meenemen.

REISAPOTHEEK Wat neem je mee? Lokale apotheek? Wat doe ik zelf? afhankelijk van je bestemming advies in erkende vaccinatiecentra Lokale apotheek? betrouwbare basismedicatie soms beschikbaar (vb. hoofdpijn, keelpijn) opgepast voor eventuele neppillen, vnl. malariapreventie Wat doe ik zelf? enkel kleine klachten zelf behandelen met reisapotheek (max. 2-3 dagen) De precieze inhoud van je reisapotheek verschilt afhankelijk van je bestemming. In de erkende vaccinatiecentra geeft me aangepast advies. Ter plaatse kan je soms terecht in de apotheek voor basismedicatie voor “gewone” aandoeningen. Wees echter alert voor neppillen. Vaak (winstgevende) misbruiken in malariamedicatie en “blauwe” pilletjes. Lijstje met medische bestanddelen meenemen voor eventuele voorschriften ter plaatse (dus niet merknaam, maar wel werkzame bestanddelen)

REIZIGERSDIARREE Preventie Behandeling na toiletgebruik en vóór het eten (koken) handen wassen met zeep (of desinfecterend doekje) oppassen met rauwe of onvoldoende gekookte groente, vlees, vis opletten voor zuivelprodukten, artisanale ijsjes vermijd putwater, kraantjeswater, ijsblokjes of ijskoude dranken wel ontsmet water (koken, chloortabletten) wel flessenwater (indien ongeopend), voorkeur gashoudende drank beter koffie of thee aanvaarden warme maaltijden moeten heet zijn boil it, cook it, peel it or forget it! Behandeling geneest meestal spontaan na enkele dagen let op voor te veel vochtverlies – veel drinken ! medicatie enkel overwogen gebruiken Vele maag- en darmaandoeningen door besmettingen via voedsel, water, voorwerpen of handen. Met een beetje aandacht kan men de ergste infectieziekten voorkomen. De kans is echter groot dat je toch een lichte en ongevaarlijke vorm van reizigersdiarree krijgt. Die geneest bijna altijd spontaan na enkele dagen, maar kan heel vervelend zijn. Let dan vooral op voor te veel vochtverlies! Eventueel medicatie (transitremmers). Reizigersdiarree helemaal voorkomen is evenwel een onmogelijke opdracht, en het is duidelijk dat preventieve maatregelen zelden op elk moment stipt kunnen opgevolgd worden. Preventieve maatregelen doen het risico voor ernstige diarree wel beduidend dalen.

PREVENTIE OP REIS Vliegtuigreis : pijn trommelvliezen, airco, bewegen, jetlag door uurverschil elke wonde goed ontsmetten om infecties te voorkomen (hygiëne) aandacht voor insectenbeten (hevige reactie, teken, …) veilig gedrag om ongevallen te vermijden ook veilig sexueel gedrag (condooms meenemen) steriel materiaal bij medische ingreep inspuitingen zoveel mogelijk vermijden hoogteziekte door gebrek aan zuurstof kleding aangepast aan cultuur en weer hitte en zonnebrand / zonneslag vermijden vermijd zwemmen/pootjebaden in stilstaand water (bacteriën) meld chronische ziektes aan lokale contactpersonen Wonde goed ontsmetten = vooraf leren (huisarts) Afrika: gesloten, lichte schoenen (geen open sandalen) om risico op zandwormen te vermijden Bij allergie aan bepaalde medicamenten, op “emergency card” vermelden. Vaste medicatie ook op “emergency card” vermelden.

ZIEK OP REIS kleine klachten ziekte / aanhoudende klachten / koorts zelf behandelen met reisapotheek (max. 2-3 dagen) ziekte / aanhoudende klachten / koorts ALTIJD naar betrouwbare lokale arts / lokaal ziekenhuis (vooraf contactinformatie inwinnen!) probeer niet eigen diagnose te stellen, ook niet indien je een verpleegkundige achtergrond hebt bel EuroCross voor direct advies bij medische behandeling bij hospitalisatie binnen 48 uur alarmcentrale EuroCross informeren: contact met behandelende arts tolk administratieve formaliteiten stort voorschotten aan ziekenhuis organiseert repatriëring, indien nodig Bij ernstige ziekte en repatriëring altijd ambassade verwittigen Koorts is altijd een belangrijk alarmsignaal! Probeer niet eigen diagnose te stellen. Wij zijn niet vertrouwd met lokale situatie. Een ogenschijnlijke onschuldige insectenbeet kan ernstige gevolgen hebben. Bij de telefonische hulplijn van EuroCross is steeds een arts aanwezig die in geval van nood medisch advies kan geven. De telefoon wordt bemand door een operator die kan doorverbinden met een arts.

TERUG THUIS Cyclus inentingen afwerken? Cyclus malariamedicatie afwerken? Na terugkeer symptomen tropische ziekte? In de maanden na de reis bij bepaalde symptomen (koorts, diarree, buikpijn, huidaandoeningen, jeuk) mogelijk verband met reis onderzoeken. Tropische ziekte? Indien je seksuele risico‘s liep, raadpleeg je in elk geval een arts (ook zonder symptomen) Altijd reis vermelden bij doktersbezoek! Malariamedicatie moet 1 tot 4 weken na het verlaten van het malariagebied doorgenomen worden.

INFORMATIE OP HET WEB www.reisgeneeskunde.be - ITG brochure „gezond op reis“ van ITG reisadvies per land www.diplomatie.be - Federale Overheid op reis in het buitenland www.gezondheid.be - Gezondheidssite Vlaanderen onder „gezond leven/reizen“ vind je „gezondheidspas 2009“, handige gids opgesteld i.s.m. ITG www.who.int/ith - World Health Organization jaarlijkse brochure „International Travel and Health“ www.istm.org - International Society for Travel Medicine een lijst met adressen en contactpersonen van „travel clinics“ in verschillende landen Verschillende websites waar je nuttige informatie kan vinden. Opmerking: www.gezondheid.be: gebruik zoekfunctie van de website om gezondheidspas te vinden.

!!! Gezonde voorkennis weegt niets. Stop voldoende in je bagage !!! 