Natuurkunde hoofdstuk 4 paragraaf 4.3 Gemaakt door: Jiska Schaaf & Marion van der Eijk
Uitzetten en krimpen Een thermometer werkt doordat de vloeistof in het capillair en reservoir uitzet. Uitzetting en krimpen komt niet alleen in thermometers voor, maar ook in vaste stoffen. Om te voorkomen dat wegen, rails en bruggen uitzetten, en dus scheef trekken, maken ze haaientanden of ritssluitingen op bruggen. In fabrieken maken ze in de leidingen expansie bochten. Expansie betekent: uitzetting.
Het bolletje van ‘s Gravensande Uitzetting en krimpen bij vaste stoffen kan je goed zien bij de proef: Het bolletje van ‘s Gravensande. Bij kamertemperatuur kan het bolletje precies door het gat in de houder. Als het bolletje wordt verwarmd, kan hij er niet meer doorheen. Hij blijft dan op de houder liggen. Als je het bolletje een tijdje laat liggen, wordt de houder verwarmd en zet die uit. Nu kan het bolletje er weer wel doorheen.
Bimetaal Bimetaal bestaat uit twee verschillende metalen op elkaar. Als je het bimetaal verhit is er altijd 1 metaal wat sneller uitzet. Het bimetaal trekt dan krom. Het metaal wat het meest uitzet komt in de buitenbocht.
Uitzetten van vloeistof en gas Verschillende vloeistoffen zetten verschillend uit. Vloeistoffen zetten bij gelijke temperatuurstijging meer uit dan vaste stoffen. Bij gelijke temperatuurstijging geldt: Gassen zetten veel meer uit dan vloeistoffen en vaste stoffen. Alle gassen zetten evenveel uit.
Het toepassen van uitzetten en krimpen Uitzetten en krimpen kan nadelige gevolgen hebben, maar ook voordelen. Denk aan een thermometer. Maar ook als je een metalen dop van een glazen fles wilt afhalen. Als je hem verwarmt, zet het metaal meer uit als het glas. Als stoffen niet genoeg ruimte hebben om uit te zetten of te krimpen, ontstaan er grote krachten. Deze krachten zijn bij vaste stoffen het grootst.