GELOOF AAN DE GODEN Thema’s uit de godsdienst- geschiedenis van de antieke wereld Dr. F.G. Naerebout f.g.naerebout@hum.leidenuniv.nl www.oudegeschiedenis.info

College-thema’s 1 Inleiding: religie en religies 2 Cosmologie: bovennatuurlijke wezens [Deities and demons; Mono-theism and polytheism] 3 Cosmologie: mythe [Cosmology: time and history; Myth; Theology, theodicy, philosophy; Myth and sacred narrative ] ‘Heilige’ tijd en ruimte [Sacred times and spaces] (On)reinheid [Pollution, sin and atonement; Sin, pollution and purity] Ziekte en dood [Illness and other crises; Death, afterlife and other last things] Intermediairs [Religious personnel] Tekst(en) [Religion and writing; Sacred texts and canonicity] Offer [Sacrifice, offerings, and votives] Divinatie [Divination and prophecy] Mousikē Mysterieculten [Mysteries] Magie [Magic] Synthese: een religie temidden van de religies van de antieke wereld

Cosmologie = Het expliciet-maken van een wereldbeeld in woord en beeld Mythologie & Theologie

1 Mythologie Mythen zijn overgeleverde historische verhalen met een meer dan individueel belang die een bepaald wereldbeeld helpen vormen en bewaren, en eventueel aan ritueel gekoppeld zijn. →Verhalen in mondelinge overlevering, in geschreven teksten (ook ‘literatuur’), in afbeeldingen, enzovoort: alle media. → Mythen zijn dus geen tekstgenre! Ze zijn ook geen religieuze teksten, in de zin van teksten die binnen de religie een rol spelen (cf rituele dimensie).

Voorbeelden van mythologische stof in visuele presentatie: De heldendaden van Herakles / Theseus Homeros: Odysseia / Ilias Vergilius: Aeneis ! Wat betreft de VORM: van individuele afbeelding tot ‘beeldverhaal’

Thematiek: cosmogonie, antropogonie, eschatologie, geschiedenis van goden en helden. Explicatie van kosmos, hemel(verschijn-selen), (onder)wereld, tijd, theodicee, cultus, landschap, enz. enz.

Mythe en geschiedenis Mythen zijn geschiedschrijving voor de makers en gebruikers. Historisch: cf. de begrippen legende, sage, epos. Zie hoe mythen zijn verankerd in de tijd en in een bepaald landschap. Fabels, parabels, sprookjes zijn een andere categorie: “er was eens… in een ver land…”.

Mythe en rite a) Rituele dimensie: legomena  dromena. Mythe = Aetiologie / etiologie (< to aition = de oorzaak, de oorsprong) b) Myth and ritual debate

2 Theologie reflectie op een metaniveau bv. mythografie (!) en de antiek-Griekse discussie over de aard der mythen.

Vraag: welke is de relevantie van theologie voor de gelovigen ten opzichte van de verhalen zelf, de mythologie, die door de theologie gesystematiseerd en geduid worden? Het antwoord: GEEN RELEVANTIE! Het metaniveau – systematisch beoefend – is voor de meeste mensen veel te meta. En wie kan het zich permitteren?