“I sat amidst the ruins” Introductie tot de omgang met antieke bronnen Contactpersoon: F.G. Naerebout Website: (menu: Leiden Syllabi) Collegevorm: Hoorcollege Vakcode: 5772KO01W Collegejaar:

Omvang: 5 ECTS Niveau: 300 Toetsing: door middel van een afsluitende paper Leerdoelen: na het volgen van deze collegereeks heeft men voldoende kennis van de grondbeginselen van epigrafiek, papyrologie, archeologie en numismatiek om kritisch met de voor de oude geschiedenis fundamentele bronnenpublicaties op genoemde gebieden om te kunnen gaan. Literatuur: –leesopdracht 1: themanummer papyrologie van het tijdschrift Hermeneus –leesopdracht 2: themanummer epigrafiek van het tijdschrift Hermeneus –leesopdracht 3: hoofdstuk Archaeology van Crawford (ed.), Sources –leesopdracht 4: hoofdstuk Numismatics van Crawford (ed.), Sources

Rooster 13/9 Inleiding 1 -- Frits Naerebout: Huizinga 023b 20/9 Inleiding 2 -- Frits Naerebout: Huizinga 023b 27/9 Papyrologie 1 -- Cisca Hoogendijk: Huizinga 023b 4/10 Papyrologie 2 -- Cisca Hoogendijk: Papyrologisch Instituut 11/10 Epigrafiek 1 -- Frits Naerebout: Huizinga 023b 18/10 Epigrafiek 2 -- Frits Naerebout: RMO 8/11 Numismatiek 1 -- Paul Belien: Huizinga 023b 15/11 Numismatiek 2 -- Paul Belien: Geldmuseum (NB: Utrecht!!) 22/11 Voorbereiden werkstuk -- Frits Naerebout: Huizinga 023b 29/11 Archeologie 1 -- Miguel-John Versluys: Huizinga 023b 6/12 Archeologie 2 -- Miguel-John Versluys: RMO?? 13/12 Afsluiting -- Frits Naerebout: Huizinga 023b

BRONNEN WAAROM “Ad fontes”  innovatie + controle WAT Welke zijn de bronnen voor de OG? ALLES wat ooit bestond en wat sporen van dat bestaan heeft nagelaten < mens / natuur ; bedoeld / onbedoeld CATEGORISERING Primair / secundair Literair / niet-literair Geschreven / niet-geschreven ‘waar’/ ‘onwaar’ inhoud / medium

Oorspronkelijk doel en transmissie ‘literair’ – reflectie / metaniveau; veelal indirecte overlevering vele genres; nb: de historici: annalisten, chronografen, historici epigrafisch – archiefstuk; veelal archeologisch artefact Epigrafiek: inscripties + rafelranden Papyri: een hybride categorie archeologisch – materieel erfgoed – archeologisch artefact in ruime zin nb: afbeeldingen = representaties numismatisch – munten: een specifiek archeologisch artefact (met een epigrafische en een representatie component)

Papyrologie, epigrafiek, numismatiek, archeologie: hulpwetenschappen? Alle wetenschappen kunnen hulpwetenschap zijn > perspectief De historicus werkt met uitgegeven bronnen en hoeft dus geen epigraaf, papyroloog, archeoloog enz te zijn, maar je moet weten hoe het werkt: de hoofdtaak van de historicus is bronnenkritiek De bron is in principe nooit eenduidig: een lens tussen ons en het verleden welke is de mate van vertekening van de lens? Maar ‘wij’ zijn ook geen neutrale waarnemers: degenen die de bron selecteren, uitkiezen, interpreteren zijn geen onbeschreven bladen.

Epigrafiek Definitie: studie van inscripties = intaglio teksten in een hard anorganisch medium NB: vormcriterium; geen specifieke inhoud

Epigrafiek Geschiedenis van het vakgebied

MS Pirro Ligorio (16de eeuw)

Tekening Maarten van Heemskerck ca 1535 Boog van Titus

Ms Martinus Smetius 1565 UBL

Smetius, Inscriptiones Antiquae, Uitgegeven door Justus Lipsius

Janus Gruterus

Barthold Georg Niebuhr 1815 “dass Inschriften für die alte Geschichte den Urkunden für die neuere entsprechen”

August Böckh, CIG Corpus Inscriptionum Graecarum

Jean Antoine Letronne

Receuil des inscriptions grecques et latines de l’Égypte, étudiées dans leur rapport avec l’histoire politique, l’administration intérieur, les institutions civiles et religieuses de ce pays depuis la conquête d’Alexandre jusqu’à celle des Arabes, 2 delen, Parijs

Adolf Kirchhoff CIA Corpus Inscriptionum Atticarum

Theodor Mommsen CIL Corpus Inscriptionum Latinarum

Ulrich von Wilamowitz- Moellendorff, IG Inscriptiones Graecae

Louis Robert Professeur d’épigraphie et antiquités grecques au Collège de France

papyrologie Geschiedenis van het vakgebied