Frans Thissen Afdeling Geografie, Planologie en Internationale Ontwikkelingsstudies Bijeenkomst ‘Leefbaarheid’ Rabobank Zuidwest-Drenthe

Inleiding Kennismaking  Wie bent u?  Waar woont u?  Waar denkt u over 10 jaar te wonen? Programma  Deel 1: Veranderingen op het Nederlandse platteland, naar een nieuwe verscheidenheid; Film “Nisse, een dorp in verandering”  Deel 2: Workshop Leefbaarheid en Sociale Vitaliteit De bijdrage van uw bank aan de leefbaarheid van dorp en streek Veranderingen op het Nederlandse platteland; naar een nieuwe verscheidenheid 2

Veranderingen op het Nederlandse platteland: naar een nieuwe verscheidenheid

Thema’s Beelden van platteland Het Nederlandse platteland  De leefsituatie op het Nederlandse platteland Sociale veranderingen in dorpen in Nederland  Maatschappelijke trends  Van autonoom dorp naar woondorp  Van een oude naar een nieuwe verscheidenheid Ouderen en Jongeren Perspectieven voor Drentse dorpen Veranderingen op het Nederlandse platteland; naar een nieuwe verscheidenheid 4

Emile Claus en het landleven Veranderingen op het Nederlandse platteland; naar een nieuwe verscheidenheid

Jindrich Streit Das Dorf ist eine Welt Veranderingen op het Nederlandse platteland; naar een nieuwe verscheidenheid 6

Sociale veranderingen in dorpen Het verdwijnen van een boerencultuur De verandering van bewoners: opleiding, emancipatie, welvaart De opkomst van de grote wereld De opkomst en teloorgang van het autonome dorp Veranderingen op het Nederlandse platteland; naar een nieuwe verscheidenheid

De sociale staat van het platteland Thuis op het Platteland: Leefsituatie op het Nederlandse platteland is gunstig (hoewel niet voor iedereen en niet overal):  Gunstige woonsituatie  Toenemende mobiliteit  Grotere betrokkenheid bewoners Het beste van twee werelden: Dorpsgemeenschappen zijn nog steeds hecht maar veranderen (worden losser) Het platteland van alle Nederlanders: Oordeel over platteland is positief, maar men is negatief over veel ontwikkelingen Overgebleven Dorpsleven:  Leefbaarheid op het platteland is beter, mede dankzij de sociale samenhang en de bevolkingssamenstelling  Vitaliteit op het platteland is niet echt beter en sociale samenhang is daarvoor niet echt belangrijk 8Veranderingen op het Nederlandse platteland; naar een nieuwe verscheidenheid

Autonome dorp Oordeel over de voorzieningen in het dorp is belangrijk “We hebben nog een kleine supermarkt en we hebben nog een bakker … Want als je dat niet meer hebt op een dorp … en dat zouden we misschien meer moeten gaan beseffen met z’n allen” Woondorp Oordeel over de eigen woning en de woonomgeving is belangrijk “Eigenlijk hebben we heel doelbewust voor dit dorpje gekozen want het is … de Parel van de Zak. En die Zak sprak ons vreselijk aan … Het landschap trok ons ontzettend” Verschillen tussen bewoners / dorpen Veranderingen op het Nederlandse platteland; naar een nieuwe verscheidenheid 9

Autonome dorp Je bent er geboren of opgegroeid, je komt ‘van het dorp’ (leefpaden) Je werkt er en je doet er je boodschappen: je woont ‘op het dorp’ (dagpaden) Traditioneel referentiekader: machtig beeld Woondorp Je bent er gaan wonen om de mooie woning en aangename woonomgeving Voor je sociale contacten en voorzieningen ben je niet afhankelijk van het dorp Opkomend referentiekader Verschillen tussen bewoners / dorpen Veranderingen op het Nederlandse platteland; naar een nieuwe verscheidenheid 10

Westhoek: oude verscheidenheid Veranderingen op het Nederlandse platteland; naar een nieuwe verscheidenheid 11

Westhoek: nieuwe verscheidenheid Veranderingen op het Nederlandse platteland; naar een nieuwe verscheidenheid 12

Toenemende (auto)mobiliteit Vrouwen in dorpen Littenseradiel 1993, 2007 Veranderingen op het Nederlandse platteland; naar een nieuwe verscheidenheid 13

Schaalveranderingen in het dagelijks leven Schaalvergroting: Economisch: grotere afstanden naar werk en naar voorzieningen Sociaal: sociale contacten niet alleen in dorp maar ook elders Door: Auto en welvaart Schaalverkleining: Cultureel: eigen woning en woonomgeving steeds belangrijker voor identiteit Politiek: belang van zeggenschap over de woonsituatie neemt toe Door: Thuisgerichtheid en welvaart Veranderingen op het Nederlandse platteland; naar een nieuwe verscheidenheid 14

Veranderingen op het Nederlandse platteland; naar een nieuwe verscheidenheid 15

Veranderingen op het Nederlandse platteland; naar een nieuwe verscheidenheid 16

Pensioenmigratie / terugkerende ouderen Pensioenmigratie is nog steeds een beperkt verschijnsel, maar :  de groep ouderen neemt sterk toe en verandert van karakter  Bepaalde gebieden zijn succesvoller in terughalen van oorspronkelijke bewoners  Grote lokale verschillen Veranderingen op het Nederlandse platteland; naar een nieuwe verscheidenheid 17

Belang van zaken in de woonomgeving wanneer men ouder wordt Ouderen in dorpen Kop v N.-Holland, 2001 Veranderingen op het Nederlandse platteland; naar een nieuwe verscheidenheid 18

De groeiende betekenis van opleidingsmigratie Ontwikkeling aantal inwoners Aandeel hoger opgeleiden Veranderingen op het Nederlandse platteland; naar een nieuwe verscheidenheid 19

Redenen om te blijven Jonge bewoners dorpen Aa en Hunze 2010 Veranderingen op het Nederlandse platteland; naar een nieuwe verscheidenheid 20

Relatie streek en jongeren: twee perspectieven Streek / woonplaats: Centraal staat de economische ontwikkeling van de streek en de sociale kwaliteit van de woonplaats Jongeren worden verondersteld een start te maken in de streek en hun identiteit te vormen in eigen streek en woonplaats Probleemdefinitie streek: Vertrek van jongeren uit de streek Jongeren: Centraal staat de sociale mobiliteit van jongeren (sociale mobiliteit = geografische mobiliteit) Jongeren zijn steeds meer georiënteerd op hoger onderwijs en werkgelegenheid buiten de eigen streek Probleemdefinitie streek: Streek en woonplaats zijn niet in staat bewoners met ‘kapitaal’ aan te trekken Veranderingen op het Nederlandse platteland; naar een nieuwe verscheidenheid 21

Where you belong Where you belong, it's not a song It's not the place where you come from It's up to you to make the choice It is the place you have a voice It is the place you have no fear As you return you know you're near In times of joy and times of strife It is the place you have your life Jim Boyes Veranderingen op het Nederlandse platteland; naar een nieuwe verscheidenheid 22

Perspectieven voor Drentse dorpen Beleid gericht op eigen (jonge) bewoners:  Goede start: opleiding / werk in de (ruime) regio  Versterken lokaal bewustzijn Oudere huishoudens:  Terugkeerders  Aantrekkelijke natuurlijke omgeving en authentiek cultuurhistorisch karakter  Veiligheid, toezicht, zorg, comfort Deeltijdwonen / bilokaal wonen  Inspelen op nieuwe opkomende leefstijlen Veranderingen op het Nederlandse platteland; naar een nieuwe verscheidenheid 23

Nisse, een dorp in verandering Veranderingen op het Nederlandse platteland; naar een nieuwe verscheidenheid