Leefbaarheid, sociale cohesie en krimp: de nieuwe uitdaging Frans Thissen Universiteit van Amsterdam

Das Dorf ist eine Welt: Jindrich Streit 2008

Opzet presentatie De demografische uitdaging: lokale veranderingen in bevolkingssamenstelling Sociale veranderingen op het platteland: van autonome dorpen naar woondorpen Leefbaarheid en voorzieningen  Het autonome dorp als somber referentiekader: de spiraal omlaag  Het woondorp als perspectiefvol referentiekader: de spiraal omhoog De rol van ontmoetingsplekken Oude en nieuwe vormen van sociale samenhang

Bevolkingsontwikkeling Bron: B. Poelman, CBS

Zeeland: naar een nieuwe verscheidenheid 1. Veranderende bevolkingssamenstelling is belangrijker dan veranderende bevolkingsomvang 2. Er is sprake van grote lokale verschillen: in kwantitatieve ontwikkeling, maar vooral betreft de veranderende bevolkingssamenstelling 3. Belangrijk gegeven en uitdaging: vergrijzing en opkomst andere typen huishoudens

Sociale veranderingen op het Friese platteland Jorwert  Verdwijnen van boerencultuur  Verandering: nieuwe én oorspronkelijke bewoners  Nieuwe vormen van lokale binding: dorpstrots It Heidenskip  Belang van het opbouwen van een lokaal bestaan  Natuur als bondgenoot en bedreiging  Het belang van de menselijke factor

Sociale veranderingen in dorpen

Autonome dorp (oude verscheidenheid):  Bloei van het autochtone dorp tijdens de Wederopbouw:  Nieuwe welvaart bleef in het dorp  Het autonome dorp als ‘machtig beeld’ Woondorp (nieuwe verscheidenheid):  Verplaatste consumptie (mobiliteit)  Algemene schaalvergroting van het leven  Schaalverkleining naar privesfeer

Verschillen tussen bewoners Autonoom dorp Je bent er geboren of opgegroeid, je komt ‘van het dorp’ Je werkt er en je doet er je boodschappen: je woont ‘op het dorp’ Woondorp Je bent er gaan wonen om de mooie woning en aangename woonomgeving Voor je sociale contacten en voorzieningen ben je niet afhankelijk van het dorp

Verschillende beoordeling van de leefbaarheid Autonoom dorp Oordeel over de voorzieningen in het dorp is belangrijk “We hebben nog een kleine supermarkt en we hebben nog een bakker … Want als je dat niet meer hebt op een dorp … en dat zouden we misschien meer moeten gaan beseffen met z’n allen” Woondorp Oordeel over de eigen woning en de woonomgeving is belangrijk “Eigenlijk hebben we heel doelbewust voor dit dorpje gekozen want het is … de Parel van de Zak. En die Zak sprak ons vreselijk aan … Het landschap trok ons ontzettend”

Van autonoom dorp naar woondorp Autonoom dorp In dorp geboren en getogen bewoners (leefpaden) Activiteiten in het eigen dorp (dagpaden) Traditioneel referentiekader: Uitgedragen door bepaalde bewoners en bestuurders Woondorp Bewoners die zich ooit in dorp hebben gevestigd (leefpaden) Activiteiten buiten het dorp waar men woont (dagpaden) Opkomend referentiekader: Uitgedragen door bepaalde bewoners

Leefpaden (alle vrouwen)

Dagpaden (vrouwen met betaald werk)

Leefbaarheid in het autonome dorp Ontwikkeling aantal inwoners Ontwikkeling aantal voorzieningen Ontwikkeling Leefbaarheid

Leefbaarheid in het woondorp Ontwikkeling Leefbaarheid Ontwikkeling gemeenschaps- initiatieven (voorzieningen) Ontwikkeling woonfunctie binnen de streek Regiovorming Ontwikkeling aantal inwoners Ontwikkeling aantal voorzieningen Ontwikkeling Leefbaarheid Autonome dorp:

Gemeenschapsinitiatieven Gemeenschapsinitiatieven: zijn voorzieningen als resultaat van de leefbaarheid ter plaatse Resultaat vanuit de dorpssamenleving: initiatieven ‘bottom-up’ Voorwaarden voor gemeenschapsinitiatieven: Woonsituatie: ruimtelijke kwaliteit Ruimten om elkaar te ontmoeten (binnen en buiten)

Welke betekenis heeft dorpshuis / MFC ? - aanvulling op de school, sportgelegenheid - belangrijk hele dorp, daar gebeuren de dingen - belangrijk voor leefbaarheid van het dorp - bindende en ontspannende functie - centrale ontmoetingsplaats - dorpsbinding - geen enkele - gezelligheid - heel belangrijk voor sociale samenhang/contacten van het dorp - iets vieren, dan is het mooi - met elkaar - niet zo veel betekenis, café is belangrijker - ontmoetingscentrum, café dicht, dorpsleven - ontmoetingsplaats, gezellig - ontmoetingsplek, ontspannen, gezelligheid - saamhorigheid, sociale contacten - sociale activiteiten, verenigingen, feest - sociale contacten onderhouden - sociale ontmoetingsplek - verenigingen - voor mij hoeft het niet - weinig betekenis - zang / diverse activiteiten / belangrijk -

Belang van het dorpshuis / MFC

Sociale samenhang in dorpen Autonome gerichtheid  Hoofdactiviteit hebben binnen het dorp  Gebruik van dorpsvoorzieningen  Familie in het dorp hebben  Zich vooral dorpsbewoner voelen Lokale betrokkenheid  Organiseren en bezoeken dorpsactiviteiten  Dorpsraad bezoeken  Trots zijn op het dorp  Actief zijn in dorpsverenigingen  Bereid actie te voeren voor het dorp

De ontwikkeling van sociale cohesie Autonoom dorp Sterke autonome gerichtheid Lokale betrokkenheid is vanzelfsprekend Woondorp Zwakke autonome gerichtheid Lokale betrokkenheid is niet meer vanzelfsprekend

De ontwikkeling van sociale cohesie Autonoom dorp Sterke autonome gerichtheid Lokale betrokkenheid is vanzelfsprekend Autonoom gericht en sterke lokale betrokkenheid Woondorp Zwakke autonome gerichtheid Lokale betrokkenheid is niet meer vanzelfsprekend Dorpen met sterke lokale betrokkenheid Dorpen met zwakke lokale betrokkenheid

Leefbaarheid, sociale cohesie en krimp: de nieuwe uitdaging Frans Thissen Universiteit van Amsterdam