Het wat, hoe en waarom van compost Elke Vandaele VLACO vzw Elke Vandaele - VLACO vzw

Kwaliteitscontrole van de compost Onderzoek Wetgeving en omkadering Taken van VLACO vzw Kwaliteitscontrole van de compost Onderzoek Wetgeving en omkadering Promoten van compostgebruik Promoten van afvalpreventie en thuiscomposteren Vlaco: informatie centrum om producenten, gebruikers en gemeenten bij te staan Doel van de kwaliteitscontrole is om de afnemers garanties te bieden inzake de kwaliteit, de samenstelling en de oorsprong van het product. Kwaliteitscontrole op volledige proces: ingangsmateriaal, procesverloop opvolgen en controle eindmateriaal Vlaco bevordert naast de kwaliteitscontrole ook de afzet van de compost, oa door algemeen het imago van compost te verbeteren, informatiebrochures te verspreiden en dergelijke. Na verloop van tijd werd het takenpakket van Vlaco uitgebreid naar thuiscomposteren. De compostmeesters worden door vlaco opgeleid. Elke Vandaele - VLACO vzw

Wat is VLACO- compost?

Wat is composteren? Composteren = een natuurlijk omvormingsproces door grote aantallen bacteriën, schimmels en protozoa onder gecontroleerde aërobe omstandigheden van vers organisch materiaal tot een humus- en nutriëntrijk product afval Wat is composteren ? Veel dikke boeken over geschreven, maar hier heb ik geprobeerd kort samen te vatten Moeilijke woorden Om aeroob microbiologisch wij werk niet zelf maar mo doen het voor ons (100 000 tot miljoenen) we moeten zorgen dat mo het goed hebben Eten: organ mat: alles wat leeft of geleefd heeft (plant: bladeren-takken-vruchten) wordt omgezet worden tot humus Ook dierlijke mest: stalmest – paardenmest – mengmest - kiekenmest Kan ook gecomposteerd worden, maar gebeurt niet op de grote werven (reden?) wetgeving veel strenger Asse (open haard): dood materiaal, mo niet aan te eten -> beter niet in de composthoop. P en K eruit wel nuttig, kan rechtstreeks op land gebracht worden. Aeroob: mo hebben zoals dieren en planten zuurstof nodig, zoniet stikken andere komen dan in de plaats: rotten Ander product: schadelijk voor de planten Deze organismen zorgen voor vergisting en zijn daar dus wel gewenst! compost Elke Vandaele - VLACO vzw

Verschillende soorten compost Groenafval Groencompost GFT-compost GFT- afval GFT-compost van vergisting met nacompostering Elke Vandaele - VLACO vzw

Wat is compost? Groencompost GFT-compost Uitsluitend tuin- en snoeiafval Extensief proces GFT-compost Plantaardige keukenresten, klein tuinafval Intensief proces Speciaal geval: eerst vergisting (biogas) nadien compostering 3 soorten compost: Groencompost: enkel van groenafval afkomstig van parken en tuinen in openlucht gecomposteerd Gft-compost: voor 2/3 groenafval + resten groenten en fruit (geen dierlijk afval) meer nat materiaal -> moeilijke proces GFT-compost na vergisting: eerst vergisting (kortere verwerkingsduur + biogas(belangrijk voor energieproductie)) Elke Vandaele - VLACO vzw

VLACO-compost = kwaliteit! Integrale kwaliteitsopvolging Controles op aanvoer materiaal, proces en eindproduct OVAM zeer streng voor de installaties die composteren Recyclage heeft slechts zin indien gerecycleerd product minstens even goed als bestaande alternatieven Compost moet bruikbaar zijn door serristen, tuinaannemers, part, lb, tb, groendiensten van gemeenten Kwaliteit ndz Integrale kwaliteitscontrole Controle gedurende iedere stap van het proces: Er moet controle zijn op aanvoer mat ( te veel plastiek, te veel aarde: weigeren sorry daamee kunnen wij geen compost maken) Controle op het proces zeker bij gft-compostering permanent (zuurstof, temperatuur, vochtigheid) Controle op het eindproduct wij nemen regelmatig stalen laten analyseren door onafhankelijk erkend labo absoluut zeker geen onkruiden, conc ok PRODUCT KAN GEBRUIKT WORDEN Opletten dat er bij opslag geen zaad inwaait Elke Vandaele - VLACO vzw

VLACO-kwaliteitsopvolging 100 % garantie hygiënisatie (plantenziekten, onkruidzaden, …) Geen verontreinigingen (geen glas, steentjes, plastiek, controles op zware metalen, …) Stabiel Hoog gehalte stabiele organische stof Productie conform lastenboeken Recyclage heeft slechts zin indien gerecycleerd product minstens even goed als bestaande alternatieven Integrale kwaliteitsopvolging Controles op aanvoer materiaal, proces en eindproduct Welke garanties kunnen wij dan geven over de compost? Geen onkruid geen ziekten (kan er wel bij opslag inwaaien -> opletten bij opslag!!) Geen verontreiniging zm strenge normen min lb compost: enkel die die in natuur voorkomen (grond-plant- compost) er worden geen extra toegevoegd Geen verontreiniging van de grond Uitgerijpte compost: compost die verkocht wordt: geen ammoniak meer erin! Niet meer warm niet gevaarlijk voor planten Lb: akkers geen voll uitgerijpt product (minder werk iets goedkoper) Part en tuinaannemers afgeraden (veel meer mensen in de omgeving: geur, planten blijven erop staan) Garantie os humus Min lb: min 16% Vlaco is iets strenger: wij zeggen er moet min 18% Elke Vandaele - VLACO vzw

Waarom kiezen voor VLACO-compost?

Bodemverbetering = organische stof (humus) Organische stof is essentieel voor goede bodemstructuur Positieve werking voor verschillende bodemtypes !! Evenwicht tussen micro- en macroporiën. Gevolgen: - goede bewerkbaarheid - goede drainage - droogtegevoelige grond blijft vochtiger (minder beregening !!) - minder erosiegevoelig Ideale bodem: Vast: 50% Water: 25% Lucht: 25% Goede bodemstructuur: is een gunstige verhouding tussen vaste partikels, de grote en de kleine poriën in de bodem In de kleine poriën blijft gemakkelijk water hangen, de grote poriën zijn nuttig om water te laten doorstromen en de wortels te voorzien van lucht. In zand eerder te weinig kleine poriën (water!!) – leem te weinig grote poriën 30-40% water maar 10% lucht: wortels kunnen rotten(lucht!!) Organische stof en humus(soort spons) gaan grond kruimeliger maken (aggregaten vormen), waardoor zowel zandgrond als leemgrond een betere verhouding krijgen tussen kleine en grote poriën. Organische stof vormt bruggen tussen bodemdeeltjes => minder rap dicht slaan na bewerking (grond veerkrachtiger) Meer macroporiën in de bodem zorgt voor betere drainage van water (vooral bij leem van belang) Ook voedingsstoffen beter tegengehouden – optimale aanwending van meststoffen) Minder rap verzadigd door water – betere verbinding tussen deeltjes  minder erosiegevoelig Opletten als compost te droog is kan hij waterafstotend worden en moeilijk water opnemen Elke Vandaele - VLACO vzw

Bodems bestaan uit 4 componenten: minerale deeltjes; organische deeltjes; lucht; water. Ideale verhouding: 50% vaste deeltjes 25% water 25% lucht Uitgedrukt in volume % Elke Vandaele - VLACO vzw

Kleine fractie (5%) -> belangrijk voor tal van vitale bodemfuncties Organische stof Kleine fractie (5%) -> belangrijk voor tal van vitale bodemfuncties Bestaat uit: Levende organismen Vers organisch materiaal Goed verteerd stabiel organisch materiaal = humus HUMUS = complexen van organische moleculen Belangrijke uitwisselingscapaciteit (voedingsstoffen) Alhoewel de organische stof maar een kleine fractie van de bodem bedraagt is deze fractie zeer belangrijk voor tal van vitale bodemfuncties. Het organische materiaal in de bodem bestaat uit: levende organismen: plantenwortels, micro-organismen, bodemdieren. Zij vormen de drijvende kracht bij de afbraak van organisch materiaal, de nutriëntencyclus, de vorming en de stabiliteit van de bodemstructuur. vers organisch materiaal: (plantenafval, dode wortels, mest, dode organismen) Dit vers organische materiaal is voedsel en energie voor de organismen. goede verteerd stabiele organisch materiaal of humus. Dit is een netwerk van vezels en poriën. Dit organisch materiaal vormt een enorm uitwisselingsoppervlak en draagt zo bij tot het vasthouden van water, nutriënten en andere chemicaliën. Humus stabiliseert ook de bodemaggregaten. Het organisch materiaal in de bodem is onderhevig aan continue omzetting. Toegevoegd vers organische materiaal wordt omgezet tot humus. Deze omzettingssnelheid hangt af van de temperatuur, vochtgehalte en de beluchting. In een onverstoorde bodem zijn deze omzetting in evenwicht (‘steady state’). Bodembewerkingen zorgen voor extra beluchting en een versnelde afbraak van het organisch materiaal, ook onderbreken van de toevoer van verse organische stof of het toedienen van een bodemverbeterend middel zorgen voor het verbreken van de ‘steady state’. Ook uitgerijpte compost is geen stabiele bodemhumus. Uitgerijpte compost heeft wel heel wat gelijkaardige kwaliteiten als humus: een groot netwerk van organische vezels en poriën. Deze zorgen voor een goede bodemstructuur, stabiele aggregaten en houden water en nutriënten vast. De compost zelf breekt in de bodem geleidelijk af, maar er blijft wel een gedeelte van de humus in de bodem behouden. Elke Vandaele - VLACO vzw

Streefwaarde organische stof Richtwaarden organische stofgehalte bodems in bouwvoor: Grondsoort Streefwaarde organische stof % koolstof Zandgronden 1,8 – 2,8 Zandleemgronden 1,2 – 1,6 Leemgronden kleigronden 1,6 – 2,6

Organische stof % gronden met te kort aan organische stof Even de evolutie van OS in de Vlaamse landbouwbodems schetsen. Evolutie van het procentueel aantal akkerbouwgronden met een tekort aan organische stof. (Bron: onderzoek BDB) Elke Vandaele - VLACO vzw

Organische stof Proef BDB leemstreek Enkel compost 1997 tot 2004 Rel grote compostdosissen Elke Vandaele - VLACO vzw

Hoe VLACO-compost gebruiken?

Opwaarderen van grond door grondmengers Bodemsanering Gebruik van compost Als bodemverbeteraar bij tuinaanleg, landbouwgronden, tuinbouw, boomkwekerij en fruitteelt Opwaarderen van grond door grondmengers Bodemsanering Onderdeel van potgronden 70% als bodemverbeterend middel, tuinaannemers, aannemers (bouwen van huizen, gebouwen, grond kapot gereden door zware machines, opnieuw structuur verbeteren door compost toe te voegen) Rest: opwaarderen van grond Bodemsaneringen: compost inwerken en mo zorgen voor zeer langzame afbraak van de verontreinigingen Potgrond: turf: duur ver transport uit natuurgebied vervangen door milieuvriendelijker producten: compost goed alternatief: 20 tot 30% van de turf kan vervangen worden door compost Elke Vandaele - VLACO vzw

Mestdecreet Transport van compost Gebruik van compost Bemestingsnormen Wanneer aanwenden? Hoe aanwenden? Aangifte van compost

Geen burenregeling mogelijk Transport van compost Erkend vervoerder Klasse B (Vlaanderen) Klasse A (eigen en aangrenzende gemeenten) Mestafzetdocument Uitzondering particulieren! Geen burenregeling mogelijk We zijn in onderhandelingen met de mestbank voor een soepeler regeling.Hopelijk kan in 2009 een landbouwer ook zelf compost afhalen.  Elke Vandaele - VLACO vzw

Hogere bemesting in max. 3-jarig perspectief Gebruik van compost Norm voor andere meststoffen (nu losgekoppeld van dierlijke mest) Compost = traagwerkende N Minerale N is minder dan 15% van de totale N Minerale N en snel vrijkomende stikstof minder dan 30% van de totale N Hogere bemesting in max. 3-jarig perspectief Ook uitrijden in verbodsperiode Attesten bij de producent Elke Vandaele - VLACO vzw

Hogere bemesting in max 3-jarig perspectief Max 76,5 kg min. N/ha Gebruik van compost Hogere bemesting in max 3-jarig perspectief Max 76,5 kg min. N/ha Gewas binnen de 30 dagen aanwezig Kopie attest traagwerkende N Hogere bemesting in aangifte vermelden Elke Vandaele - VLACO vzw

Dosering compost GFT-compost Groencompost Bij jaarlijkse toediening 14 ton /ha jaarlijks Bij 2-jaarlijkse toediening 28 ton/ha om de 2 jaar Bij 3-jaarlijkse toepassing 42 ton/ha om de 3 jaar Groencompost Bij jaarlijkse toediening 24ton /ha jaarlijks Bij 2-jaarlijkse toediening 48 ton/ha om de 2 jaar Bij 3-jaarlijkse toepassing 72 ton/ha om de 3 jaar Elke Vandaele - VLACO vzw

Gebruik van compost Extra compost: om de 3 jaar (bovenop de bemestingsnormen) 10 ton/ha GFT-compost of 15 ton/ha groencompost. Voorwaarden : perceel heeft een te laag koolstofgehalte: zandgronden < 1,8%C, poldergronden < 1,6%C, leem en zandleemgronden <1,2%C. nitraatresidu <90 kgN/ha 

Ook uitrijden in verbodsperiode Gebruik van compost Ook uitrijden in verbodsperiode Max 30 kg min. N/ha Gewas aanwezig binnen 30 dagen Kopie attest traagwerkende N

Dierlijke mest in polders (zware kleigronden) Gebruik van compost Wanneer gebruiken? jan feb maa apr mei jun jul aug sep okt nov dec Uitz 1 14 Dierlijke mest in polders (zware kleigronden) 16 14 stalmest / champost Uitz 2 16 31 dierlijke mest / andere meststoffen / kunstmest GFT- en groencompost Uitz 3 Steeds verbod op alle zon- en feestdagen (excl. kunstmest)+ tussen zonsondergang en zonsopgang ! 

Gebruik van compost Hoe gebruiken? Inwerken binnen de 24 uur (zaterdag onmiddellijk) Uitzondering: voor houtige teelten Wellicht binnenkort volledig vrijgesteld van inwerken. 

Compost opnemen in register Compost hoeft niet in aangifte Aangifte van compost Compost opnemen in register Compost hoeft niet in aangifte Uitzondering: bij verhoogde bemesting in meerjarig perspectief of extra compost

‘De kracht van compost’ ‘Teeltfiches’ ‘Compost en het mestdecreet’ Verdere info Brochures: ‘De kracht van compost’ ‘Teeltfiches’ ‘Compost en het mestdecreet’ www.compost.be VLACO vzw Kan. De Deckerstraat 37 2800 Mechelen 015/451 370 info@vlaco.be Einde van mijn verhaal. Zijn er nog vragen? Elke Vandaele - VLACO vzw