SPECT scans bij M. Parkinson “Bradley Sessie” azM neurologie 2 maart 2004 J. Staals

Model basale ganglia GPe = globus pallidus – externa Gpi = globus pallidus – interna STN = nucleus subthalamicus SNr = substantia nigra pars reticulata SNc = substantia nigra pars compacta Striatum = putamen + nucleus caudatus

Synapsspleet Postsynaptisch = IBZM scan Presynaptisch = FP CIT scan

SPECT Single Photon Emission Computed Tomography Radiofarmaceutica = radiotracers : stoffen waaraan een radioactief atoom bevestigd is [123I ] FP-CIT [123I ] IBZM Radioactief verval = het spontaan uiteenvallen van de atoomkern onder uitstoting van kerndeeltjes en gammastralen (γ = photon) γ-straling wordt met een gamma camera gedetecteerd

FP-CIT SPECT scan DaT SCAN [123I ] FP-CIT = radioligand voor de dopamine transporter  Presynaptisch Dopamine transporter binding is een maat voor de integriteit van het presynaptisch nigrostriatale systeem

Toepassing M.Parkinson : degeneratie van dopaminerge neuronen in substantia nigra (p.compacta), projectie naar putamen > nucleus caudatus. Pas bij >60 % degeneratie ontstaan klinische verschijnselen. FP-CITscan kan M.Parkinson al in zeer vroeg stadium, mogelijk zelfs preklinisch, aantonen. MSA : degeneratie in o.a. basale ganglia, zowel dopaminerge neuronen als postsynaptische striatale neuronen.

Voorbeeld SPECT MRI

M.Parkinson MSA PSP Vasculair Medicamenteus FPCIT (=presynaptisch) IBZM (=postsynaptisch) M.Parkinson Verlaagd Normaal (verhoogd) MSA PSP Vasculair Normaal (normaal) Medicamenteus Essentiele tremor

IBZM SPECT scan [123I ] iodobenzamide (IBZM) = radioligand voor de D2-receptor Postsynaptisch (striatum) D2-receptor binding is een maat voor de integriteit van de postsynaptische striatale neuronen

Toepassing M.Parkinson : postsynaptische neuronen blijven intact. Binding aan D2-receptoren is dus normaal of zelfs licht verhoogd. (compensatoire upregulatie van receptoren) Verlaagde IBZM binding sluit M.Parkinson uit. Echter normale IBZM binding is geen garantie dat parkinsonisme berust op M.Parkinson. MSA : degeneratie in o.a. basale ganglia, zowel dopaminerge neuronen als postsynaptische striatale neuronen. Vroeg in ziektebeloop en bij MSA-C kan normale IBZM binding gevonden worden.

M.Parkinson MSA PSP Vasculair Medicamenteus FPCIT (=presynaptisch) IBZM (=postsynaptisch) M.Parkinson Verlaagd Normaal (verhoogd) MSA PSP Vasculair Normaal (normaal) Medicamenteus Essentiele tremor

Invloed medicatie FP CIT IBZM Amfetamine Methylfenidaat (Ritalin) Bupropion (Zyban) Fentanyl (Durogesic) Pethidine Pimozide (Orap) Citalopram (Cipramil) Clomipramine (Anafranil) Fluoxetine (Prozac) Fluvoxamine (Fevarin) Paroxetine (Seroxat) Sertraline (Zoloft) Desipramine (Pertofran) Imipramine IBZM ALLE antipsychotica ALLE DA-agonisten (Parlodel, Dopergin, Permax, Sifrol, Requip, Apomorfine) Cabergoline (Dostinex) Quinagolide (Norprolac) Verapamil (Isoptin) Cinnarizine / Flunarizine Alizaprine (Litican) Metoclopramide (Primperan) Medicatie dient min. 5x T½ gestaakt te worden.