HET BOEKENVAK Nieuwe dynamiek ‘dankzij’ toenemende onzekerheid…? André Vandorpe – Boek.be UA / 16 mei 2014

Actuele context

Boekensector anno miljoen euro omzet boeken Ca personeelsleden (incl. aanverw. sectoren = !) Binnen de “creatieve industrieën” nummer 3 Creatieve industrie: 3 de plaats in omzet en toegevoegde waarde na financiële en chemische industrie Belangrijk retailkanaal nieuwe titels per jaar (Vlaanderen + Nederland) Gemiddeld titels per boekhandel euro/m 2 boeken in de boekhandel Gemiddelde aanwezigheid van een boek in de boekhandel: 3 maanden

Enkele vaststellingen Onderscheid tussen boek als product en als (vrije)tijdsbesteding : cultuur vs economie ? Kopen vs Lezen (40% wordt niet gelezen!) 75% mannen  film ! / 75% vrouwen  boek ! Onderscheid tussen functioneel en niet-functioneel lezen 70% van de boekenkopers geven een boek cadeau In België woont iedereen op max 7 km van een boekhandel

Koop-/Lees’cultuur’ : Vl versus Ned Leest/koopt Nederland ‘beter’ dan Vlaanderen? >Strips en kookboeken scoren hoog in vgl met Nederland >Nederland is calvinistischer o Boeken minder “voor het plezier” >In Nederland worden 85 % van de boeken via de boekhandel verkocht, in Vlaanderen 50% Zonder strips en kookboeken is de aankoop van literatuur in Vl en Nl vergelijkbaar per capita. >Nederland: 1 boekhandel / inwoners >Vlaanderen: 1 boekhandel / inwoners

Boekentop 10 Vlaanderen (5 mei tem 11 mei 2014) 1 Amoras / 3 Krimson WV / CC / ML 2 Smakelijk! Piet Huysentruyt 3 Geachte heer M. Herman Koch 4 (Pijn)³ Pieter Aspe 5 De dochter van de imker Santa Montefiore 6 De Rode Ridder / 242 De spookkrijgers WV / CS 7 Vertongen & Co. / 8 De vloek van de Japanse vaas HL / WS / LV 8 Donderdagskinderen Nicci French 9 Oorlog en terpentijn Stefan Hertmans 10 Puur genieten en toch gezond en slank / 2 Pascale Naessens

Boekentop 10 Nederland 1. (-) Herman Koch - Geachte heer M. 2. (1) Nicci French - Donderdagskinderen 3. (2) Esther Verhoef - De kraamhulp 4. (6) Isa Hoes - Toen ik je zag 5. (5) Santa Montefiore - De dochter van de imker 6. (-) Mascha - Happy life 7. (7) Rosamund Lupton - Zusje 8. (-) Colleen Dorsey - Band-it 9. (3) Jonas Jonasson - De 100-jarige man die uit het raam klom en verdween 10. (10) Markus Zusak - De boekendief. Filmeditie

Wat liep/loopt er fout in het boekenvak?

VROEGER  keten

NU  netwerk

HELP!  Nieuwe ‘vreemde’ spelers…!

It’s the economy, …! Is it? Algemeen (financieel-economische crisis) In het boekenvak >Andere (meer) spelers: andere (meer) verdeling >Niet meer lezers >Meer variatie in tijdsbesteding >Lagere omzet door e-boeken >Piraterij Verhoudingen tussen spelers veranderen Spelers gaan zich anders opstellen: rolverandering

Crisis + nieuwe spelers = netwerk onder druk!

Dominante logica… einde verhaal ! Beperkt de mogelijkheden van sectoren, bedrijven en mensen die werkzaam zijn binnen een organisatie. Het zorgt ervoor dat nieuwe kansen of bedreigingen niet gezien worden. In stabiele (economische) omgevingen onderhouden bedrijven zichzelf. Bij snelle veranderingen ondervinden sectoren en bedrijven moeilijkheden wanneer ze vasthouden aan deze logica. = constante in elke crisis = leidraad voor verandering !?  ‘End of game’ (cfr. El Namaki M.S.S. / Strategic Thinking for turbulent times, 2013) Strategische keuzes = zoeken naar nieuwe samenwerking / competenties / focus / end of game (nieuwe niche of snelle afbouw)  voorbeeld: Kodak

Het boekenvak: 10 probleemstellingen

Boekenvak : probleemstelling 1 Het personeelsbestand van het boekenvak is verouderd en vernieuwt niet (snel) genoeg >incestueus >Voor buitenstaanders moeilijk om binnen te geraken >Inherent statisch >Weinig instroom vanuit andere sectoren >Weinig nieuwe ideeën

Probleemstelling 2 De businessmodellen zijn verouderd en moeten worden herdacht >Uitgever en boekhandel doen al 500 jaar hetzelfde >Interacties tussen de spelers blijven ongewijzigd >Spelers in de keten zijn te afhankelijk van mekaar >Alles is (te) “goed geregeld”

Probleemstelling 3 Boeken worden te lang in magazijnen bewaard in de hoop dat ze nog ooit in de boekhandel terecht komen. >CB: ca 52 miljoen boeken in voorraad >Verhouding magazijn/boekhandel = 90/10 >50% van de boeken komt nooit in de boekhandel >Druk op titels die het goed doen, wordt steeds groter >Kosten voor niet verkochte boeken stijgen >Minder boeken uitgeven of minder boeken drukken? >Andere modellen om boeken te produceren?

Probleemstelling 4 De sector is teveel productgedreven en te weinig consumentgedreven >Kent de boekhandel/uitgever zijn consument? >Wat maken/verkopen we? Boeken…? Verhalen…? Een goed gevoel…? Tijd… ? >Waar is de consument vandaag mee bezig? Hoe verhoudt het boek zich in het geheel van (vrije)tijdsbestedingen? >Welke businessmodellen dienen zich aan om de consument een aanbod te doen? 360°-model?

Probleemstelling 5 Het recht van retour = onhoudbaar… ? >Unicum in de economie. Geen enkele sector kent dit. >Voorstel voor een ander model: o Uitgevers geven deel in consignatie o Magazijnen houden enkel courante voorraden o Na periode x worden boeken via actie uit de winkels gehaald o Restanten worden vernietigd ( nu reeds het geval bij retour ) o Boeken blijven via POD ter beschikking >Vraagt een structurele herziening van het businessmodel (vooral bij de uitgever) >Vraag: waarom voor donkere magazijnen betalen terwijl er zoveel boekhandels zijn?

Probleemstelling 6 De huidige crisis moet als opportuniteit worden beschouwd om dingen te veranderen, niet als een bedreiging om wat verouderd is te behouden. >In de jaren ’80 zou de PC en de CD het einde van het boekenvak inluiden (einde van de encyclopedieën) >Het internet (1996) zou het einde van het gedrukte boek inluiden. >Het e-boek is het einde van het papieren boek? >In de muziek is de industrie ingestort maar de sector maakt meer omzet dan vroeger >Ook in andere industrieën verdienen andere partijen geld dan 20 jaar geleden >Zal de boekensector zichzelf kunnen heruitvinden?

Probleemstelling 7 De (fysieke) boekhandel is de etalage van het boekenvak. >Muziek heeft radio, film de bioscoop >De muziekindustrie heeft begrepen dat ze een grote fout gemaakt hebben door in te zetten op iTunes alleen >Uitgevers moeten durven investeren in hun etalages >Rechtstreeks boeken verkopen is korte-termijn denken. Waarom zouden auteurs dan nog bij een uitgever passeren? >Basisveronderstelling: het papieren boek ‘overleeft’…!?

Probleemstelling 8 Het systeem van kortingen aan de boekhandel is niet gebaseerd op een economische logica. >Bestsellers = hoge korting >Moeilijkere boeken = lage korting >Waarom systeem niet omdraaien? >Extra probleem: actieprijs bij de start van een boek. o Zeggen we daarmee niet dat boeken (te) duur zijn? >Boeken zijn in 20 jaar niet veranderd van prijs >Gemiddelde prijs in Fr = ca 25 euro, in Duitsland 22 euro, in Vl en NL – 15 euro. Waarom? Vertalingen!

Probleemstelling 9 Het boekenvak lijdt aan “bestselleritis”. >Aanbod breed houden is ook nodig voor bestsellers >Culturele verschraling leidt tot economische afbrokkeling >Crisis leidt tot korte-termijn denken: alleen “risicoloze” investeringen >Inzetten op groep mensen die graag “goede” boeken lezen >Rol van de overheid?

Probleemstelling 10 De samenwerking tussen Vlaanderen en Nederland blijft te beperkt. >22 miljoen = Vlaanderen + Nederland >22 miljoen = 1/5 van Duitsland, = 1/8 van de Franstaligen >Vlamingen verkopen niet in Nederland en omgekeerd? o Er zijn ook Vlamingen die niet in Vlaanderen verkopen en Nederlanders die niet in Nederland verkopen >Het grootste deel van de markt is overlappend. >De “overlap” gebruiken zou kunnen aanzetten tot grotere rationaliteit.

TOT SLOT De fysieke boekhandel… einde verhaal of nieuwe kansen?

VASTSTELLING Internetwinkels - met rationele online proposities zonder specifieke focus op het boekenvak - slagen er beter in om de huidige consumenten aan zich te binden dan de boekverkoper. In de ogen van de consument weten zij: >te domineren op assortiment en toegang >te differentiëren op service en prijs (ondanks de WvB)..

Maar… KANSEN voor de fysieke boekverkoper! Consument heeft ook een sterke behoefte aan: >een zelfbewuste authentieke wegwijzer >die hem of haar toegang verschaft tot alles wat kan bijdragen aan ontwikkeling en welbevinden >met het woord en het verhaal als vertrekpunt. De boekverkoper: >staat midden in de samenleving, >verbindt alles en om zich heen, >weet wat er leeft en maakt er deel van uit. >domineert vanuit zijn/haar passie en kennis op beleving en persoonlijke klantrelatie, assortiment, toegang, service en prijs en zijn geraakt zo ‘op koers’ met de (ook online) concurrentie.

Met dank voor uw aandacht 29