HONGARIJE SVH Wijncertficaat

Hongaarse wijngebieden § 16.1 Tussen 46e en 48e breedtegraad Uitgestrekte vlaktes en enkele heuvels Landklimaat Docentenhandleiding SVH Wijncertificaat - dia 2 Hongarije ligt globaal tussen de 45e en 48e breedtegraad; zeg maar tussen de Bourgogne en Bordeaux in Frankrijk. In Hongarije heerst vooral een landklimaat met warme zomers en koude winters. Er is voldoende neerslag. Een prima klimaat voor wijnbouw. Verspreid over het hele land zijn wijngebieden. In het totaal zijn er 22 erkende herkomstgebieden. Daarnaast zijn er nog vrij veel wijngaarden zonder beschermde herkomst. Landkaartje ven Europa met daarin aangegeven Hongarije Foto: Hongaarse wijngaarden in een glooiend landschap

Druivenrassen § 16.1 Wit Olasz Rizling Furmint Kéknyelü Hárslevelü Blauw Kadarka Kékfrankos Zweigelt Kékoportó Internationale rassen Docentenhandleiding SVH Wijncertificaat - dia 3 Ongeveer 65% van de wijngaarden zijn beplant met witte druiven. De meeste witte wijnen zijn droog. De belangrijkste witte druivenrassen zijn de Olasz Rizling (Welschriesling), Furmint, Kéknyelü en Hárslevelü. De belangrijkste blauwe druivenrassen zijn de Kadarka, Kékfrankos, Zweigelt en Kékoporto. Mede dankzij de inbreng van buitenlandse investeerders zijn er in Hongarije een toenemend aantal wijngaarden met internationaal bekende rassen, zoals Sauvignon blanc, Chardonnay, Cabernet Franc, Cabernet Franc, Merlot en Pinot noir. Foto: blauwe druiven met verkleurde herfstbladeren

Wijnregio’s § 16.1 Drie zones Centraal Hongarije Westelijk Hongarije Balatonmeer Villány-Siklós Noordelijk Hongarije Mátraalja Bükkalja Eger Tokaj-Hegyalja Docentenhandleiding SVH Wijncertificaat - dia 4 Het land valt op te delen in drie zones: - centraal Hongarije, met drie herkomstgebieden; - westelijk Hongarije, met vijftien herkomstgebieden; - noordelijk Hongarije, met vier herkomstgebieden. De meeste wijngaarden (45% van het totaal) liggen in centraal Hongarije, tussen de rivieren Donau en Tisza. De meeste wijnen uit dit gebied zijn voor de lokale consumptie. In westelijk Hongarije liggen vijftien van de 22 Hongaarse wijngebieden, vooral rond het grote Balatonmeer en in het zuiden. Tegen de grens met Kroatië ligt Villány-Siklós. Hier maakt men vooral goede rode wijnen. De resterende vier van de 22 Hongaarse wijngebieden liggen in het noorden. Een daarvan is het beroemdste wijngebied van Hongarije, Tokaj-Hegyalja. Hier maakt men de beroemde zoete Tokaj wijnen. Foto: de Donau slingert zich door het Hongaarse landschap Etiket: Minöségi bor, kwaliteitswijn Herkomstgebied: Mátraalja Druivenrassen: Cabernet Sauvignon en Kékfrankos Wijnmaker: Julius Laszló

Wijnwetgeving § 16.2 Bor (wijn) Asztali bor (tafelwijn) Tájbor (landwijn) VQPRD Minöségi bor Különleges Védett erdetü bor Docentenhandleiding SVH Wijncertificaat - dia 5 Hongarije is een nieuw lid van de Europese Unie. Vooruitlopend op het lidmaatschap heeft men al in 1994 de wijnwetgeving op de Europese leest geschoeid. De wijnen zijn ingedeeld in de volgende categorieën: - bor, wijn; - Asztali bor, tafelwijn; - Tájbor, landwijn; - Minöségi bor Különleges, kwaliteitswijn; - Védett erdetü bor, kwaliteitswijn met gecontroleerde herkomst, ook wel Eredetvédelem bor. De volgende smaakaanduidingen kun je op het etiket tegenkomen: - Száraz, droog - Félszáraz, halfdroog - Félédes, halfzoet - Edes, zoet Etiket: Minöségi bor, kwaliteitswijn Herkomstgebied: Sopron Wijngaard: Spern Steiner Druivenras: Kékfrankos Droge wijn: Száraz Wijnmaker: Weniger

Westelijk Hongarije § 16.3.2 Balatonmeer Badacsony Balatonboglár Villány-Siklós Villány Rode wijnen Cabernet Sauvignon Merlot Kékfrankos Siklós Witte wijnen Docentenhandleiding SVH Wijncertificaat - dia 6 De Donau rivier loopt dwars door Hongarije, onder andere door de hoofdstad Boedapest. Ten westen van deze rivier liggen de meeste beschermde herkomstgebieden van Hongarije. Sommige gebieden zijn maar klein. De belangrijkste herkomstgebieden liggen rond het Balatonmeer en in het zuiden. Het Balatonmeer ligt aan de westelijke kant van het land. Het meer is 80 kilometer lang. De totale kustlijn is 200 km met stranden en jachthavens. Het enorme wateroppervlak heeft een matigende invloed op het klimaat en geeft een mooi najaar en dus een lang groeiseizoen voor de druiven. Rond het meer liggen vijf erkende herkomstgebieden. Badacsony en Balatonboglár zijn het belangrijkst. Badacsony ligt op de noordelijke oever van het meer, Balatonboglár ten zuiden. De wijnen zijn vooral wit. Er staan veel verschillende druivenrassen aangeplant. De belangrijkste is de Welschriesling. Interessant is de lokale Kéknyelü. Deze geeft een wijn met een mooie zuurgraad die goed kan rijpen. De bodem aan de zuidelijke kant van het meer bevat vooral zand en klei. Naast witte druiven staan hier ook blauwe druiven. De wijnen van de Kékfrankos, Cabernet Sauvignon en Merlot zijn veelbelovend. Het wijngebied Villány ligt in het zuiden van Hongarije, op de grens met Kroatië. In korte tijd is Villány uitgegroeid tot een van de meest vooraanstaande wijngebieden van Hongarije. De beste wijnen zijn rood en gemaakt van de ‘Franse’ rassen, Cabernet Sauvignon, Merlot en Cabernet Franc. Ook de Kékfrankos en de Kékoporto doen het goed. Laatstgenoemd ras staat zelfs het meest aangeplant. Er zijn monocépages en assemblages van meerdere rassen. De druiven worden goed rijp en geven volle rode wijnen met vele fruit. De wijnen van Siklós zijn voornamelijk wit. Foto: Oogst in het gebied Villány

Noordelijk Hongarije § 16.3.3 Eger Egri Bikavér Tokaj- Hegyalja ‘Gewone’ wijnen Szamorodni Aszú Docentenhandleiding SVH Wijncertificaat - dia 7 Eger Het wijngebied Eger is genoemd naar de prachtige historische stad van het gebied. De bekendste wijn, de Bikavér, is genoemd naar het bloed van stieren. De rode Egri Bikavér was - na Tokaj – lange tijd de meest succesvolle exportwijn. De traditionele versie van de wijn was krachtig en gemaakt van Kadarka druiven. Tegenwoordig gebruikt men meer Kékfrankos en andere rassen, waaronder Cabernet Franc, Cabernet Sauvignon, Merlot en Syrah. Bikaver is altijd een blend van meerdere rassen. De samenstelling laat men over aan de wijnmaker. Moderne wijnmakers gebruiken de term ‘Bikaver’ voor hun beste blend. Ondanks de bekendheid van de Egri Bikavér, is de helft van de wijnen uit het Egergebied wit. Veel gebruikte witte druivenrassen zijn hier de Leányka en de Hárslevelü. Tokaj kan met recht beschouwd worden als een van de beroemde wijngebieden van de wereld. Het wijngebied omvat 28 dorpen en grenst aan Slowakije. De wijnen van Tokaj zijn bijzonder en door de eeuwen heen gewaardeerd. De reden daarvoor kan niet anders zijn dat er een optimale combinatie is van terroir, druivenrassen en het wijntype dat geproduceerd wordt. Wat betreft het terroir: de wijngaarden staan op een vulkanische bodem op de zuidoost helling van een bergketen. In het dal stroomt de Bodrog rivier. Deze geeft in de herfst de ochtendmist die noodzakelijk is voor het ontstaan van de edele rotting. De wijntypes van Tokaj - ‘gewone’ wijnen, gemaakt van een bepaald druivenras of een cuvée. De meest voorkomende is de Tokaj Furmint. De druiven kunnen laat geoogst zijn maar zijn in elk geval niet aangetast door de edele rotting. In het totaal gaat het om 50 – 60% van de oogst. Over het algemeen zijn de wijnen droog. - ‘szamorodni’. De Tokaji szamorodni is gemaakt van druiventrossen die voor een deel door de botrytis zijn aangetast. Het woord szamorodni komt uit het Pools en betekent ‘zoals het geboren werd’. Tokaji szamorodni kan zoet of droog zijn. Dat hangt af van de hoeveelheid restsuiker die men in de wijn achterlaat. Dit wijntype is in Hongarije geliefd als aperitief. - ‘aszú’. Foto: flessen Tokaji aszú worden staand bewaard.

Tokaj- Hegyalja § 16.3 Druivenrassen Furmint Hárslevelü Sárga Muskotály Oremus Tokaji aszú Gewone droge witte wijn Vat van 136 liter (Gönc) Het sap van 3 tot 6 puttonyos Docentenhandleiding SVH Wijncertificaat - dia 8 Men gebruikt de druiverassen Furmint (ongeveer 70% van de aanplant), Hárslevelü en Sárga Muskotály (een Muscat-soort). Sinds kort is de Oremus als vierde druivenras aan de toegestane rassen toegevoegd. Tokaj mag alleen gemaakt worden van deze vier rassen. De meest bekende zijn de aszú (zoete) Tokaj wijnen, maar er zijn ook droge en halfdroge wijnen. Aszú betekent uitgezocht, speciaal geplukt. De Tokaji aszú is altijd zoet en gemaakt van botrytis-druiven. De vinificatie is bijzonder en levert meerdere wijntypes op. Een belangrijke rol is weggelegd voor de zogenoemde puttonyos. Dat zijn kleine vaatjes waar ongeveer 20 kilo most in kan. Het eerste, meest zoete sap dat zonder te persen wegloopt, houdt men apart. Dit gaat heel langzaam gisten. Het gistingsproces kan wel jaren duren. De uiteindelijke wijn heet Tokaji-essencia heeft slechts 5 – 8 % alcohol. Het is de meest kostbare en bijzondere van alle Tokaji aszú wijnen. Hij kan zeer oud worden. Na het weglopen van het eerste sap gaat men de inhoud van de puttonyo persen. Het sap voegt men toe aan een vat met ‘gewone wijn’ van 136 liter (een Gönc). Men voegt minimaal de inhoud van drie puttonyos aan een vat toe. Naarmate er meer puttonyos aan de Gönc toegevoegd worden is de wijn rijker en zoeter. Het maximum aantal puttonyos is zes. Het aantal puttonyos staat altijd op het etiket vermeld. Voor elke categorie geldt een minimum suikergehalte. Foto 1: traditionele kelder met Gönc vaten Etiket: Minöségi bor, kwaliteitswijn Herkomstgebied: Tokaj Hegyalja Tokaji aszú Puttonyos: 3 Druivenrassen: Furmint, Hárslevelü, Sárga Muskotály en Oremus

Balkanlanden Niveau 2

Westelijke Balkan landen § 17.1 Slovenië Kroatië Servië en Montenegro Bosnië-Herzegovina Macedonië Albanië Docentenhandleiding SVH Wijncertificaat - dia 10 De Balkanlanden liggen tussen de 46e en 40e breedtegraad. In het noorden grenzen Slovenië en Kroatië aan Oostenrijk en Hongarije. In het zuiden grenzen Macedonië en Albanië aan Griekenland. In het westen ligt de Adriatische Zee. Er is een lange wijnbouwtraditie die terug gaat tot voor Christus. Iedereen kent de recente geschiedenis van de landen van de Balkan. Na de communistische periode ontstonden de onderlinge oorlogen die hebben geleid tot veel ellende. Volken zijn gescheiden en landen zijn zelfstandig geworden. De periode van opbouw is begonnen. Dat kost tijd. De wijnbouw is het belangrijkst in Slovenië en Kroatië. Foto: wijngaarden in Continentaal Kroatië

Slovenië § 17.2 Wijnwetgeving § 17.2.1 Vergelijkbaar EU Sloveense wijngebieden § 17.2.2 Primorski streek Posavski streek Podravski streek Docentenhandleiding SVH Wijncertificaat - dia 11 De Sloveense wijnwetgeving is gebaseerd op de Europese richtlijnen. In de drie wijngebieden zijn 14 erkende herkomstgebieden. Ongeveer 70% van de wijnen is geklasseerd als kwaliteitswijn. Wijnen die nu op de markt komen hebben dezelfde aanduidingen als de rest van Europa. Slovenië is de noordelijkste van de Balkanlanden. Het ligt ten zuiden van Oostenrijk en grenst in het westen aan Italië. Het land produceert jaarlijks ongeveer 1 miljoen hectoliter wijn. Een groot deel daarvan drinkt men in het land zelf. De meeste wijnen zijn wit en fris van smaak. Ze lijken qua karakter op de Oostenrijkse wijnen. Slovenië kent drie wijngebieden. Binnen deze gebieden zijn in het totaal 14 erkende herkomstgebieden. - de kuststreek, het Primorski gebied. Langs de Italiaanse grens tot de plaats Koper aan de Adriatische Zee liggen wijngaarden. Het is een vriendelijk, heuvelachtig gebied. De wijngaarden liggen in de dalen. Er heerst een plezierig mediterraan klimaat. De wijnen lijken op die van het aangrenzende Friuli in Italië. Dat blijkt ook uit de druivenrassen die men gebruikt: de blauwe Refosco (die hier Teran heet) en de witte Ribolla (of Rebula), Tocai Friulano en Pikolit. Andere rassen die voorkomen zijn de Malvasia, Sauvignon, Chardonnay, Pinot blanc, Pinot Gris, Merlot, Cabernet Franc, Cabernet Sauvignon en Barbera. - het dal van de Sava, het Posavski gebied. Het dal van de rivier de Sava beschouwt men als het beste witte wijngebied van Slovenië. Er zijn hier veel microklimaten. Sommige stukken zijn koeler, terwijl andere juist warmer zijn. De wijngaarden staan op steile hellingen. De meest voorkomende druivenrassen zijn de Welschriesling (heet hier Laski Rizling), (Gewürz)Traminer, Sauvignon, Pinot blanc, Sipon (in Hongarije is dat de Furmint) en Sylvaner. Fruitige rode wijnen maakt men in de buurt van Dolenska van de inheemse Cviček. - het dal van de Drava, het Podravski gebied; genoemd naar de rivier de Drava die door het gebied stroomt. Over de noordelijke grens liggen de Oostenrijkse wijngaarden van Steierland. De wijnen lijken op die van het Sava dal en de Oostenrijkse buren. Men gebruikt ook dezelfde druivenrassen als in het dal van de Sava. De belangrijkste druif is de Welschriesling (Laski Rizling). Men maakt ook goede wijn van de Chardonnay, Gewurztraminer en vooral de Sauvignon. Foto 1: wijngaarden bij de stad Ormož in de Podravski streek Foto 2: wijngaarden bij de plaats Koper aan de Adriatische Zee

Kroatie § 17.3 Continentaal Kroatie § 17.3.2 Kuststrook en eilanden § 17.3.3 Istrië Dalmatië Pelješac Docentenhandleiding SVH Wijncertificaat - dia 12 Kroatië is een bijzonder boeiend wijnland. Het land heeft namelijk meerdere gezichten. Dat komt vooral door de geografische vorm van het land. Eén deel van het land ligt oost-west en eindigt bij de Donau. Deze rivier vormt in het oosten de natuurlijke grens tussen Kroatië en Servië. Twee zijrivieren van de Donau vormen de noordelijke en zuidelijke grens. De Drava in het noorden met Hongarije en de Sava in het zuiden met Bosnië-Herzegovina. Het deel van Kroatië tussen deze drie rivieren heet continentaal Kroatië. In continentaal Kroatië zijn de wijnen vooral wit (93%). Een ander deel van het land loopt globaal van noord naar zuid, helemaal langs de Adriatische kust. Van Slovenië in het noorden tot aan Montenegro in het zuiden, vlakbij Albanië en Griekenland. Langs de kust liggen allerlei eilanden die ook voor een deel beplant zijn met wijngaarden. De wijnen van de kuststrook zijn vooral rood (70%). In het totaal zijn er meer dan 300 erkende herkomstgebieden. Veel van de wijngaarden en wijnhuizen zijn nog in opbouw. Het land hanteert sinds 1986 een eigen systeem van kwaliteitscontrole. Binnen de wijnen met gecontroleerde herkomst kent men drie categorieën: - S voor speciale kwaliteitswijnen; - B voor kwaliteitswijnen; - C voor landwijnen. Het glooiende continentale deel ligt in het binnenland. De eerste wijngaarden liggen rond de hoofdstad Zagreb. Het belangrijkste productiegebied ligt echter een tweehonderd kilometer meer naar het oosten, rond de provinciestad Požega. Het grootste deel van de wijnen is wit. Het overgrote deel van de wijnen is droog, maar sommige wijnmakers maken ook interessante edelzoete wijnen. De belangrijkste druif is de Graševina. Deze druif lijkt erg op de Welschriesling. De Kroaten houden het erop dat het een eigen variant is. Het wijntype lijkt in elk geval op dat van de Welschriesling: droog en fris met tegelijkertijd een plezierige sappige vlezigheid. Andere rassen die hier veel voorkomen zijn de Traminer (Traminač), Muscat Ottonel en Pinot blanc (Burgundac bijeli). Moderne wijnhuizen gebruiken ook Chardonnay en Sauvignon blanc. De schaarse rode wijnen zijn vooral van de Blaufränkisch (Frankovka) en de Zweigelt. De Kroatische kustlijn is lang. De grillige, rotsige kust met zijn vele eilanden geeft allerlei microklimaten met als gevolg vele verschillende wijntypes. Helemaal in het noorden, aan de Golf van Venetië ligt het schiereiland Istrië. Vlak eronder ligt het eiland Krk (zonder klinker). De streek die daar onder begint noemt men Dalmatië. Helemaal in het zuiden, net boven Dubrovnik ligt het schiereiland Peljesac. Elk van deze drie subgebieden heeft zijn eigen specialiteiten die we kort zullen bespreken. Istrië Het schiereiland Istrië is bekend om zijn Motovunski Teran. Dat is een droge witte wijn met relatief weinig alcohol. Hij smaakt lekker bij de truffels die men hier vindt. Aangeplant staan ook: Malvazija en Pinot blanc. Sappige rode wijnen maakt men van de Bordeaux-druiven Merlot en Cabernet Sauvignon. Daarnaast gebruikt men ook de Gamay. Een zoete specialiteit is de Prošek. Dat is een wijn van laatgeoogste en deels ingedroogde Malvazija-druiven. Dalmatië De Dalmatische kust staat bekend om zijn krachtige rode wijnen. Vaak zijn ze gemaakt van inheemse druivenrassen. De meest voorkomende inheemse druif is de Plavac Mali. Dit ras lijkt verwant aan de Zinfandel in Californië en de Primitovo die veel wordt gebruik in Apulië (Italië). Net zoals de Zinfandel geeft de Plavac mali wijnen met grote onderlinge kwaliteitsverschillen. Sommige Plavac-wijnen zijn zelfs zoetig. Alleen in de beste omstandigheden bereikt de druif een hoog kwaliteitsniveau. Peljesac Misschien wel de mooiste rode wijnen van de Plavac Mali komen van het langgerekte schiereiland Peljesac. De bodem is er zeer rotsachtig. Het aanleggen van wijngaarden gaat bijzonder moeizaam. De bekendste wijnen zijn de Postup and Dingač. De wijngaarden van Dingač liggen spectaculair aan zee op een zeer steile helling. Foto 1: wijngaarden in Continentaal Kroatië. De stenen zijn handmatig uit de wijngaard verwijderd. Foto 2: wijngaarden langs de kust van Dalmatië

Overige westelijke Balkanlanden § 17.4 Servië en Montenegro § 17.4.1 Macedonië § 17.4.3 Docentenhandleiding SVH Wijncertificaat - dia 13 Van de overige Balkanlanden zijn Servië & Montenegro het belangrijkst. Het wijngaardoppervlak is vergelijkbaar met dat van Kroatië. De wijnen zijn anders. Ze missen over het algemeen de kwaliteit en de potentie van de Kroatische wijnen. We noemen de wijngebieden van noord naar zuid. - In het noorden van Servië ligt de streek Vojvodina. Het grenst aan Hongarije en Roemenië. Men produceert vooral witte wijn. Rode wijnen zijn van de Pinot noir en de Merlot. - In midden Servië, ten zuiden van de hoofdstad Belgrado, liggen de meeste wijngaarden. De wijngaarden liggen vooral in het stroomgebied van de Morava. Blauwe druiven overheersen. Belangrijk is de inheemse Prokupac, samen met de Pinot noir en de Gamay. Veel wijnen zijn een assemblage van deze druiven. Meer naar het oosten, richting Bulgarije en Roemenië komt de Cabernet Sauvignon veel voor. - Montenegro ligt in het zuiden tussen Kroatië en Albanië. De meest voorkomende druif is de blauwe Vranac. De wijngaarden liggen langs beide zijden van het kustgebergte en bij het grote Skardameer. Er zijn ook assemblagewijnen waarbij de Vranac wordt gecombineerd met bijvoorbeeld de Merlot en de Cabernet Sauvignon. Macedonië heeft relatief veel wijngaarden, zo’n 30.000 hectare. Er heerst een warm klimaat. Toch is er voldoende vochtigheid voor de invloed van het meer van Ohrid en Vardar rivier met zijn zijrivieren. De rode wijnen zijn het meest interessant. Foto: Continentaal Kroatië

Einde