Besturing van ICT: architectuur-afstemming in het GRAAL-project dr. Pascal van Eck, prof.dr. Roel Wieringa (Leerstoel Informatiesystemen) “Architectuur in een genetwerkte wereld”, NGI Regio Den Haag, September 28, 2005

Doel van deze presentatie Kijken naar besturing vanuit optiek ICT-afstemming Project GRAAL heeft enkele patronen geïdentificeerd in IT-afstemming … … en er is verklarende theorie aanwezig … Kunnen we hiermee IT-alignment beter begrijpen? Doel Henderson & Venkatraman Het GRAAL-raamwerk Observaties Afsluiting

Overzicht Doel van deze presentatie Afstemming volgens Henderson & Venkatraman Het GRAAL-project en -raamwerk Observaties case studies Afsluiting Doel Henderson & Venkatraman Het GRAAL-raamwerk Observaties Afsluiting

Doel Henderson & Venkatraman Het GRAAL-raamwerk Observaties Afsluiting Bron: Henderson, & Venkatraman, (1993). Strategic alignment: Leveraging information technology for transforming organisations. IBM Systems Journal, 32(1):472-484. Doel Henderson & Venkatraman Het GRAAL-raamwerk Observaties Afsluiting

De essentie van Henderson & Venkatraman Net als de bedrijfsstrategie moet de IT strategie zowel interne als externe aspecten in ogenschouw nemen Zowel interne/externe afstemming als functionele integratie moeten beschouwd worden. Een van beide alleen is onvoldoende Doel Henderson & Venkatraman Het GRAAL-raamwerk Observaties Afsluiting

Doel Henderson & Venkatraman Het GRAAL-raamwerk Observaties Afsluiting

Overzicht Doel van deze presentatie Afstemming volgens Henderson & Venkatraman Het GRAAL-project en -raamwerk Observaties case studies Afsluiting Doel Henderson & Venkatraman Het GRAAL-raamwerk Observaties Afsluiting

Project GRAAL Guidelines Regarding Architecture ALignment Doel: ontdekken van patronen in enterprise-level applicatie-architectuur Gebaseerd op case studies in de Nederlandse financiële dienstverlening en grote overheidsorganisaties Project page: http://graal.ewi.utwente.nl Doel Henderson & Venkatraman Het GRAAL-raamwerk Observaties Afsluiting

Systeemtheorie Een systeem is een samenhangend geheel van componenten Er is synergie tussen componenten … … en die synergie levert emergente eigenschappen op Een product is een systeem met nuttige eigensch. Voorbeelden Het rechtssysteem Het NL elftal speelt met een 3-3-4 systeem ‘Een systematische manier van werken’ Doel Henderson & Venkatraman Het GRAAL-raamwerk Observaties Afsluiting

Systeemdimensies Systeemaspecten: van buitenaf observeerbare eigenschappen Aggregatie-hiërarchie: structuur als samenstelling van deelsystemen Systeem-levenscyclus: van concept tot sloop Doel Henderson & Venkatraman Het GRAAL-raamwerk Observaties Afsluiting

(Correctief en adaptief) Systeemlevenscyclus Acquisitie (maken or kopen) Conceptie Gebruik Sloop Time Onderhoud (Correctief en adaptief) Typische fases in de levenscyclus van een systeem Tijdens het ontwerp moeten we rekening houden met alle fases Doel Henderson & Venkatraman Het GRAAL-raamwerk Observaties Afsluiting

Aspecten van software-producten SW product aspect Diensten Kwaliteit Gedrag Communicatie Betekenis Voor de gebruiker Voor de maker Usability Efficiency Security .... Maintainability Portability ... Dienst = nuttige interactie met omgeving Gedrag: in welke volgorde? (tijd) Communicatie: met wie? (plaats) Betekenis: waarover? Doel Henderson & Venkatraman Het GRAAL-raamwerk Observaties Afsluiting

Aspect en aggregatie zijn onafhankelijk Gedrag Communicatie Betekenis Kwaliteit Samen- gesteld system Gedrag Communicatie Betekenis Kwaliteit Gedrag Communicatie Betekenis Kwaliteit Gedrag Communicatie Betekenis Kwaliteit Externe entiteit Externe entiteit Systeem Gedrag Communicatie Betekenis Kwaliteit ... ... Component Aspect en aggregatie zijn onafhankelijk Doel Henderson & Venkatraman Het GRAAL-raamwerk Observaties Afsluiting

De betekenis van aggregatie C is een component van A als C een dienst verleent aan A A een inkapseling is van C Als we afzien van inkapseling ontstaat een gelaagde architectuur C B A1 A2 Doel Henderson & Venkatraman Het GRAAL-raamwerk Observaties Afsluiting

Architectuurlagen Lagenstructuur doorkruist werelden Primaire dienst- verlening Lagenstructuur doorkruist werelden Dit is niet mogelijk met inkapseling Omgeving (markt) Sociale wereld Organisatie (structuur en processen) Bedrijfsapplicaties Symbolische wereld Software-infrastructuur Fysieke infrastructuur Fysieke wereld Doel Henderson & Venkatraman Het GRAAL-raamwerk Observaties Afsluiting

Structuur van de bedrijfsapplicatielaag Primaire dienst- verlening Structuur van de bedrijfsapplicatielaag Omgeving Sociale wereld Organisatie Applicaties: functionaliteit Bedrijfsapplicaties bedienen specifieke groepen gebruikers Symbolische wereld Informatiesystemen: data Software-infrastructuur Fysieke infrastructuur Fysieke wereld Doel Henderson & Venkatraman Het GRAAL-raamwerk Observaties Afsluiting

Structuur van de software-infrastructuurlaag Primaire dienst- verlening Omgeving Sociale wereld Organisatie Bedrijfsapplicaties Infrastructuur bedient alle groepen gebruikers Office SW, Browser, ... Symbolische wereld Middleware DBMS, WFMS, Directory server, Web server, ... OS, Network software Fysieke infrastructuur Fysieke wereld Doel Henderson & Venkatraman Het GRAAL-raamwerk Observaties Afsluiting

De fysieke wereld is GROOT Primaire dienst- verlening De fysieke wereld is GROOT Omgeving Sociale wereld Organisatie Bedrijfsapplicaties Symbolische wereld Software-infrastructuur Processors, peripherals, UI devices, wires, electromagnetic waves, wireless access points, .... Radio network, electricity network, telephone network, water supply network, gas supply network, sewage network, road network, .... Buildings, ... machine tools, .... The world of the engineer Fysieke wereld Doel Henderson & Venkatraman Het GRAAL-raamwerk Observaties Afsluiting

Het raamwerk Levenscyclus Sloop Gebruik & onderhoud Acquisitie Conceptie Kwaliteit Diensten Aspecten Gedrag Communicatie Betekenis Usability ... Maintainability ... Omgeving (markt) Sociale wereld Organisatie (structuur en processen) Dienstverlening Bedrijfsapplicaties (functionaliteit & informatiesystemen) Symb. wereld SW infrastructuur (OS, NW, MW, DBMS, WFMS, ...) Fysieke infrastructuur (Computers, netwerken, access points, ...) Fysieke wereld Doel Henderson & Venkatraman Het GRAAL-raamwerk Observaties Afsluiting

Overzicht Doel van deze presentatie Afstemming volgens Henderson & Venkatraman Het GRAAL-project en -raamwerk Observaties case studies Afsluiting Doel Henderson & Venkatraman Het GRAAL-raamwerk Observaties Afsluiting

Bestudeerde documenten Doel Henderson & Venkatraman Het GRAAL-raamwerk Observaties Afsluiting

Belangrijkste bevindingen Aansturing bedrijfsapplicatielaag en software-infrastructuurlaag verschillen Bedrijfsapplicatielaag: Gebeurtenisgedreven Structuur volgt gebruikersgroepen Software-infrastructuurlaag: Tijdgedreven Structuur volgt technologiedomeinen Structuur ontwikkelorganisatie moet structuur klantenorganisatie volgen Doel Henderson & Venkatraman Het GRAAL-raamwerk Observaties Afsluiting

Application alignment Doel Henderson & Venkatraman Het GRAAL-raamwerk Observaties Afsluiting

Goals Doel Henderson & Venkatraman Het GRAAL-raamwerk Observaties Afsluiting

Problems Doel Henderson & Venkatraman Het GRAAL-raamwerk Observaties Afsluiting

Doel Henderson & Venkatraman Het GRAAL-raamwerk Observaties Afsluiting

Twee perspectieven Doel Henderson & Venkatraman Het GRAAL-raamwerk Observaties Afsluiting

Ontwikkelorganisatie en klantorganisatie: observatie Ontwikkelorganisatie voor reorganisatie: Een afdeling per klantgoep Per afdeling: subafdeling per ontwikkelfase (accountmanagers, architecten, ontwerpers, bouwers) Ontwikkelorganisatie na reorganisatie: Een afdeling per ontwikkelfase Per afdeling: subafdelingen per klantgroep Doel Henderson & Venkatraman Het GRAAL-raamwerk Observaties Afsluiting

Conway Wet van Conway: Gevolg reorganisatie: “Structuur van ontworpen artefact is afspiegeling van structuur groep ontwerpers” Gevolg reorganisatie: Structuur ontwikkelafdeling past niet meer bij architectuur (geen afspiegeling) Klanten missen aanspreekpunt Oude structuur komt ad-hoc terug Doel Henderson & Venkatraman Het GRAAL-raamwerk Observaties Afsluiting

Overzicht Doel van deze presentatie Afstemming volgens Henderson & Venkatraman Het GRAAL-project en -raamwerk Observaties case studies Afsluiting Doel Henderson & Venkatraman Het GRAAL-raamwerk Observaties Afsluiting

Afsluiting Besturing van ICT bezien vanuit perspectief architectuur-afstemming GRAAL-raamwerk biedt eenvoudig kader voor bestuderen afstemming Aandachtspunten: Frictie bij toepassen van meerdere afstemmingsperspectieven Afspiegeling ontwikkel-organisatie en klantorganisatie wenselijk Doel Henderson & Venkatraman Het GRAAL-raamwerk Observaties Afsluiting

Literatuur ‘Strategic Alignment Model’: Henderson, & Venkatraman, (1993). Strategic alignment: Leveraging information technology for transforming organisations. IBM Systems Journal, 32(1):472-484. http://researchweb.watson.ibm.com/journal/sj/382/henderson.pdf Uitbreiding v/h ‘Strategic Alignment Model’: Maes, R., Rijsenbrij, D., Truijens, O. and Goedvolk, H. (2000). Redefining business–IT alignment through a unified framework. PrimaVera Working Paper 2000-19, Univ. of Amsterdam, Dept. Accountancy and Inf. Mngt. http://imwww.fee.uva.nl/~maestro/PDF/2000-19.pdf Resultaten GRAAL: Eck, P. van, Blanken, H. and Wieringa, R. (2004). Project GRAAL: Towards Operational Architecture Alignment. Int. J. of Cooperative Information Systems, 13(3):235-255. http://is.cs.utwente.nl/GRAAL/eck_blanken_wieringa_ijcis04.pdf Doel Henderson & Venkatraman Het GRAAL-raamwerk Observaties Afsluiting

Pascal van Eck Afdeling Informatica Universiteit Twente Postbus 217 7500 AE Enschede Email: vaneck@cs.utwente.nl http://www.cs.utwente.nl/~patveck