Seksualiteit na een CVA Marlies Bulk Stage Chronische zorg Juni 2007

Seksualiteit na een CVA Opvallend weinig over bekend Sprake van een hoge prevalentie (50-75%) van seksuele problemen bij verscheidene somatische aandoeningen Schril contrast met klinische aandacht Chronische problemen met seksualiteit vaak gevolg van complexe dynamiek Geen informatie ontvangen Schuld-en schaamtegevoelens Er met niemand over kunnen praten

Hoe zou dat komen? Mogelijk spelen persoonlijke taboes een rol in waar we al dan niet aandacht aan besteden binnen ons werk

Benadering seksuele problematiek dmv het biopsychosociale model

Biopsychosociale benadering Biologische aspecten Directe invloeden Indirecte invloeden Iatrogene invloeden Psychologische aspecten Invloed op lichaamsbeeld Invloed op zelfbeeld Aanpassingsvermogen Betekenis van seksualiteit voor het individu Sociale aspecten Relationele vaardigheden Rolverwisseling en rolverwarring Levensfase en betekenis van seksualiteit voor de relatie

Biologische aspecten Directe invloeden Vasculair  verminderde doorbloeding geslachtsorganen Neurologisch  erectie/ lubricatieproblemen

Biologische aspecten Indirecte invloeden Verlamming Vermoeidheid Krachts- en energieverlies Pijn- en stijfheid Incontinentie Duizeligheid Sensibiliteitsstoornissen

Biologische aspecten Iatrogene invloeden Bijwerkingen medicatie antidepressiva Betablokkers Langdurige revalidatie (“onteigenen van lichaam en geest”)

Psychologische aspecten Invloed op lichaamsbeeld Schokkende ervaring “je lijf laat je in de steek” Verlies aan controle (bv incontinentie  bang voor “een ongelukje” tijdens vrijen) Lichaam ziet er anders uit (verlamming, spieratrofie) Gevoel onaantrekkelijk te zijn Vermijding wordt door behandelaar vaak als libidoverlies gezien

Psychologische aspecten Invloed op zelfbeeld Zelfbeeld afhankelijk van tevredenheid over verschillende rollen in het leven Onverwerkt verlies of het niet onstaan van nieuwe roldefinities heeft grote impact op de persoon in brede zin, maar ook op seksualiteit

Psychologische aspecten Aanpassingsvermogen Standaard eerste reactie op handicap: ontkennen van noodzaak tot aanpassing Seksualiteit vraagt om aanpassing bij chronische lichamelijke aandoeningen Seks wordt vaak benadeeld omdat Het moeite kost erover te praten Gebrek aan professionele aandacht Algemene taboe rond seksuele hulpmiddelen

Psychologische aspecten Betekenis van seksualiteit voor het individu Door ieder mens wordt op eigen wijze invulling en betekenis aan seksualiteit gegeven

Sociale aspecten Relationele vaardigheden Communicatie en sociale vaardigheden Vermogen tot conflicthantering

Sociale aspecten Rolverwisseling en rolverwarring Vaak noodgedwongen rolveranderingen Verlies van seksespecifieke rollen invloed op seksualiteit (bv afstand nemen van leidende, actieve rol) Starre rollen bemoeilijken aanpassing Rol van patiënt en verzorgende (afhankelijkheid en bezorgdheid)

Sociale aspecten Levensfase en betekenis van seksualiteit voor de relatie Plaats van seksualiteit binnen de relatie Levensfase van belang bij verwachtingen omtrent seksualiteit Karakterverandering, uiterlijke beperkingen van invloed op aantrekkelijkheid

Wat kan je doen? Bespreekbaar maken Biopsychosociaalmodel basis voor seksuele anamnese (kijk verder dan somatiek en grijp niet direct naar Viagra) Geef duidelijke informatie Analyse van seksuele problemen kan tot praktische tips leiden Aandacht voor rouwproces Doel: het meest bevredigende niveau van seksueel functioneren Verwijs indien nodig naar seksuoloog

Tot slot Mensen met chronische ziektes en lichamelijke beperkingen zijn extra kwetsbaar voor seksualiteitsproblemen Deze problemen worden door hulpverleners vaak over het hoofd gezien Vooroordelen spelen een grote rol

Bronnen Seksualiteit, chronische ziektes en lichamelijke beperkingen: “kan seksualiteit gerevalideerd worden?” Tijdschrift voor seksuologie, 2003, 27: 167-177. www.maaslandziekehuis.nl/publicaties/bbo_krant/archief/bbo_23_relaties.php www.clifa.nl/ClifaPrivacyenSeksualiteit.html

TREFWOORDEN: sexualiteit chronische ziekte CVA