Eigenschappen van de materie blz. 20–32 L. De Valck J.M. Gantois M. Jespers F. Peeters © Plantyn

Al deze « dingen » noemen we in ‘t algemeen: voorwerpen. Materie en Voorwerpen  Foto met verschillende dingen Lepel Sleutel Schaar Elastiekjes Ring Schroevendraaier Lineaal Loep Lepel Ring Schroevendraaier Sleutel Loep Schaar Elastiekjes Lineaal Al deze « dingen » noemen we in ‘t algemeen: voorwerpen.

Materie en Voorwerpen IJzer is een soort materie  2 foto’s van een voorwerp 1 Foto 1: rechte spijker Foto 2: dezelfde spijker gebogen Vergelijk hun kenmerken 2 Vorm: Kleur: Massa: Volume: verschillend dezelfde even groot even groot IJzer is een soort materie De voorwerpen zijn gemaakt uit ijzer.

Materie en Voorwerpen Messing is een soort materie  Foto met 4 voorwerpen 1 2 3 4 V (cm3) m (g) Kubus 1: 15,6 133 Kubus 2: 8,0 68 Kubus 3: 3,4 29 Kubus 4: 1,0 8,5 Vorm: Kleur: Massa: Volume: dezelfde verschillend dezelfde verschillend Messing is een soort materie De 4 voorwerpen zijn gemaakt uit messing.

Materie en Voorwerpen Voorwerpen uit dezelfde stof of materie  Voorwerpen uit dezelfde stof of materie Goudstaaf Gouden sieraad Bladgoud

Materie en Voorwerpen De 5 voorwerpen  Foto met 5 voorwerpen 1 Cu 2 Pb 3 messing 4 Al 5 Fe Kubus 1: koper 72 g Kubus 2: lood 91 g Kubus 3: messing 68 g Kubus 4: aluminium 22 g Kubus 5: ijzer 63 g De 5 voorwerpen zijn gemaakt uit een verschillende soort materie. Vorm: Kleur: Massa: Volume: dezelfde verschillend verschillend even groot Elk voorwerp is gemaakt uit een verschillende soort materie.

Materie en voorwerpen staal glas  staal glas Eén voorwerp uit verschillende stoffen of materies aluminium rubber polyester

Materie in verschillende fasen  3 fasen van water Vast Vloeibaar Damp of gas Damp (onzichtbaar) Wolk = damp + druppeltjes

De 4de fase: de plasmafase  Plasma in de hoge atmosfeer veroorzaakt poollicht. De zon bestaat uit plasma. Brandende tl-lampen bevatten plasma. Plasma = elektrisch geladen gas

De 4de fase: de plasmafase Poollicht…

Deelbaarheid en oplosbaarheid De vaste materie krijt is fijn verdeeld.

Deelbaarheid en oplosbaarheid Oplossen en fijn verdelen van thee in water: Vaste kleur- en smaakstoffen verspreiden zich in het water. De afzonderlijke materiedeeltjes zijn voor het oog onzichtbaar!

Deelbaarheid en oplosbaarheid Oplossen van suiker in water: De vaste stof suiker valt uiteen in voor het oog onzichtbare deeltjes. Het oplosmiddel is: water De opgeloste stof is: suiker Een oplossing bestaat uit een oplosmiddel en een opgeloste stof.

Waaruit bestaat materie? De 4 elementen van Empedocles: Empedocles (490-444 vC) dacht dat de wereld was opgebouwd uit 4 elementen: Aarde, Water, Lucht en Vuur. Hij was van oordeel dat alle dingen bestaan uit een combinatie van die 4 elementen. koud Aarde droog Water Vuur nat heet Lucht

Waaruit bestaat materie? Demokritos (460-370 vC) wordt hier afgebeeld op een oud Grieks bankbiljet van 100 drachmen. Hij was één van de eersten die er van overtuigd was dat alle materie is opgebouwd uit kleine en ondeelbare onzichtbare deeltjes, « atomen », die bewegen in de lege ruimte!

De atoomtheorie John Dalton (1766-1844) Mendeleev (1834 – 1907) Alle materie is opgebouwd uit kleine deeltjes. Deze « atomen » kunnen niet vernietigd of veranderd worden. De atoomsoorten of elementen worden gekenmerkt door hun massa. Wanneer atomen met elkaar reageren, vormen ze eenvoudige combinaties. John Dalton (1766-1844) Mendeleev (1834 – 1907) Hij ontwerpt de periodieke tabel van de elementen.

De atoomtheorie Tussen 1898 en 1915 bewijzen Marie Curie en Ernest Rutherford dat atomen werkelijk bestaan Marie en Pierre Curie in hun lab (Parijs, 1898) Ernest Rutherford in zijn lab (Cambridge, 1910)

Het blote oog… We zien alleen maar de gladde vorm van een metalen voorwerp

Lichtmicroscoop Vergroting 300 × Afzonderlijke kristallen worden zichtbaar

Elektronenmicroscoop Vergroting 1 000 000 × Metaal ziet er uit als een opeenstapeling van deeltjes

Elektronenmicroscoop Vergroting 100 000 000 × Afzonderlijke materiedeeltjes zijn duidelijk zichtbaar. Tussen de deeltjes zijn er volkomen lege ruimten.

Scanning-tunneling microscoop Nobelprijswinnaars Heinrich Rohrer en Gerd Binnig (1986) Punt van een uiterst fijne naald tast een oppervlak af 3D-beeld van een metaaloppervlak

Materie neemt ruimte Lucht Bekerglas Koffie weegschaal nemen ruimte in Kleur- en smaakstoffen uit gebrande koffiebonen zijn opgelost in water

Materie neemt ruimte in Proef Materie neemt ruimte in. Materie is ondoordringbaar. Wat gebeurt hier? In de omgekeerde reageerbuis zit … lucht. Bij onderdompeling komt er geen … in de reageerbuis. water Komt de stalen bout in de reageerbuis, dan wordt een zelfde volume … uitgedreven. lucht

Materie neemt ruimte in: volume Piramide van Chefren: V = 2 500 000 m³ Sierpiramide: V = 2,5 dm³ = 2,5·10-3 m³ Piramidevormige diamant: V = 25 mm³ = 2,5·10-8 m³

Materie neemt ruimte in: volume Elk vat bevat 200 ml vloeistof… Dit volume bepaal je het nauwkeurigst met… de maatcilinder. Een vloeistof neemt de vorm aan van… het vat. maatcilinder maatbeker erlenmeyer maatbeker

Materie bezit massa olifant: m = 5 000 kg = 5,000 · 103 kg  olifant: m = 5 000 kg = 5,000 · 103 kg muis: m = 25 g = 2,510-2 kg mijt: m = 50 μg = 5,010-5 kg

Materie bezit massa: Balansen en hun nauwkeurigheid Wat is de naam van elke balans en de waarde van de kleinste schaalverdeling? 1 1: Personenbalans: 500 g 2: Elektrische balans: 0,01 g 3: Keukenbalans: 1 g 2 3

Massa en traagheid  Een VW-kever botst tegen een vrachtwagen… …hierbij verandert de snelheid van de kever veel. De vrachtwagen komt bijna niet in beweging. De massa van de kever is dus veel kleiner dan die van de vrachtwagen!

Massa en traagheid De massa is een maat voor de traagheid Traagheid:  Traagheid: Een voorwerp in rust tracht in rust te blijven. Een voorwerp met een bepaalde snelheid tracht die snelheid te behouden. Een bewegend voorwerp behoudt zijn snelheid als er geen kracht op werkt. De massa is een maat voor de traagheid

Cohesiekracht De waterdeeltjes in de druppel trekken elkaar aan. Deze kracht heet cohesiekracht. Hierdoor behoudt de druppel zijn vorm. De kwikdeeltjes in de druppel trekken elkaar aan. Deze kracht heet cohesiekracht. Hierdoor behoudt de druppel zijn vorm. De kwikdruppel is sterker gekromd dan de waterdruppel omdat de cohesiekracht in … groter is dan in … kwik water. Materiedeeltjes in één voorwerp oefenen cohesiekrachten uit op elkaar. De cohesiekracht is afhankelijk van de soort materiedeeltjes.

Cohesiekracht Een krijtje breek je met je vingers. Met een spijker lukt dat niet. De cohesiekrachten tussen de krijtdeeltjes zijn … dan de cohesiekrachten tussen de ijzerdeeltjes. kleiner

Cohesiekracht De cohesiekracht tussen deeltjes van vaste voorwerpen is … groter dan de cohesiekracht tussen deeltjes van een vloeistof. De cohesiekracht hangt af van de fase waarin de materie zich bevindt.

Cohesiekracht In het ruimteveer: Cohesiekracht houdt de bol fruitsap samen!

Adhesiekracht Krijtdeeltjes kleven aan het bord. Tussen de krijtdeeltjes en de materiedeeltjes van het bord werkt een aantrekkingskracht: de adhesiekracht. Tussen de krijtdeeltjes in het krijtje werken cohesiekrachten Materiedeeltjes van verschillende voorwerpen oefenen adhesiekrachten uit op elkaar.

Adhesiekracht Water blijft aan glas kleven: een druppel spreidt zich uit. Kwik kleeft niet aan glas: een druppel behoudt de bolvorm. glasplaat Tussen waterdeeltjes en glasdeeltjes is er een grotere adhesiekracht dan … tussen kwikdeeltjes en glasdeeltjes.

Holle meniscus De adhesiekracht tussen glas en water is groter dan de cohesiekracht tussen waterdeeltjes.

Bolle Meniscus De cohesiekracht tussen kwikdeeltjes is groter dan de adhesiekracht tussen glas en kwik.

Eigenschappen van de materie