Effect modificatie Algemeen principe Bepalen van effect modificatie Controle ?

Effect modificatie Algemeen principe Tot nog toe namen we in onze bespreking van verstoring aan dat de OR of de CIR die de associatie van een factor met ziekte beschrijft niet wijzigt door de variatie van de waarde van andere factoren (de confounders). Vaak is dit het geval. Dit precies ook de reden waarom we in deze parameters geïnteresseerd zijn. Bij andere gelegenheden kunnen echter belangrijke variaties opgemerkt worden. Als de associatiemaat (CIR of OR) tussen een variabele A en ziekte varieert in functie van het niveau van een andere variabele B, dan is variabele B een effect modificator. Effect modificatie = interactie

Effect modificatie Recap M = 100 mm Hg + (1 mm Hg/yr).A

Effect modificatie Additieve of multiplicatieve modellen ? De aanwezigheid van effect modificatie wordt mee bepaald door de keuze van het onderliggende model (additief of multiplicatief) In de meeste domeinen waar epidemiologische methoden worden toegepast is de relatieve rate van het voorkomen vaker constant dan het absolute risico. Daarom zijn de multiplicatieve modellen zo wijd verspreid (e.g. logistische regressie)

Effect modificatie Voorbeeld Ziekte met base-line incidentie dichtheid (ID) 1/100,000 pers.jaren Blootstelling aan determinant X1 geeft: ID = 4/100,000 pers.jaren Blootstelling aan determinant X2 geeft: ID = 10/100,000 pers.jaren X1 + X1 - X2+ X2 - X2 + X2 - ? 4/100,000py 10/100,000py. 1/100,000py. Als blootstelling aan zowel X1 als X2 geeft: ID = 13/100,000 pers.years dan is er een puur additief effect, i.e. geen interactie in een additief model In 100.000 personen-jaren ontstaan tgv het base-line risiko 1 geval, tgv blootstelling aan X1 3 extra gevallen en tgv blootstelling aan X2 9 extra gevallen Als bij blootstelling aan zowel X1 als X2; ID > 13/100,000 pers.jaren: synergy Als bij blootstelling aan zowel X1 als X2, ID < 13/100,000 pers.jaren: antagony

Effect modificatie INTERACTIE in een additief model blootgesteld niet blootgesteld leeftijd incidentie

Effect modificatie Voorbeeld Ziekte met base-line incidentie dichtheid (ID) 1/100,000 pers.jaren Blootstelling aan determinant X1 geeft: ID = 4/100,000 pers.jaren Blootstelling aan determinant X2 geeft: ID = 10/100,000 pers.jaren X1 + X1 - X2+ X2 - X2 + X2 - ? 4/100,000py 10/100,000py. 1/100,000py. Als blootstelling aan zowel X1 als X2 geeft: ID = 40/100,000 pers.years dan is er een puur multiplicatief effect, i.e. geen interactie in een multiplicatief model Blootstelling aan X1 verhoogt het risiko 4x, of er nu blootstelling is aan X2 of niet Als bij blootstelling aan zowel X1 als X2; ID > 40/100,000 pers.jaren: synergy Als bij blootstelling aan zowel X1 als X2, ID < 40/100,000 pers.jaren: antagony

Effect modificatie INTERACTIE in een multiplicatief model blootgesteld niet blootgesteld leeftijd Incidentie INTERACTIE in een multiplicatief model

Effect modificatie multiple lineaire regressie Voorbeeld: diagnose van streptococcen keelontsteking gebaseerd op klinische bevindingen Prevalentie als een functie van het diagnostisch profiel Prev= 0.04 + 0.25(koorts) + 0.41(inspectie) multiple lineaire regressie

Effect modificatie Voorbeeld: diagnose van streptococcen keelontsteking gebaseerd op klinische bevindingen Prevalentie als een functie van het diagnostisch profiel Prev= 0.04 + 0.25(koorts) + 0.41(inspectie) + 0.20(inspectie)(koorts) interactieterm

Effect modificatie Voorbeelden Maten voor de relatie tussen leeftijd en de incidentie van borst kanker worden gemodifieerd door geslacht Maten voor de relatie tussen sterfte bij coronair hart lijden en ‘bypass’ operaties worden gemodifieerd door de aard van de gestenoseerde vaten Maten voor de relatie tussen de prevalentie van astmasymptomen en het familiaal voorkomen van atopie worden gemodifieerd door de woonomstandigheden

Effect modificatie Bepaling van de aanwezigheid van effect modificatie Stratifieer voor alle determinanten + - Case Control Exposure E 1 2 3 4 Factor X3 Factor X2 Zijn de CIR’s of deOR’s in de verschillende strata gelijk ?

Effect modificatie Controle? Cave: Modificatie heeft betrekking op de details van de bestudeerde relatie en is daarom een aspect van het studie-object. Modificatie moet dus beschreven worden (in tegenstelling tot verstoring die moet verwijderd of ‘gecontrolleerd’ worden) Met andere worden, raporteer de bestudeerde associatie in de verschillende strata van de effectmodificator

Effect modificatie astma aanval in de laatste 12 maanden en familiaal astma Onafhankelijke stratum 1 stratum 2 gepoolde schatter Variabele POR POR POR 95%-CI Schimmel 5,61 37,17 15,4 6,03 - 46,8 ruwe schatter: 15,4 test voor ‘common odds’: p = 0,0631