1/34 Besturing van ICT: architectuur-afstemming in het GRAAL-project dr. Pascal van Eck, prof.dr. Roel Wieringa (Leerstoel Informatiesystemen) Congres ‘IT: met het oog op de toekomst’, Apeldoorn, 28 oktober 2004

2/34 Overzicht Doel van deze presentatie Afstemming volgens Henderson & Venkatraman Het GRAAL-project en -raamwerk Observaties case studies Afsluiting Doel Henderson & Venkatraman Het GRAAL-raamwerk Observaties Afsluiting

3/34 Doel van deze presentatie Besturing vanuit optiek ICT-afstemming Project GRAAL heeft enkele patronen geïdentificeerd in IT-afstemming … … en er is verklarende theorie aanwezig … Maar helpt het ook in de praktijk? Doel Henderson & Venkatraman Het GRAAL-raamwerk Observaties Afsluiting

4/34 Overzicht Doel van deze presentatie Afstemming volgens Henderson & Venkatraman Het GRAAL-project en -raamwerk Observaties case studies Afsluiting Doel Henderson & Venkatraman Het GRAAL-raamwerk Observaties Afsluiting

5/34 Doel Henderson & Venkatraman Het GRAAL-raamwerk Observaties Afsluiting Bron: Henderson, & Venkatraman, (1993). Strategic alignment: Leveraging information technology for transforming organisations. IBM Systems Journal, 32(1):

6/34 De essentie van Henderson & Venkatraman Net als de bedrijfsstrategie moet de IT strategie zowel interne als externe aspecten in ogenschouw nemen Zowel interne/externe afstemming als functionele integratie moeten beschouwd worden. Een van beide alleen is onvoldoende Doel Henderson & Venkatraman Het GRAAL-raamwerk Observaties Afsluiting

7/34 Doel Henderson & Venkatraman Het GRAAL-raamwerk Observaties Afsluiting

8/34 Overzicht Doel van deze presentatie Afstemming volgens Henderson & Venkatraman Het GRAAL-project en -raamwerk Observaties case studies Afsluiting Doel Henderson & Venkatraman Het GRAAL-raamwerk Observaties Afsluiting

9/34 Project GRAAL Guidelines Regarding Architecture ALignment Doel: ontdekken van patronen in enterprise-level applicatie-architectuur Gebaseerd op case studies in de Nederlandse financiële dienstverlening en grote overheidsorganisaties Project page: Doel Henderson & Venkatraman Het GRAAL-raamwerk Observaties Afsluiting

10/34 Systeemtheorie Een systeem is een samenhangend geheel van componenten –Er is synergie tussen componenten … –… en die synergie levert emergente eigenschappen op –Een product is een systeem met nuttige eigensch. Voorbeelden –Het rechtssysteem –Het NL elftal speelt met een systeem –‘Een systematische manier van werken’ Doel Henderson & Venkatraman Het GRAAL-raamwerk Observaties Afsluiting

11/34 Systeemdimensies Systeemaspecten: van buitenaf observeerbare eigenschappen Aggregatie-hiërarchie: structuur als samenstelling van deelsystemen Systeem-levenscyclus: van concept tot sloop Doel Henderson & Venkatraman Het GRAAL-raamwerk Observaties Afsluiting

12/34 Systeemlevenscyclus Typische fases in de levenscyclus van een systeem Tijdens het ontwerp moeten we rekening houden met alle fases Conceptie Acquisitie (maken or kopen) Gebruik Onderhoud (Correctief en adaptief) Sloop Time Doel Henderson & Venkatraman Het GRAAL-raamwerk Observaties Afsluiting

13/34 Aspecten van software-producten Dienst = nuttige interactie met omgeving –Gedrag: in welke volgorde? (tijd) –Communicatie: met wie? (plaats) –Betekenis: waarover? SW product aspect Diensten Kwaliteit GedragCommunicatieBetekenisVoor de gebruikerVoor de maker UsabilityEfficiencySecurity....MaintainabilityPortability... Doel Henderson & Venkatraman Het GRAAL-raamwerk Observaties Afsluiting

14/34 Aggregatie Samen- gesteld system Systeem Externe entiteit Externe entiteit Component Gedrag Communicatie Betekenis Kwaliteit... Aspect en aggregatie zijn onafhankelijk Gedrag Communicatie Betekenis Kwaliteit Gedrag Communicatie Betekenis Kwaliteit Gedrag Communicatie Betekenis Kwaliteit Gedrag Communicatie Betekenis Kwaliteit Doel Henderson & Venkatraman Het GRAAL-raamwerk Observaties Afsluiting

15/34 De betekenis van aggregatie C is een component van A als –C een dienst verleent aan A –A een inkapseling is van C Als we afzien van inkapseling ontstaat een gelaagde architectuur CBC A1 A2 C B A1A2 Doel Henderson & Venkatraman Het GRAAL-raamwerk Observaties Afsluiting

16/34 Architectuurlagen Omgeving (markt) Organisatie (structuur en processen) Bedrijfsapplicaties Software-infrastructuur Fysieke infrastructuur Sociale wereld Symbolische wereld Fysieke wereld Lagenstructuur doorkruist werelden Dit is niet mogelijk met inkapseling Primaire dienst- verlening Doel Henderson & Venkatraman Het GRAAL-raamwerk Observaties Afsluiting

17/34 Omgeving Organisatie Applicaties: functionaliteit Software-infrastructuur Fysieke infrastructuur Structuur van de bedrijfsapplicatielaag Sociale wereld Symbolische wereld Fysieke wereld Informatiesystemen: data Bedrijfsapplicaties bedienen specifieke groepen gebruikers Primaire dienst- verlening Doel Henderson & Venkatraman Het GRAAL-raamwerk Observaties Afsluiting

18/34 Omgeving Organisatie Bedrijfsapplicaties Fysieke infrastructuur Structuur van de software-infrastructuurlaag Infrastructuur bedient alle groepen gebruikers OS, Network software DBMS, WFMS, Directory server, Web server,... Middleware Office SW, Browser,... Sociale wereld Symbolische wereld Fysieke wereld Primaire dienst- verlening Doel Henderson & Venkatraman Het GRAAL-raamwerk Observaties Afsluiting

19/34 Omgeving Organisatie Bedrijfsapplicaties Software-infrastructuur Processors, peripherals, UI devices, wires, electromagnetic waves, wireless access points,.... Radio network, electricity network, telephone network, water supply network, gas supply network, sewage network, road network,.... Buildings,... machine tools,.... De fysieke wereld is GROOT Sociale wereld Symbolische wereld Fysieke wereld Primaire dienst- verlening Doel Henderson & Venkatraman Het GRAAL-raamwerk Observaties Afsluiting

20/34 Het raamwerk Conceptie Acquisitie Gebruik & onderhoud Sloop Diensten GedragCommunicatieBetekenis Kwaliteit Usability...Maintainability... Levenscyclus Aspecten Omgeving (markt) Organisatie (structuur en processen) Bedrijfsapplicaties (functionaliteit & informatiesystemen) SW infrastructuur (OS, NW, MW, DBMS, WFMS,...) Fysieke infrastructuur (Computers, netwerken, access points,...) Dienstverlening Sociale wereld Symb. wereld Fysieke wereld Doel Henderson & Venkatraman Het GRAAL-raamwerk Observaties Afsluiting

21/34 Overzicht Doel van deze presentatie Afstemming volgens Henderson & Venkatraman Het GRAAL-project en -raamwerk Observaties case studies Afsluiting Doel Henderson & Venkatraman Het GRAAL-raamwerk Observaties Afsluiting

22/34 Bestudeerde documenten Doel Henderson & Venkatraman Het GRAAL-raamwerk Observaties Afsluiting

23/34 Belangrijkste bevindingen Aansturing bedrijfsapplicatielaag en software-infrastructuurlaag verschillen –Bedrijfsapplicatielaag: Gebeurtenisgedreven Structuur volgt gebruikersgroepen –Software-infrastructuurlaag: Tijdgedreven Structuur volgt technologiedomeinen Structuur ontwikkelorganisatie moet structuur klantenorganisatie volgen Doel Henderson & Venkatraman Het GRAAL-raamwerk Observaties Afsluiting

24/34 Application alignment Doel Henderson & Venkatraman Het GRAAL-raamwerk Observaties Afsluiting

25/34 Goals Doel Henderson & Venkatraman Het GRAAL-raamwerk Observaties Afsluiting

26/34 Problems Doel Henderson & Venkatraman Het GRAAL-raamwerk Observaties Afsluiting

27/34 Doel Henderson & Venkatraman Het GRAAL-raamwerk Observaties Afsluiting

28/34 Twee perspectieven Doel Henderson & Venkatraman Het GRAAL-raamwerk Observaties Afsluiting

29/34 Ontwikkelorganisatie en klantorganisatie: observatie Ontwikkelorganisatie voor reorganisatie: –Een afdeling per klantgoep –Per afdeling: subafdeling per ontwikkelfase (accountmanagers, architecten, ontwerpers, bouwers) Ontwikkelorganisatie na reorganisatie: –Een afdeling per ontwikkelfase –Per afdeling: subafdelingen per klantgroep Doel Henderson & Venkatraman Het GRAAL-raamwerk Observaties Afsluiting

30/34 Conway Wet van Conway: –“Structuur van ontworpen artefact is afspiegeling van structuur groep ontwerpers” Gevolg reorganisatie: –Structuur ontwikkelafdeling past niet meer bij architectuur (geen afspiegeling) –Klanten missen aanspreekpunt –Oude structuur komt ad-hoc terug Doel Henderson & Venkatraman Het GRAAL-raamwerk Observaties Afsluiting

31/34 Overzicht Doel van deze presentatie Afstemming volgens Henderson & Venkatraman Het GRAAL-project en -raamwerk Observaties case studies Afsluiting Doel Henderson & Venkatraman Het GRAAL-raamwerk Observaties Afsluiting

32/34 Afsluiting Besturing van ICT bezien vanuit perspectief architectuur-afstemming GRAAL-raamwerk biedt eenvoudig kader voor bestuderen afstemming Aandachtspunten: – Frictie bij toepassen van meerdere afstemmingsperspectieven – Afspiegeling ontwikkel-organisatie en klantorganisatie wenselijk Doel Henderson & Venkatraman Het GRAAL-raamwerk Observaties Afsluiting

33/34 Literatuur ‘Strategic Alignment Model’: –Henderson, & Venkatraman, (1993). Strategic alignment: Leveraging information technology for transforming organisations. IBM Systems Journal, 32(1): Uitbreiding v/h ‘Strategic Alignment Model’: –Maes, R., Rijsenbrij, D., Truijens, O. and Goedvolk, H. (2000). Redefining business–IT alignment through a unified framework. PrimaVera Working Paper , Univ. of Amsterdam, Dept. Accountancy and Inf. Mngt. Resultaten GRAAL: –Eck, P. van, Blanken, H. and Wieringa, R. (2004). Project GRAAL: Towards Operational Architecture Alignment. Int. J. of Cooperative Information Systems, 13(3): Doel Henderson & Venkatraman Het GRAAL-raamwerk Observaties Afsluiting

34/34 Pascal van Eck Afdeling Informatica Universiteit Twente Postbus AE Enschede