erfelijkheid Genotype / fenotype

fenotype Hoe je eruit ziet hangt af van je erfelijke eigenschappen en milieufactoren samen Hier : kleur haar of krul

Geslachtscel: enkelvoudige chromosomen Het genotype komt tot stand op het moment van bevruchting Embryo groeit door cel deling Een moedercel deelt zich in 2 dochtercellen

Verandering in fenotype

de mens :46 chromosomen Bevruchting  je genotype : chromosomen in de geslachtcellen of voortplantingscellen of Gameten 23 van moeder  eicel 23 van vader  zaadcel = haploïd Bevruchting  2 x 23 of 46 chromosomen  weer diploïd Alle cellen bevatten dus 46 chromosomen  je genotype : voor de helft van moeder Voor de helft van vader 23 Zygote  46 23

Elk streepje stelt vele genen voor Eén gen of erffactor bevat informatie voor 1 erfelijke eigenschap Karyogram van een man

Genotype en Fenotype Genotype: erfelijke eigenschappen Vastgelegd in de chromosomen Fenotype: uiterlijke eigenschappen Bepaald door genotype + milieufactoren

Genotype Fenotype

Fenotype/genotype Het fenotype wordt bepaald door het genotype en milieufactoren . De mate waarin genotype en milieu bijdragen aan het fenotype is per eigenschap verschillend Berkenspanner: milieu met roet/ zonder roet

Fenotype = genotype + milieufactoren Sommige eigenschappen: alleen genotype Sommige eigenschappen: alleen milieufactoren Sommige eigenschappen: genotype bepaald grenzen, milieufactoren bepaalt invulling

Invloed milieu Factoren: Kunnen invloed hebben op lengte tarwe Waterblad/ luchtblad Invloed milieu Factoren: Licht lucht Vochtigheid Temperatuur (o.a. geslacht kikkers) Leeftijd (o.a. geslacht slakken) Kunnen invloed hebben op lengte tarwe Deze factoren: Opvoeding Ziekten Verwondingen  modificatie wordt niet doorgegeven aan nageslacht Schaduwblad/ lichtblad

Kikkers vrouw of man? Bij amfibieën worden bij temperaturen boven 25 C genetische vrouwtjes omgevormd tot uiterlijk (in alle opzichten) mannetjes. Dat is echter tot nu toe maar voor een aantal kikkersoorten aangetoond (o.a. Bufo soorten, Rana temporaria etc.; soorten uit gematigde gebieden).

Nature or Nurture? Groot biologisch vraagstuk: in hoe verre is bepaald gedrag bepaald door genotype of milieufactoren? Karakter van personen Talenten van personen IQ (intelligentie) Tweelingonderzoek kan licht in zaak brengen

tweelingenonderzoek Eeneiige tweelingen = genotype gelijk  interessant voor onderzoek Toch verschillen door invloed van milieu Milieu-invloeden kunnen al ontstaan in moederbuik  verschillende fenotypen Bv linkshandig en rechtshandig Bv hartafwijking/ geen hartafwijking http://www.youtube.com/watch?v=nDZiaO-iwNc

Onderzoekers werken aan vroegtijdige signalering van ADHD Eeneiige tweeling heeft niet altijd identiek genetisch materiaal 22/05/2012 Onderzoekers werken aan vroegtijdige signalering van ADHD Identieke tweelingen kunnen subtiele verschillen in hun DNA-sequenties hebben die samenhangen met verschillen in eigenschappen zoals bijvoorbeeld ADHD. Wetenschappers van de Vrije Universiteit Amsterdam en het Avera Instituut in de Verenigde Staten publiceerden hun onderzoek in het European Journal of Human Genetics.

Om te onthouden: Chromosomen zijn opgebouwd uit genen Een gen (erffactor) bevat de informatie voor een erfelijke eigenschap Genotype = het totale pakket aan genen. Het genotype komt voor de helft van de moeder, voor de andere helft van de vader Fenotype = alle uiterlijk waarneembare kenmerken van een individu. Het fenotype wordt bepaald door het genotype en milieufactoren . De mate waarin genotype en milieu bijdragen aan het fenotype is per eigenschap verschillend Omdat chromosomen in paren voorkomen, komen genen ook in paren voor. Een ander woord voor gen = allel en voor genenpaar = allelenpaar

celdelingen DNA http://www.schooltv.nl/beeldbank/clip/20050816_watisdna