Een beschermende mantel Onze dampkring Een beschermende mantel

De eerste 1,1 miljard jaar van de aarde Ontstaan aarde : 4,6 miljard jaar geleden Na stollen van aardkorst: Geen dampkring Veel vulkanische activiteit: vulkanen stootten grote hoeveelheden gas uit  allerlei chemische reacties op aardoppervlak

Het eerste leven 3,5 miljard jaar geleden Aarde was veranderd. Aardkorst afgekoeld Oceanen (waterdamp door vulkanen uitgestoten was gecondenseerd) Dampkring ontstaan (door vulkanische activiteit) Stikstof, waterdamp koolstofmono-oxide, koolstofdioxide Waterstof , methaan, ammoniak en waterstofsulfide

Eerste leven Onderzeese vulkaan: een 'black smoker' Archaïcum Ontstond in de oceaan (bij black smokers , hoge druk hoge temp, hoge zout en zuurconc., geen zuurstof, maar warmte en voedingsstoffen: zwavel en stikstof, chemoautotroof) Constant milieu eerst zuurstof producerende bacteriën: 2,3 miljard jaar geleden Cyanobacteriën: fotosynthese (O2 afvalproduct) eerste helft proterozoïcum (1,5 miljard jaar geleden) Eerste meercelligen Onderzeese vulkaan: een 'black smoker' Stromatolieten, 1,2 miljard jaar gelden grootste verspreiding

Indeling van het Proterozoïcum volgens de ICS.[1] Eon Era Periode Ouderdom Ma Fanerozoïcum Paleozoïcum Cambrium later Proterozoïcum Neoproterozoïcum Ediacarium 630 - 542 Cryogenium 850 - 630 Tonium 1000 - 850 Mesoproterozoïcum Stenaium 1200 - 1000 Ectasium 1400 - 1200 Calymmium 1600 - 1400 Paleoproterozoïcum Statherium 1800 - 1600 Orosirium 2050 - 1800 Rhyacium 2300 - 2050 Siderium 2500 - 2300 Archeïcum Neoarcheïcum vroeger Indeling van het Proterozoïcum volgens de ICS.[1] 2,5 miljard jaar geleden-542 miljoen jaar (Ma) geleden Een belangrijke ontwikkeling was de ontwikkeling van een zuurstofrijke atmosfeer tijdens het Mesoproterozoïcum. Het laatste deel van het Proterozoïcum wordt gekenmerkt door een snelle ontwikkeling van het meercellige leven.

endosymbiosetheorie Schematische weergave van endosymbiontentheorie. Ontstaan eukaryote cel: 1- vorming kernmembraan Primaire endosymbiose: 2- ontstaan mitochondrion; 3- vorming chloroplast Secundaire endosymbiose: 4- Opname chloroplasthoudende cel door cel zonder plastide Tertiaire endosymbiose: (5- nog meer gecompliceerde samengaan van twee cellen. o.a. dinoflagelaten)

Deken van gas Dampkring Zon verwarmt aardoppervlak Zonder dampkring  warm – koud (mars) Dampkring houdt warmte vast terugkaatsing warmte door gassen ( broeikasgassen) NOx, CH4, H2O, CO2 Dampkring N2 (78%) O2 (21%) CO2 (0,035%) stratosfeer bevindt zich, op 15 tot 35 km hoogte, ongeveer 90 % van de totale in de atmosfeer aanwezige ozon ( absorbeert UV)

Samenstelling atmosfeer Droge atmosfeer N2 Stikstof 78,08% O2 Zuurstof 20,95% Ar Argon 0,93% CO2 Koolstofdioxide 0,038% Sporengassen Ne Neon 0,0018% He Helium 0,00052% CH4 Methaan 0,00022% Kr Krypton 0,0001% N2O Lachgas 0,00005% H2 Waterstof Xe Xenon 0,000008% Overige 0,001% Niet in droge atmosfeer H2O Waterdamp 0% tot 7%

Andere functies dampkring Bescherming tegen inslagen meteorieten Snelheid wordt afgeremd ( moleculen  weerstand) Grootste deel verdampt in dampkring Ozon filtert UV van zon en zet deze om in warmte Onderste deel dampkring+ bovenste deel aardoppervlak= biosfeer  alle niet levende factoren zoals water, steen en gassen  levende organismen Een belangrijke eigenschap van de mesosfeer is dan weer dat de lucht hier zo ijl is dat meteoren hier verbranden. Deze verbranding neemt men waar als lichtstrepen aan de nachtelijke hemel.

Kringloop van water en energie

waterkringloop Atmosfeer is langzaam veranderd in miljarden jaren. Periodes van stabiliteit  evenwicht tussen stoffen die vanuit de aarde in de atmosfeer komen en die de atmosfeer weer afgeeft bv water oceanen

energiekringloop Aan waterkringloop gekoppeld ½ zonnestraling die aardoppervlak bereikt  water verdampen uit oceanen  warmte opname Condensatie wolken  warmteafgave  zonne-energie over grote afstanden getransporteerd Van evenaar naar gematigde streken en poolgebieden Koude water zakt warm water stijgt  geeft warmte af aan lucht

Andere kringlopen Organismen bestaan uit koolstof, waterstof, stikstof en zuurstof  verschillende kringlopen Zuurstofkringloop ademhaling : wij nemen O2 op en geven CO2 af Fotosynthese Planten nemen CO2 op en geven O2

koolstofkringloop fotosynthese : CO2 C6H12O6 omgebouwd tot : eiwit afgebroken tot : CO2 Opgelost in : oceanen Ingebouwd in : kalkskelet ( zeedieren…., koraalriffen) Onder hoge druk : kalksteen oplossen in koolzuurhoudend water: CO2

koolstofkringloop