Oriëntatie opdracht Bestand: PsycINFO (SilverPlatter) Zoek in 10-15 minuten: zoveel mogelijk (tijdschriftartikelen) in het Engels en Nederlands verschenen vanaf 2000 over Therapie bij alcoholverslaving van jongeren en jong volwassenen. Noteer zoektermen, aanpak en (tussen-)resultaat. © Kees Hopstaken VOGIN 1

Zoekstrategie doel: belang: effectief en efficiënt tegemoet komen aan de informatie-behoefte van de aanvrager (of je dat nu zelf bent of een ander) belang: zelfde testvraag uitgevoerd door meer zoekers: niemand meer dan 30% van totaal weinig overlap tussen resultaten beoordeling relevantie: 0-50% grote variatie in zoekstrategie VOGIN 2

Zoekstrategie Waarover zoek ik informatie? Wat voor informatie zoek ik? Wat voor bronnen zijn er? Hoe pak ik het zoeken aan? Hoe beoordeel ik het resultaat? voorbereiding bestandskeuze gebruik mogelijkheden bestand / zoekmachine zoektaal / zoeksyntax zoekprofiel zoekstijl beoordeling zoekresultaat kwantitatief kwalitatief aanpassing zoekprofiel 3

Waarover / waarvoor zoek ik informatie? Actueel of al lang onderwerp van onderzoek Inter- of monodisciplinair Eenduidig benoemd Demo- of geografisch bepaald .... Waarvoor? Alleen oriëntatie? (nu vaak via webzoekmachine) Volledigheid belangrijk? (zeker ook vakgerichte databases) Precisie belangrijk? (grote nadruk op vraaganalyse) 4

Waarin zoek ik informatie? Webzoekmachine of database? Waarom je in zoekmachines vrijwel altijd te veel vindt (en lang niet alles relevant) google database ~40 miljard ~100.000 – 20 miljoen zoekt full-text (vaak) alleen ti+ab+trefwoorden niet beperken op standaard/ vaak mogelijk in te perken op gecontroleerd vocabulair alleen trefwoorden / categorie alleen AND; geen proximity vaak proximity operatoren ipv AND (maar ranking geeft titelwoorden en (bijna) “phrases” wel voorrang) 5

Waarin zoek ik informatie? Webzoekmachine of database? Waarom je in zoekmachines toch lang niet alles vindt google database nodigt niet uit tot gebruik gericht op Booleaans zoeken met OR van OR (voor synoniemen) geen truncatie wel truncatie (maar wel auto-enkel/meervoud) geen query-expansie via soms (automatisch) query-expansie via gecontroleerd vocabulair afgekapte onderwerpcodes of related/ narrower termen in thesaurus (explode) relevante resultaten -- verdrinken in de massa 6

Vraaganalyse Ontleden van de vraag: Inhoud onderwerp In- of beperken niveau soort / type informatie taal tijdperiode documenttype kosten aantal referenties Beide zijn van invloed op bestandskeuze en zoekstrategie VOGIN 7

Vraaganalyse Ontleden van vraag in aspecten Therapie bij alcoholverslaving van jongeren en jong volwassenen 1. Therapie 2. Alcoholverslaving 3. Jongeren en jong volwassenen Centrale aspect is : alcoholverslaving ! Soms zijn bepaalde aspecten niet te vertalen VOGIN 8

Zoektermen Synoniemen voor ieder aspect: VOGIN 9

Zoektermen Termen vertalen in het engels: Vakterminologie ontlenen aan: vakwoordenboeken, thesauri, lexica etc VOGIN 10

Na bestandkeuze - let op bestandsstructuur Velden voor representatie van "inhoud" Algemeen PsycINFO web gecontroleerde velden: niet Gecontroleerde termen DE: index terms - Classificatie codes SH: classification codes - Onderwerpspecifiek AG: age group - ongecontroleerde velden: Titel en samenvatting Title (TI), Abstract (AB) intitle: Volledige tekst niet  Ongecontroleerde Key concepts (KC) niet trefwoorden VOGIN 11

Na bestandkeuze - let op bestandsstructuur Velden voor inperken / beperken zijn bijv: Algemeen PsycINFO web Publicatiejaar PY: Publication year date UD: Update Document type PT: Publication Type filetype Taal LA: Language language Land LO: Population location domain country Welke velden in een bestand bij SilverPlatter: zie online “Database Guide” VOGIN 12

Zoekprofiel (inhoudelijke aspecten van) vraag omzetten in zoektermen van bestand Rekening houden met: 1. Volledigheid vraagformulering alle aspecten opnemen ? 2. Specificiteit zoektermen hoe specifiek ? ook "te" specifieke ? education in onderwijskundig bestand of history in geschiedkundig bestand? deze begrippen discrimineren niet sommige aspecten zijn niet te vertalen: bijv.: invloed van ... multidisciplinair bestand met brede terminologie of vakspecifiek bestand met vakspecifieke terminologie wat wordt bijv. bedoeld met Europa ? VOGIN 13

Zoekprofiel Als gecontroleerde indextaal beschikbaar is: Omzetten van vraagconcepten in: thesaurustermen thesaurus: lijst met standaardtermen om onderwerpen aan te duiden, waarbij ook onderlinge relaties tussen termen zijn weergegeven: specifiekere, bredere, verwante termen classificatiecodes subject headings bedrijfsnamen product-codes chemische stoffen ....... VOGIN 14

Thesaurusingangen Term verwijzing vanuit synoniemen: "use"-relatie Narrower Terms Broader Related verwijzing vanuit synoniemen: "use"-relatie 15

Thesaurusingangen 16

. . 17

Gebruik thesaurus bij SilverPlatter Tabblad "thesaurus" tik term in toont thesaurustermen in alfabetische index rond de term (zoekt nog niet !) vink gewenste termen aan voor direct zoeken klik term aan voor verdere navigatie door thesaurus vink gewenste termen aan klik op [Search marked] Explode (ook meteen zoeken op nauwere termen - één niveau) klik op [Explode marked] VOGIN 18

Gebruik thesaurus bij Pubmed Voorbeeld van systeem dat "slimme" hulp biedt: tik gewoon je (engelstalige) zoektermen in systeem kijkt of daarmee corresponderende thesaurusterm bestaat en zoekt daar (ook) op NB: maar NIET als je zelf "slim" een term trunceert ! als je dat niet bewust "uitzet", wordt standaard explode op die thesaurustermen uitgevoerd vb VOGIN 19

Inhoud achterhalen specifieke indexen bij SilverPlatter Tabblad "Index" Kies index "Age Group" 21

Inhoud achterhalen specifieke indexen bij SilverPlatter Tabblad "Index" Kies index "Document Type" maar: … zijn die aantallen niet wat klein? kies eens index "Publication Type" 22

Of: via "limits" direct inperken op waarden uit die specifieke indexen Limit search to: [More] 23

Direct inperken op waarden uit specifieke indexen bij SilverPlatter "stapelen" van inperkingen op specifieke indexen 24

Zoekprofiel Als géén indextaal aanwezig: gebruik "vrije termen" zorg daarbij zelf voor: woordvarianten (spelling, vervoegingen, samenstellingen, ...) synoniemen verwante begrippen (ruimere, specifiekere) quasi-synoniemen (ook: antoniemen) acroniemen & afkortingen pas zo mogelijk truncatie toe (op web zeldzaam) VOGIN 25

Zoektermen descriptoren of vrije termen ? 1. Database gerelateerde argumenten beschikbaarheid descriptoren (thesaurus) voldoende specifiek kwaliteit van toegepaste indexering let eventueel op jaar van invoering van term zoeken in één of meer databases !!! 2. Vraag gerelateerde argumenten aard van de termen eenduidige / meerduidige termen aard van de vraagstelling zoveel mogelijk, enkele relevante VOGIN 26

Relaties tussen zoektermen - termen voor één aspect: OR adolescents OR youth OR students OR young adults - (groepen) termen voor verschillende aspecten: AND adolescents and alcohol and treatment VOGIN 27

Relaties tussen zoektermen Waar mogelijk ‘AND’ vervangen door: specifiekere (samengestelde) indextermen tekstoperatoren (nabijheids-operatoren) Bijv.: houding van ouders t.o.v. alcohol gebruik van jongeren: NIET: attitudes AND parents AND alcohol AND drinking AND adolescents Resultaat o.a.: houding van ouders t.o.v. jongeren houding van jongeren t.o.v. ouders houding van jongeren of ouders t.o.v. derden WEL: parental attitudes, alcohol drinking patterns (descriptors) parental NEAR attitudes, alcohol NEAR drinking (vrije termen) [elders:] parental W/3 attitudes, alcohol W/3 drinking VOGIN 28

Interactief zoeken: zoekstijlen strategie bouwsteen- of blokkendoosmethode bij meerdere inhoudelijke aspecten in goed ontsloten bestand bij webzoekmachines ook mogelijk meestal vraag in één keer formuleren (zoekvenster daarvoor vaak nogal klein) soms stap voor stap in te perken (search within results) (alleen bij Google en Exalead) "best match" methode meest specifieke eerst citatie zoeken VOGIN 29

Blokkendoos- of bouwsteenmethode <AND> <AND> VOGIN 30

Interactief zoeken: zoekstrategie bouwsteen- of blokkendoosmethode “best match methode” bij webzoekmachines ook bij sommige "professionele" bronnen NB: bij webzoekmachines impliceert dit AND tussen de termen, bij professionele systemen vaak niet ! meest specifieke eerst citatie zoeken VOGIN 31

Interactief zoeken: zoekstrategie bouwsteen- of blokkendoosmethode "best match" methode meest specifieke aspect eerst bij zeer specifiek begrip of specialistisch bestand eerst alleen op dat specifieke aspect zoeken en afwachten of dat misschien al goed resultaat geeft zo nodig verder combineren met tweede concept om minder, maar meer relevant resultaat te krijgen citatie zoeken VOGIN 32

Interactief zoeken: zoekstrategie bouwsteen- of blokkendoosmethode "best match" methode meest specifieke aspect eerst citatie zoeken je hebt goede uitgangspublicatie of webpagina - welke (meer recente) publicaties citeren dit artikel? - welke andere webpagina's linken naar deze pagina? speciale bestanden webzoekmachines web of science zoeksyntax bij meeste: scopus link:http://www.blabla.nl/goede.html google scholar VOGIN 33

Interactief zoeken Aanpassen zoekprofiel bijna altijd nodig omdat: te weinig verwijzingen gevonden of bekende referenties ontbreken of gevonden verwijzingen leveren nieuwe zoektermen (bijv. als de terminologie onbekend is) Pas de vraag-expansie methode / term-uitdij methode toe te veel (niet relevante) verwijzingen gevonden Pas de uitdun / indik methode toe Bijv. inperken met wenselementen of verhogen gewicht zoektermen VOGIN 34

Interactief zoeken Aanpassen zoekprofiel: opbrengst te klein : (vraag-expansie methode / term-uitdij methode) aspect weglaten (minder AND) aspect ruimer definiëren door toevoegen van synoniemen, specifiekere termen gebruik van ruimere termen (NB: levert niet automatisch meer op!) toepassen van truncatie gebruik daarvoor: aanvrager thesaurus (Explode: toevoegen NT’s) online index termen uit wel al gevonden resultaten uitbreiden aantal doorzochte velden: bijv. descriptor ook als vrije term (in titel en abstract) opnieuw beginnen (andere database?) VOGIN 35

Interactief zoeken Aanpassen zoekprofiel: opbrengst te groot: (uitdun / indik methode) toevoegen extra aspect (meer AND) aspect specifieker definiëren door: termen weglaten (minder OR; welke term is boosdoener?) specifiekere termen (uit thesaurus) beperken van aantal doorzochte velden: alleen descriptoren alleen major descriptoren beperken tot titelwoorden op web alleen: beperken tot <title> vervangen van AND door nabijheids-operatoren termen uitsluiten met NOT (pas daarmee op!) limiteer op ‘wenselementen’: taal, jaren, deel database ook mogelijkheden bij webzoekmachines 36

Samenvatting & opdrachten Besteed veel aandacht aan goede zoektermen Kies het goede bestand (bestanden) Gebruik de mogelijkheden van het bestand gecontroleerde terminologie gecontroleerde velden Gebruik de mogelijkheden van de zoektaal bladeren in de indexen exploderen in de thesaurus limiteren met bepaalde velden Gebruik de mogelijkheden van zoekmachines VOGIN 37