Gras en klaver: soort en rassenkeuze met respect voor natuur en milieu Joost Baert voorblad 24 september 2013 Vlaams ruraal netwetwerk: Grasduinen in het gras Instituut voor Landbouw- en Visserijonderzoek Eenheid Plant www.ilvo.vlaanderen.be Beleidsdomein Landbouw en Visserij

Inhoud Voedergrassoorten Opbrengst in functie van N-bemesting Kwaliteit Mengsels Besluit

Inhoud Voedergrassoorten Opbrengst in functie van N-bemesting Kwaliteit Mengsels Besluit

Landbouwkundige waarde, voorkeur t. o. v Landbouwkundige waarde, voorkeur t.o.v. waterhuishouding en gebruikswijze van onze voornaamste grassen (naar Andries en Van Slycken, 1967 en De Vries, ‘t Hart en Kruyne, 1942)

Areaal en productie van zaden van voedergrassen in EU27 gemiddelde 2007-2011 (ec.europa.eu/agriculture/markets/seeds)

Engels raaigras – Lolium perenne + productief, zeer smakelijk, zeer goede verteerbaarheid, snelle vestiging - matig winterhard, groei valt stil bij droogte Italiaans raaigras – Lolium multiflorum + zeer productief, smakelijk, zeer snelle vestiging - matige langleefbaarheid, sterke herbloei

Rietzwenkgras – Festuca arundinacea + zeer productief, goede droogtetolerantie trage vestiging, matige verteerbaarheid en smakelijkheid als vers gras Beemdlangbloem – Festuca pratensis + goede winterhardheid, goede smakelijkheid en verteerbaarheid - matige opbrengst Lp Fa

Timothee – Phleum pratense Kropaar – Dactylis glomerata + zeer winterhard, smakelijk, vroege voorjaarsproductie - droogtegevoelig, trage hergroei Kropaar – Dactylis glomerata + goede zomergroei, schaduwtolerant, agressief - matig winterhard, matige verteerbaarheid kropaar timothee

Witte klaver – Trifolium repeens Rode klaver – Trifolium pratense + N-fixatie, goede zodevormer (stolonen), goede droogtetolerantie - matige opbrengst, gras/klaver verhouding Rode klaver – Trifolium pratense + N-fixatie, zeer productief (spilwortel) - matige persistentie

Inhoud Voedergrassoorten Opbrengst in functie van N-bemesting Kwaliteit Mengsels Besluit

Drogestofopbrengst van voedergrassoorten bij toenemende N-bemesting (gemiddelde van 1964-1972), Behaeghe 1982

Drogestofopbrengst van rassen van Engels raaigras, timothee en beemdlangbloem bij hoge en lage N-bemesting (1996-1998)

DS-opbrengst van grassoorten bij 2 N-bemestingsniveaus (5 sneden / jaar) 2007-2008 2012-2013

DS-opbrengst van grassoorten bij 2 N-bemestingsniveaus (3 sneden / jaar) 2008-2012

Drogestofopbrengst van 24 grascultivars (2007-2008, gem. 290 kg N/ha/jaar) Engels raaigras Italiaans raaigras rietzwenkgras timothee Beemdlangbloem kropaar

Inhoud Voedergrassoorten Opbrengst in functie van N-bemesting Kwaliteit Mengsels Besluit

Ruw eiwit- en darmverteerbaar eiwitgehalte van 24 grascultivars (gemiddelde van 2 jaar, 5 sneden/jaar) Engels raaigras Italiaans raaigras rietzwenkgras timothee Beemdlangbloem kropaar

Eiwitbestendigheid van 24 grascultivars (gemiddelde van 2 jaar, 5 sneden/jaar, 2 N-niveaus) Engels raaigras Italiaans raaigras rietzwenkgras timothee Beemdlangbloem kropaar

Verteerbaarheid van de droge stof van 24 grascultivars (gemiddelde van 2 jaar, 5 sneden/jaar, 2 N-niveaus) Engels raaigras Italiaans raaigras rietzwenkgras timothee Beemdlangbloem kropaar

Gehalte aan wateroplosbare koolhydraten van 24 grascultivars (gemiddelde van 2 jaar, 5 sneden/jaar, 2 N-niveaus) Engels raaigras Italiaans raaigras rietzwenkgras timothee Beemdlangbloem kropaar

Celwandverteerbaarheid van 24 grascultivars (gemiddelde van 2 jaar, 5 sneden/jaar, 2 N-niveaus) Engels raaigras Italiaans raaigras rietzwenkgras timothee Beemdlangbloem kropaar

% van opgenomen N uitgescheiden in de urine in functie van WOK/RE verhouding van het gras (Parsons et al., 2011) Tas et al. 2000, Tas et al. 2001 , Miller et al. 2000, Miller et al. 2001, Moorby et al. 2006

% van opgenomen N uitgescheiden in de urine in functie van WOK/RE verhouding van het gras (Parsons et al., 2011) Engels raaigras Italiaans raaigras Rietzwenkgras Beemdlangbloem Timothee kropaar Tas et al. 2000, Tas et al. 2001 , Miller et al. 2000, Miller et al. 2001, Moorby et al. 2006

Verteerbaarheid van grassoorten bij verschillende maaifrequentie en N-bemesting

Gehalte aan linoleenzuur van 24 grascultivars (gemiddelde van 2 jaar, 5 sneden/jaar, 2 N-niveaus)

Inhoud Voedergrassoorten Opbrengst in functie van N-bemesting Kwaliteit Mengsels Besluit

mei 2011 augustus 2009 juli 2010 Lp Fa Lp Lp Fa Ph Fa

Droogteperiodes

Drogestofopbrengst (kg/ha) van rietzwenkgras en Engels raaigras in 2010 en 2011

Hoe eigenschappen combineren? Verbeteren van soorten: Droogtetoleranter Engels raaigras beter verteerbaar en zachtbladiger rietzwenkgras Kruisen van soorten : Festulolium Mengsels “De DS-opbrengst van mengsels van grassoorten en –cultivars is zelden beter dan de DS-opbrengst van de beste component” rietzwenkgras + raaigras: ¼ Lp + ¾ Fa: Fa domineert 1/8 Lm+ 7/8 Fa: Lm domineert

Opbrengst van gras en klaver per snede in 2007-2008

Ruw eiwit- en darmverteerbaar eiwitgehalte van 7 klavercultivars in vergelijking met Engels raaigras (2007-2008) witte klaver rode klaver

Gehalte aan wateroplosbare koolhydraten van 7 klavercultivars in vergelijking met Engels raaigras (2007-2008) witte klaver rode klaver

Gehalte aan linoleenzuur van 7 klavercultivars in vergelijking met Engels raaigras (2007-2008) witte klaver rode klaver

Hanekam (esparcette, sainfoin) Onobrychis viciifolia Rolklaver Lotus corniculatus rijk aan tannines: voorkomen trommelzucht wormafdrijvend minder eiwitafbraak in de pens minder methaanuitstoot droogtetolerant, lage N- en P-behoefte smakelijk en gemakkelijk in te kuilen (hoog suikergehalte)

Kruiden? + mineralen en sporenelementen

Inhoud Voedergrassoorten Opbrengst in functie van N-bemesting Kwaliteit Mengsels Besluit

Besluit Engels raaigras haalt in vergelijking met andere blijvende voedergrassoorten vaak een lagere drogestofopbrengst onder beperkende omstandigheden. Toch blijft onder deze omstandigheden de verteerbaarheid van Engels raaigras superieur. Mengsels van Engels raaigras met andere grassoorten zijn een compromis opbrengst/kwaliteit. Klaver is complementair wat betreft groeiverloop en kwaliteitsaspecten.

Dank u