Dag voor Taal, Kunsten & Cultuur Literatuurgeschiedenis op niveau Marlies Schouwstra Vrijdag 3 februari 2012

Niveaus van literaire competentie Stimulerende en remmende factoren Rekening houden met niveaus bij de behandeling van literatuurgeschiedenis Voorbeeld project ‘Middeleeuwse ridderromans’ Vragen en discussie

Niveaus van literaire competentie Theo Witte, Het oog van de meester (2008) 6 niveaus: Boeken Leerlingen Opdrachten Niveau van de leerling Leerling als lezer: attitude ten aanzien van literatuur Boek: wat leest de leerling? Opdracht: hoe leest de leerling? Dezelfde volgorde, verschillend tempo

Niveaus en leerjaren N1 instapniveau tweede fase N3 eindniveau havo N4 streefniveau havo, eindniveau vwo N5 streefniveau vwo N6 Excellent niveau vwo

Implicaties In één klas leerlingen van drie à vier verschillende niveaus. Bandbreedte literaire werken: meestal drie, soms (vooral oudere werken) vier. Voorbeeld: Het gouden ei, N3 N2, N3, N4 4e klas

Theo Witte, Het oog van de meester Remmende factoren Stimulerende factoren Verplichte boekenlijst Klassikaal lezen en analyseren van een werk Standaard leesverslag Zelfstudie en begeleiding op afstand Juiste boek op het juiste moment Berlyne, Vygotsky Ontwikkelingsverslag Betrokkenheid van de docent Constructie van kennis samen met docent en medeleerlingen Berlyne: optimale balans verwerkingscapaciteit en complexiteit van boek en opdrachten; Vygotsky: zone van nabije ontwikkeling

Hamvraag Hoe kun je rekening houden met de niveauverschillen tussen leerlingen als je literatuurgeschiedenis behandelt? Het juiste boek op het juiste moment… Berlyne: optimale balans verwerkingscapaciteit en complexiteit van boek en opdrachten; Vygotsky: zone van nabije ontwikkeling

Van V4 tot V6 Camera obscura, 1839 De klucht van de koe, 1612 De stille kracht, 1900 Historie van mejuffrouw Sara Burgerhart, 1782 Karel en Elegast, ca. 1250 Mariken van Nieumeghen, 1515 Max Havelaar, 1860 Reize door het Aapenland, 1788 Van de koele meren des doods, 1900 Walewein, 1260

Spreiding over curriculum Periode Werken Klas Middeleeuwen N3, Karel en Elegast N3, Walewein Vwo 4 Renaissance N3, De klucht van de koe N4, Mariken van Nieumeghen Vwo 4/5 Verlichting N4, Reize door het Aapenland N5, De historie van mejuffrouw Sara Burgerhart Vwo 5/6 Negentiende eeuw N4, Camera Obscura N5, Max Havelaar Modernen N5, De stille kracht N5, Van de koele meren des doods Vwo 6

Maar ook… Het juiste boek op het juiste moment… Maar ook: … de juiste opdracht voor de juiste leerling. Voorbeeld N2: wisseling van tijd, plaats en perspectief in Het gouden ei. N3: psychologie van Rex en Lemorne

De juiste opdracht voor de juiste leerling www.lezenvoordelijst.nl 22 werken van voor 1880 (en 10 van voor 1916) N3 tot en met N6 Opdrachten eind 2012 klaar Literatuur [NU] …

Echter De leerling werkt dan individueel; Een enkele juiste opdracht voor de juiste leerling is niet genoeg om voldoende kennis van de historische context te verwerven om een adequate betekenis aan het verhaal toe te kennen. NB ‘De kandidaat kan een overzicht geven van de hoofdlijnen van de literatuurgeschiedenis, en de gelezen literaire werken plaatsen in dit historisch perspectief.’ (Handreiking schoolexamen, SLO)

Remmende en stimulerende factoren Remmende factoren Stimulerende factoren Verplichte boekenlijst Klassikaal lezen en analyseren van een werk Standaard leesverslag Zelfstudie en begeleiding op afstand Juiste boek op het juiste moment Ontwikkelingsverslag Betrokkenheid van de docent Constructie van kennis samen met docent en medeleerlingen

’ Voorbeeld: project ‘Middeleeuwse ridderroman’ De hele klas houdt zich bezig met de middeleeuwse ridderroman; Leerlingen kunnen kiezen uit twee werken; Leerlingen voeren individuele en groepsopdrachten uit op hun eigen niveau en leveren een relevante bijdrage aan het klassikale dossier ‘Ridderroman’; Leerlingen leren actief, zelfstandig, van elkaar en van hun docent.

Inhoud van het project N2 N3 N4 Karel en Elegast Karel en Elegast en de middeleeuwse samenleving (3) Samenvatting Wie was Karel de Grote? Het feodale stelsel Waar gaat Karel en Elegast over? (7) Karakters Ontwikkeling Gedachten Moraal Godsgericht Karelepiek Karel en Elegast door de eeuwen heen (4) Orale traditie Ontstaansgeschie-denis Receptie Volksverhaal- motieven Walewein Samenvatting (5) De schildknaap De Rode Ridder Verliefd! De hertog De vos Roges Structuur (2) Queeste Cirkelstructuur Kettingstructuur Waar gaat Walewein over? (5) Andere personages Ridders Hoofsheid Liefde Doel en middelen (3) Arthurepiek Populariteit Intertekstualiteit

Structuur van het project Vaardigheid Werkvorm Introductie: niveau bepalen, werk kiezen, groepjes maken Opdracht A en B Lezen Individueel (denken) Opdracht C Spreken Groepjes (delen) Opdracht D Luisteren Klassikaal (uitwisselen) Opdracht E Spreken/Gesprekken/ Luisteren/Schrijven Klassikaal Eindopdracht Schrijven Individueel

Afronden en beoordelen Dossier: Opdracht B: individuele opdracht op niveau Opdracht D: hand-out van alle groepen Opdracht E: naar wens Eindopdracht: reflectie Alternatieve eindopdrachten: Boekentoets Mondeling

Remmende en stimulerende factoren Remmende factoren Stimulerende factoren Verplichte boekenlijst Klassikaal lezen en analyseren van een werk Standaard leesverslag Zelfstudie en begeleiding op afstand Juiste boek op het juiste moment Ontwikkelingsverslag Betrokkenheid van de docent Constructie van kennis samen met docent en medeleerlingen

Uuat unbidan uue nu? Het juiste boek op het juiste moment en de juiste opdracht voor de juiste leerling Klassikaal te lezen werken naar niveau verdelen over curriculum Indien mogelijk opdrachten op verschillende niveaus aanbieden Variatie in opdrachten Leerlingen laten samenwerken en uitwisselen, actief kennis laten construeren Didactische instrumenten en materiaal: Lezenvoordelijst.nl Literatuur [NU] Karel en Elegast en Walewein? …?

Overige projecten literatuurgeschiedenis Charles Dickens, Oliver Twist, A Christmas Carol Mary Shelley, Frankenstein Molière, Le bourgeois gentilhomme, Le malade imaginaire Duitsland voor 1940, Die Verwandlung, Im Westen nichts Neues EINDE

TERZIJDE: niveau bepalen Hoe weet je welk niveau een leerling heeft? Leesautobiografie en balansverslagen ‘Strookjes’ Instapdocument NB Docent kan niveau bepalen, maar dat ook door de leerling laten doen.

TERZIJDE: literatuur in het SE E1: Literaire ontwikkeling 7. De kandidaat kan beargumenteerd verslag uitbrengen van zijn leeservaringen met een aantal door hem geselecteerde literaire werken. E2: Literaire begrippen 8. De kandidaat kan literaire tekstsoorten herkennen en onderscheiden, en literaire begrippen hanteren in de interpretatie van literaire teksten. E3: Literatuurgeschiedenis 9. De kandidaat kan een overzicht geven van de hoofdlijnen van de literatuurgeschiedenis, en de gelezen literaire werken plaatsen in dit historisch perspectief.

Literatuurgeschiedenis 9. De kandidaat kan (1) een overzicht geven van de hoofdlijnen van de literatuurgeschiedenis, en (2) de gelezen literaire werken plaatsen in dit historisch perspectief.   Ook voor dit subdomein geldt: het staat in dienst van literaire ontwikkeling en vormt geen kennisdoel op zich.

Kennis en/of vaardigheden? Literatuurgeschiedenis Context Historiserend lezen Tekst

 De middeleeuwen Lorem ipsum dolor sit amet, consectetur adipisicing elit, sed do eiusmod 500-1500 ut labore et dolore magna aliqua. Ut enim ad minim veniam, quis nostrud exercitation ullamco laboris nisi ut aliquip ex ea commodo consequat. Duis aute irure dolor in reprehenderit in voluptate velit esse cillum dolore eu fugiat nulla pariatur. Excepteur leenstelsel cupidatat non proident, sunt in culpa qui officia deserunt mollit anim id est laborum. Sed ut perspiciatis unde omnis iste natus error sit voluptatem accusantium vazal laudantium, totam rem aperiam, ridders quae ab illo inventore veritatis et quasi architecto beatae vitae dicta sunt explicabo. Nemo Karel de Grote voluptatem quia voluptas sit aspernatur aut odit aut fugit, sed quia consequuntur magni dolores eos qui ratione voluptatem sequi nesciunt. Neque porro quisquam est, qui dolorem ipsum quia dolor sit amet, consectetur, voorhoofs, sed quia non numquam eius modi tempora incidunt ut labore et Karelepiek aliquam quaerat voluptatem. Ut enim ad minima veniam, quis nostrum exercitationem ullam corporis suscipit laboriosam, nisi ut aliquid ex ea commodi consequatur? Quis autem vel eum iure reprehenderit qui in ea voluptate velit esse quam nihil molestiae consequatur, vel illum qui dolorem Karel en Elegast voluptas nulla pariatur? Contextgerichte benadering: Literatuur als illustratie bij de geschiedenis

Karel en Elegast Lorem ipsum dolor engel, consectetur adipisicing elit, sed do eiusmod tempor incididunt ut labore et dolore magna aliqua. Ut enim ad minim veniam, quis nostrud exercitation ullamco laboris stelen? aliquip ex ea commodo consequat. Duis aute irure dolor in reprehenderit in voluptate velit esse cillum dolore eu fugiat nulla pariatur. Excepteur sint occaecat donker woud non proident, sunt in culpa qui officia deserunt mollit anim id est laborum. Sed ut perspiciatis unde iste natus error zwarte ridder sit voluptatem accusantium doloremque laudantium, totam rem aperiam, Eggerik ipsa quae ab illo inventore veritatis et quasi architecto beatae vitae dicta sunt ploegijzer. Nemo enim ipsam voluptatem quia voluptas sit aspernatur aut odit aut fugit, sed quia consequuntur magni dolores eos zwarte ridder toverkruid nesciunt. Neque porro quisquam est, qui dolorem ipsum quia dolor sit amet, consectetur, adipisci velit, sed quia non numquam eius modi tempora incidunt ut labore et dolore magnam aliquam quaerat voluptatem. Godsgericht ad minima veniam, quis nostrum exercitationem ullam corporis suscipit laboriosam, nisi ut aliquid ex ea commodi consequatur? Quis autem vel eum iure reprehenderit qui in ea voluptate velit esse quam nihil molestiae consequatur, vel illum qui dolorem eum fugiat quo. Eind goed, al goed. Tekstgerichte benadering: Literatuur tegen het decor van de geschiedenis