College 6: Fonologische Lengte σ σ C V C C V C C V V C C Vi Vj C μ μ μ μ μ μ μ Σ Σ

Overzicht Definities Features [long]; [tense]; [ATR] Structurele representatie van lengte CV-tier als scharnier tussen segmentele en suprasegmentele fonologie Mora op autonome tier Argumenten voor en tegen Discussie

‘Lang’ vs. ‘Kort’ verschillende features zijn voorgesteld om het verschil tussen “lange” vocalen, zoals /a,i,y,e,o,u/, en “korte” vocalen, zoals / , , , , ,  /, aan te geven: –long vs. short –tense vs. lax –Advanced Tongue Root (ATR) vs. Radical

‘Lang’ vs. ‘Kort’ Criterium 5 Clements: A phonological feature system must make use of non-abstract features, that is, features that have a core of invariant cross-linguistic acoustic and articulatory properties

1. Het feature [long] Gedefinieerd als verschil in relatieve duur /  / is korter in duur dan /a/ /  / is korter in duur dan /e/ /  / is korter in duur dan /o/

Het feature [long] Ned: vocaalverlenging in open  ’s productief tot 12e/13e eeuw (vroeg MNed) dak[d  k]daken[d  k  n] gebed [  b  t]gebeden[  ] hol [h  l] holen [  ] alleen ‘lange’ vocalen /a,e,o/ in open  ’s

Het feature [long] Vocaalverlenging in open  ’s productief tot 12e/13e eeuw (vroeg MNed) dak[d  k]daken[d  k  n] gebed [  b  t]gebeden[  ] * hol [h  l] holen [  ] *) Er bestaat onder fonologen geen consensus over / ,e/ of / ,e/ als fonologisch minimaal paar in het Nederlands. Het eerste contrast manifesteert zich in woordparen als gebed-gebeden, gebrek-gebreken; het tweede contrast in woordparen als lid-leden, schip-schepen.

Het feature [long] Open syllabes in het Nederlands: a.la [la  ] *là[l  ] nee [ne  ] *nè[n  ] zo [zo  ] *zò[z  ] b.zie [zi] *zi[z  ] nu [ny] *nù[n  ] toe [tu] *tòe[t  ] /i,y,u/ gedragen zich als lange vocalen /a,e,o/

Diminutiefsuffix: -tje & -etje: a.lam[l  m]lammetje ster [st  r]sterretje zon [z  n]zonnetje b.haan[ha  n]haantje keel[ke  l]keeltje boon[bo  n]boontje c.tien [tin]tientje kuur [ky  r]kuurtje zoen [zun]zoentje

Het feature [long] /i,y,u/ zelfde distributiekenmerken als /a,e,o/ ( tegenhangers: / , , , , ,  / ) Echter: geen verschil in duur tussen /i,y,u/ en vocalen als / , , , , ,  / /i,y,u/ zijn fonetisch kort maar vormen wel natuurlijke klasse met lange /a,e,o/

Het feature [long] Feature [long] geeft verschil tussen /  / en /a/ correct weer als een verschil in duur, maar het verschil tussen /  / en /i/ niet Duur /i/ is afhankelijk van context (Streekstra & de Graaf 1979) stier /i:/langer dan stierf /i/ even lang als /  / in sterf

Het feature [long] Het is moeilijk om alle vocalen uit de klasse /a,i,y,e,o,u/ te onderscheiden van de vocalen uit de klasse / , , , , ,  / met behulp van het feature [long] Omdat het feature niet fonetisch gedefinieerd kan worden als verschil in duur tussen alle paren, voldoet het feature niet aan het criterium van Clements

2. Het feature [tense] [tense] = [gespannen] [lax] = [ongespannen] verschil wordt aan verschillende articulatieorganen toegeschreven Bell (1867): 'differences in the behaviour of the pharynx‘ (Wood (1975, 1982): dit levert slechts kleine bijdrage aan spectraal contrast) Sweet (1906): ‘differences in the shape of the tongue‘ Heffner (1950): ‘differences in laryngeal positions and air pressures' (cf. Jakobson and Halle 1964, Baltaxe 1978)

Het feature [tense] Halle and Clements (1983) (meest gebruikte definitie) : "Tense vowels are produced with a tongue body or tongue root con­figuration involving a greater degree of constriction than that found in their lax counterparts; this greater degree of constriction is frequently accompanied by greater length " Geen enkele definitie van [tense] is fonetisch gezien erg precies: vb Chomsky and Halle (1968, p.324): (…) in nontense sounds the entire gesture is executed in a somewhat superficial manner”

Het feature [tense] Wood (1975, 1982) testte de fysiologische basis van het tense-lax verschil met behulp van X-ray: (…) there are differences both in the degree of tongue constriction and in the volume of the lower pharynx (…) differences in length, lip-rounding, depression of the tongue blade and advancement of the tongue root Unfortunately, however, not all these differences are significant in each tense-lax pair Moreover, there are no physiological features that are common to all tense-lax pairs

Het feature [tense] Wood: 'the greater degree of constriction' is not equally prominent in all of the tense-lax pairs: important role for contrasts between spread-lip vowels, e.g. between [i] and [  ] not an immediately obvious contrast with respect to rounded vowels Met ander woorden: de mate van constrictie speelt niet zo’n grote contrastieve rol in paren als [ ,  ] of [o,  ]

Het feature [tense] Wood ontdekte ook verschillen in lipronding: Half the spectral contrast between tense [u] and [o] and their lax counterparts [  ] and [  ] can be accounted for by the difference in lip- rounding: the tense vowels are more rounded Lipronding wordt door de fonoloog echter gebruikt om het contrast aan te geven tussen, bijvoorbeeld, [u] en [  ] of tussen [  ] and [  ]

Het feature [tense] Lass (1984, p.91-92): "(...) tenseness doesn't seem to have the empirical correlates assigned to it in the literature; it is rare indeed to find even a highly trained phonetician who claims to be able to recognize it as an independent segmental property. (...) As far as I can tell there are no qualities attributable to [+tense] that can't be reduced to the traditional dimensions of height, backness and duration. The feature [tense] can probably be discarded."

Het feature [tense] Het is moeilijk om alle vocalen uit de klasse /a,i,y,e,o,u/ te onderscheiden van de vocalen uit de klasse / , , , , ,  / met behulp van het feature [tense] Omdat er geen onafhankelijk fysiologisch correlaat van het feature kan worden gevonden voor alle paren, voldoet het feature niet aan het criterium van Clements

3. Het feature [ATR] In de studie van Afrikaanse talen bleek de /a/ vaak een natuurlijke klasse te vormen met ‘korte’ vocalen Vocalen inventaris Kpokolo (Kaye et al, 1985): natuurlijke klasse 1nat. klasse 2 high  mid  low 

Het feature [ATR] ATR (Advanced Tongue Root) (Halle & Clements, 1983) : “As its name implies, this feature is implemented by drawing the root of the tongue forward, enlarging the pharyngeal cavity and often raising the tongue body as well; [-ATR] sounds do not involve this gesture." In unary feature systems, the contrasting group of segments is not indicated as [-ATR], but as [radical] (cf. [lax] = [-tense])

Het feature [ATR] Kpokolo (Kaye et al, 1985): [-ATR][+ATR] high  mid  low 

Veel Features De fonoloog heeft nu 3 features om het verschil tussen bijvoorbeeld /  / en /  / of tussen /  / en /  / aan te geven Halle and Clements (1983): “(…) the rich stock of features is not felt as problematic, because [tense] and [ATR] are never distinctive in the phonological processes of one and the same language” m.a.w. [tense] en [ATR] zijn varianten van hetzelfde feature: het manifesteert zich als [ATR] in de ene taal en als [tense] in de andere

Het feature [ATR] Wood (1975, 1982): “(…) tongue root advancement is an obvious contrast for pairs such as [ ,i], but it is less obvious in a pair such as [ ,o] and inapplicable as a physiological contrast in a pair such as [ ,a]. So height plays an important role here.” Advancing the tongue root has the secondary effect of raising the tongue body

Het feature [ATR] Het is moeilijk om alle vocalen uit de klasse /a,i,y,e,o,u/ te onderscheiden van de vocalen uit de klasse / , , , , ,  / met behulp van het feature [ATR] Het feature voldoet niet aan het criterium van Clements, omdat niet hetzelfde fysiologische contrast aanwezig is in alle paren

Ladefoged (1975, p.204) : "the terms tense and lax are sometimes used to describe wide and narrow vowels. As far as the high vowels are concerned, this usage fits in quite well (...), but it is less appropriate for describing the difference between other tense-lax pairs of English vowels. It is best to regard vowel width as a phonetic quality, which is definable in physiological terms. The terms tense-lax may then be retained to specify phonologically determined sets of vowels. In this way the set of English vowels that occur in open syllables may be called tense vowels, and the set of English vowels that can occur before [N] may be called the lax vowels."

Conclusie Het verschil tussen “lange” vocalen, zoals /a,i,y,e,o,u/, en “korte” vocalen, zoals / , , , , ,  / is geen fonetisch verschil Fonologische gedrag is hoofdreden voor de introductie van een feature Alternatief: structurele representatie van het verschil in “lengte”

Feature Geometry CV-tier root tier dominates all segmental features syllable structure intermediate level between segmental and syllable structure

CV-tier & Root tier CV-tierV root tier

CV-tier & Root tier CV-tierV V V root tier

CV-tier & Root tier CV-tierC root tier

CV-tier & Root tier CV-tierC C C root tier Geminaat /tt/

CV-tier & Root tier CV-tier C C root tier Affricaat /ts/ Geprenasaliseerde stop /mb/

Feature Geometry CV-tier root tier

Feature Geometry 2D contin. nasal strid. velar alveolar labial CV-tier root tier lar. tier supralar. tier place manner c.glot. sp.glot. voice

Feature Geometry 3D CV-tier root tier lar. tier supralar. tier place manner velar alveolar labial contin. nasal voice

CV-tier als scharnier De dubbele linkingen tussen CV-tier en root tier maakt een feature als [tense] overbodig: –/  / één root knoop verbonden met één knoop op de CV-tier: V –/  / één root knoop verbonden met twee knopen op de CV-tier: VV –/  / en /  / hebben verder dezelfde atomaire features

Structurele representatie lengte lefleef CV-tierV V V root tier / , , , , ,  / /a,i,y,e,o,u/

Test: Compensatory Lengthening CL: Ter compensatie van deletie van het tweede deel van de diftong wordt het eerste gedeelte verlengd Standard Dutch:Western Dutch: Cruijff[kr  yf][kr  :f] kuis[k  ys][k  :s] lijf [l  if][l  :f] koud[k  ut][k  :t]

Structurele representatie lengte lijf [l  if] CV-tierCVVC root tier l   f

Structurele representatie lengte lijf CV-tierCVVC root tier l   f

Structurele representatie lengte lijf CV-tierCVVC root tier l   f (Dit is de representatie van lef [l  f])

Structurele representatie lengte lijf CV-tierCVVC root tier l   f

Structurele representatie lengte lijf [l  :f] CV-tierCVVC root tier l   f

lijf [l  :f] CV-tierCVVC root tier l   f Probleem [l  :f] heeft precies dezelfde representatie als leef [le:f]

leef [le:f] CV-tierCVVC root tier l e f Probleem [l  :f] heeft precies dezelfde representatie als leef [le:f]

Er is geen mogelijkheid om het verschil tussen /  :/ en /e/ structureel aan te geven serre, scene (leenwoorden in het Nederlands) Dit is met name een probleem voor talen waarin /  /; /  :/ en /e/ contrasteren Probleem

‘lange’ vocalen‘korte’ vocalen be[be]sätt [s  tt] beta[beta] vett [v  tt] bä[b  :] bäva[b  :va] Zweedse vocalen in beklemtoonde  ’s (Bannert, 1980)

/  //  / /  :/ CV-tier Root tier [+long] feature [long] kan fonetisch gezien adequaat gedefinieerd worden als een verschil in duur Combinatie repr. + feature?

/  //  / /  :/ CV-tier Root tier [+long] maar nu kan CL niet meer verklarend beschreven worden als “weight-preserving process” Combinatie repr. + feature?

CL als weight preserving process mij  m  i[m  i] Hayes (1989)

CL als weight preserving process mij  m  i

CL als weight preserving process mij  m  i

CL als weight preserving process mij  m  i

CL als weight preserving process mij  m  i[m  :] kortom, geen come-back voor [long] in de repr. van /  :/

Lass (1984, p.91): "(...) the specification of length is unsettled and difficult” Oplossing zit niet in features Oplossing in aangepaste structuur? Wat nu?

model bedoeld om CL te beschrijven (Σ-based) Kager (1993): Feet are bimoraic σ doel CL: bimoraïciteit van voeten handhaven l  i f μ μ morae op autonoom niveau, afh. van voeten (niet van σ’s) Σ Schane (1994) based on Hock (1986)

underlying form:delinking:CL: σσσ l  i f l  f l  f μ μ μ Σ Σ Σ CL bij Schane (1994)

Nadeel: extra niveau, maar voorkomt mismatches onomatopee (1 woord, 3 ΣΣ): hij is (1 Σ, 2 woorden) σ l  i f μ Σ Schane (1994) based on Hock (1986)

Prosodische Domeinen Uiting Intonatiefrase Fonologische Frase (Clitic Group) Prosodisch Woord Voet Syllabe Segment (Feature) Nespor & Vogel(1986)

extra niveau: evidentie vinden in andere taak σ onderdeel woord? l  i f μ μ apart prosodisch niveau? Σ Schane (1994) based on Hock (1986)

voordeel repr. /e/; /  / en /  :/ verschillend σσσ C V V C C V C C V C μ μ μ μ μ Σ Σ Σ 1. Representatie /e/ en /  :/ leeflef lijf [l  :f]

‘lange’ vocalen‘korte’ vocalen be[be]sätt [s  tt] beta[beta] vett [v  tt] bä[b  :] bäva[b  :va] Alleen /e/ en /  :/ zijn toegestaan in open syllabes. Deze fonotactische restrictie is niet aan te geven m.b.v. posities op de timing tier/CV-tier, maar wel m.b.v. de mora tier 2. Zweedse data

“Alleen μ μ in open σ’s” (restrictie “alleen VV” niet goed) σ[be]σ*[b  ]σ [b  :] C V V *C V C V μ μ μ μ μ Σ Σ Σ Zweedse fonotactische restrictie

3. Theoretisch voordeel Strict Layer Hypothesis (Selkirk, 1984): no levels of representation are skipped by association lines Hayes’ mora theorie voldoet hier niet aan (Noske, 1992) : “onsets” dragen niet bij aan het gewicht (zie echter Stuart Davis, 1984) en worden daarom rechtstreeks aan  geassocieerd Model Schane voldoet aan Strict Layer H.

Theoretisch voordeel Hayes (1989)Schane (1994)  μ μ C V V CV V μ μ doorbreekt SLH Σ

σ σ C V C C V C C V V C C V i V j C μ μ μ μ μ μ μ Σ Σ 4. Fries lengteverschil wit [w  t] ‘weet’ wyt [wit] ‘wit’ wiid [wi:t] ‘wijd’ wiet [wi  t] ‘nat’ Ook in talen als Thai, Estisch

σ σ C V C C V C C V V C C V i V j C μ μ μ μ μ μ μ Σ Σ 5. Ned. hoge vocalen korte vocaal fonet. kort – fonol. lang lange vocaaldiftong vb. /  / vb. /  /vb. /  / vb. /  /

σ σ σ C V C C V C V V C μ μ μ μ μ Σ Σ Σ Leenvocalen: serre, freule, roze lesserrelees vb. /  / vb. /  :/vb. /  /

σ σ σ C V C C V C C V V C μ μ μ μ μ Σ Σ Σ Leenvocalen: lease lis vb. /  / vb. /i/vb. /i:/ lies fonetisch kortlease fonetisch lang

leenwoorden:Ned. tegenhangers: zoom [zu:m]zoem[zum] cool[ku:l]koel[kul] tune[t(j)u:n]toen[tun] data:rouge, interview, computer,beauty centrifuge [s  ntrify:  ], lease Minimale paren Hoge Vocalen en leenwoorden

σ C V V C μ μ Σ Mid Vocalen lees fonetisch lang geen verlenging mogelijk bij mid vocalen; komt ook niet voor /e:/

σ C V μ Σ 6. Schwa fonetisch kort, maar gedraagt zich als fonologisch lang /  / Kan woordfinaal voorkomen, net als ‘lange vocalen’; ‘korte’vocalen kunnen dat niet: ze, deze, oase, mode, armoede keuze dim.suffix: bom – bommetje boom – boompje bezem - bezempje

extra niveau: evidentie vinden in andere taak σ C V timing tier: duur? klopt niet met representatie van /  :/ en CL μ μ fonologisch gedrag? Σ Probleem

References Baltaxe, C.A.M. (1978) Foundations of Distinctive Feature Theory, University Park Press, Baltimore. Bannert, R. (1980) Praktisk Lingvistik, svårigheter med svenskt uttal: inventering och prioritering, Lunds Universitet, Lund. Bell, A.M. (1867) Visible Speech, London. Chomsky, N. & M. Halle (1968) The Sound Pattern of English, Harper & Row, New York. Clements, G.N. (1985) The Geometry of Phonological Features, in: Phonology Yearbook II, Clements, G.N. (1989) A Unified Set of Features for Consonants and Vowels, Ms. Eek, A. (1980) Estonian Quantity: Notes on the Perception of Duration, in: Estonian Papers in Phonetics, EPP 1979, Academy of Sciences of the Estonian S.S.R., Institute of Language and Literature, Tallinn 1980, Fudge, E.C. (1994) Prosodic phonology: some criticism and suggestions, Ms., Reading/Groningen. Gilbers, D.G. (2006) A comparison of featural and structural analyses of phonological length, in: D. Gilbers & P. Hendriks (eds) Rejected Papers: feestbundel voor Ron van Zonneveld, Groningen, p.51-65

References Gilbers, D.G. and D.B Den Ouden (1994) Compensatory lengthening and Cluster Reduction in First language Acquisition: A Comparison of Analyses, in: de Boer, A., H. de Hoop and H. de Swart (eds.) Language and Cognition 4, Yearbook 1994 of the research group for Linguistic Theory and Knowledge Representation of the University of Groningen, Groningen, p Goldsmith, J.A. (1976) An Overview of Autosegmental Phonology, in: Linguistic Analysis 2, Halle, M. & G.N. Clements (1983) Problem Book in Phonology, MIT Press, Cambridge, Massachusetts. Hayes, B. (1989) Compensatory Lengthening in Moraic Phonology, in: Linguistic Inquiry 20.2, Heffner, R. (1950) General Phonetics, University of Wisconsin Press, Madison. Hock, H. (1986). `Compensatory Lengthening: In Defense of the Concept `Mora''. Folia Linguistica 20, Jakobson R. & M. Halle (1964) Tenseness and Laxness, in: D. Abercrombie, D.B. Fry, P.A.D. MacCarthy, N.C. Scott and J.L.M. Trim (eds.) In Honour of Daniel Jones: papers contributed on the occasion of his eightieth birthday, 12 September 1961, Longmans, London. Kager, R. (1993). `Alternatives to the Iambic-trochaic Law'. Natural Language and Linguistic Theory 11.3,

References Kaye, J., J. Lowenstamm & J.R. Vergnaud (1985) The Internal Structure of Phonological Elements: A Theory of Charm and Government, in: Phonological Yearbook II, Ladefoged, P. (1975) A Course in Phonetics, Harcourt Brace Jovanovich, Inc. New York, Chicago, San Francisco, Atalanta. Lass, R. (1976) English Phonology and Phonological Theory, Cambridge University Press, Cambridge. Lass, R. (1984) Vowel System Universals and Typology: Prologue to Theory, in: C. Ewen and J. Anderson (eds.), Phonology Yearbook I, Linde, K.J. Van der, Y.R.M. Bastiaanse and D.G. Gilbers (1995) On Phonological Length and Phonetic Duration, Ms. Groningen. McCarthy, J. (1988) Feature Geometry and Dependency: A Review, In: Phonetica 43, Nespor, M. and I. Vogel (1986) Prosodic Phonology. Studies in Generative Grammar 28, Dordrecht: Foris. Noske, R. (1992). A Theory of Syllabification and Segmental Alternation. PhD Dissertation, Amsterdam.

References Oostendorp, M. Van (1995) A Constraint on Vowel Quality and Syllable Structure, Ms., presented at HILP 1995, Amsterdam. Sagey, E. (1986) The Representation of Features and Relations in Nonlinear Phonolo­gy, Ph.D. dissertation, MIT Press, Cambridge, Massachusetts. Schane, S. (1994). `Compensatory Lengthening as a Foot-based Process'. Ms. University of California, San Diego. Selkirk, E.O. (1984) Phonology and Syntax: the Relationship between Sound and Structure, MIT Press, Cambridge Massachusetts. Streekstra, N.F. & T. de Graaf (1979) Het Kenmerk [  kort] bij Hoge Gespannen Vocalen, in: TABU 9, Sweet, H. (1906) A Primer of Phonetics, 3rd edn., Oxford. Wood, S. (1975) Tense and Lax Vowels - degree of constriction or pharyngeal volume ? in: Working Papers 11, Department of Linguistics, Lund, Wood, S. (1982) X-ray and Model Studies of Vowel Articulation, in: Working Papers 23, Department of Linguistics, Lund.