Case 2: pony Geschatte ideaal LG: 460kg Maximale DS opname uit KV en RV: 2.5% LG: 11.5kg/dag

DS% Hoeveelheid kg DS mengeling 88 4kg 3.520 haver 88.5 1kg 0.885 voederbiet 14.5 2 0.290 brood 80 0.5 0.4 wortelen 10.8 1 0.108 hooi 83 ½ baal (10kg) 8.3 totaal 13.503

Case 3: geriatrie Typische problemen bij oudere paarden Arthritis Gewichtsverlies en slechte conditie Tandproblemen Cushing/schildklier problemen Nier/lever aandoeningen

Klinische voeding: oude paarden Gewichtsverlies en slechte conditie Minder efficiënte vertering en transit Vooral eiwit, vezel en P verteerbaarheid Thermoregulatie: energiebehoefte winter

Klinische voeding: oude paarden Gewichtsverlies en slechte conditie Senior dieet: RE: verhogen (veulendieet) Ca: verlagen (CNI) P: licht verhogen Vezel: verhogen indien beperkte RV opname Processing: extrusie; predigestie Gistculturen?

Klinische voeding: oude paarden Tandproblemen Vezel: > 7%, liefst >10% zeker indien geen hooi (volledige versus aanvullende voeders) Hooi blijven voederen ook wanneer veel vermorst wordt! (tenzij slokdarmobstructie) Weidegang indien mogelijk

Klinische voeding: oude paarden Mogelijkheden: Indien nog voldoende ruwvoeder opname: extra energie: vetsuppl., geëxtrudeerd voeder, veulendieet Ruw voeder met lengte van max. 2-3cm (Bioform) Volledig voeder met vezelgehalte: min.15% Mash met geweekte bietenpulp, hooikorrels als bron van ruwe celstof

Case 3: geriatrie Voedingsstoffen van belang: RE: 12-14% Ca < 1% P: 0.3-0.5% Vezel >10% Vet – energie Energiebehoefte: 39 VEP/ kg0.75 500kg: 4125 VEP/dag +25% extra: 5160VEP/dag

Case 3: geriatrie Huidige voederopname(zonder hooi): 4900VEP VREp: 487 Ruwe Celstof: 49g/kg (zonder hooi) RV: 2.2% Ca: 4.8% P: 4.1%

Hoev. VEP VREp RV RC Geëxpand. korrel (haver) 2kg 1680 140 80 160 Korrel 1kg 850 95 45 Pl. olie 0.4kg 1060 400 Bioform 3.8kg 1926 296 170 578 totaal 7.2kg 5517 531 9.65% 11.4%

Case 4 Ruwvoeders: voordroog Meeste eigenaars: zelfde hoeveelheid als hooi: vezel-opname gehalveerd! gedragsproblemen Extra energie uit voordroog tov hooi Vitaminen, mineralen en DS opname Bij DS% van 50-60% hoeveelheid ~ hooi Bij introductie: faeces consistentie

Case 4: koliek Te weinig ruw voeder, te veel krachtvoeder Voordroog: 45% DS hooi: 83% RC gehalte op verse stof Meestal voeger geoogst: RC lager Ipv verse stof opname te verhogen: verlagen! Vezelopname te laag: snelle transit maag/dd Abno KV/RV verhouding: abnormale absorptie onevenwichtige flora

Gehalten op verse stof basis (/kg) Hooi Voordroog balen DS 830 450 918 VEP 541 335 685 RE 120 78 162 VRE 75 48 116 R. celstof 232 99 220

Nutriënten gehalten (g/kg DS) gras voordroog hooi stro 200kg N tot 1/6 balen 200kg N 45%DS Gemidd. kwaliteit Gerst VEP 834 746 678 652 332 RE 188 176 180 145 41 VREp 127 104 90 8 R. celstof 215 240 253 280 435

Paard 600kg + matige activiteit: RV 1% LG Paard 600kg + matige activiteit: 6kg DS= 7.2kg verse stof hooi 7.2 * 541 = 3895VEP uit hooi Energiebehoefte: onderhoud: 4730VEP Extra onderhoud: 240VEP Activiteit: 1810VEP Totaal: 6780VEP/dag Dus nog 6780 –3895 = 2885VEP uit KV KV met 850VEP/kg : 3.4kg

7.2kg hooi vervangen door voordroog met 45 DS% + nog verlagen: 6kg verse stof (= 2.7kg DS) 6 * 335= 2010VEP uit RV Nog 6780-2010 = 4770VEP uit KV KV 850VEP/kg : 5.6kg KV Hoeveel maïs?

Nutriënten gehalte g/kg haver gerst maïs DS 881 866 RE 112 107 87 RV 48 22 38 RC 106 47 21 Zetmeel 371 514 619 suikers 14 10

Zelfde hoev KV als bij hooi nl. 3.4kg (850 VEP/kg = 2890VEP) Totaal energiebehoefte: 6780VEP/dag Dus nog 6780-2890 = 3890VEP uit voordroog (305VEP/kg) 3890/305 = 12.7kg voordroog ipv 7.2kg hooi

Case 5: Nutritionele ondersteuning Anorexia of hypofagie: vaak voorkomend probleem bij zieke paarden Is meer dan een teken van ziekte: heeft een negatieve invloed op alle lichaamssystemen! Nutritionele ondersteuning is een bijkomende therapie Gezonde pa 5-6d zonder voeder: cel gemed. Imm. met 20-40%; < zieke dieren Nutr. Ondersteuning: ziekte gerelateerde complicaties, verkorten acute fase en herstel periode Weinig contra-indicaties

Nutritionele ondersteuning preventief: voorkomen van gebruik van lich. eigen eiwitten voor: - Acute fase proteinen aanmaak - heling van wonden - gluconeogenese indien exogene energieopname onvoldoende

Nutritionele ondersteuning Wanneer Lichaamsconditiescore te laag anamnese: anorexie langer dan 3d of >3d eer pa uit eigen wil aan onderhoudsbeh. voldoen gewichtsverlies: acuut:10% chron.: 20% Hyperlipedemie Te laag plasma albumine (half waarde tijd:20d)

Nutritionele ondersteuning Stimulatie eetlust, sondevoeding, iv voeding of combinatie Paard in slechte conditie: voldoen aan behoefte zodat geen verder gewichtsverlies Paard in goede conditie: Partieel voldoen aan behoefte (met hoog eiwit dieet*), stress en volledige anorexie mogelijk * 500kg: 50-100g caseïne of gedroogde cott. cheese met laag lactose) 3à 4x/dag

Behoeften Energie: minder actief: meestal minder nodig dan voor onderhoud (+/-70%) + extra energie voor ziekte proces Geleidelijk naar 70 tot 100% onderhoud: proberen LG constant te houden Extra energie voor LG : wanneer spontane eetlust Overvoeding is even slecht als ondervoeding of geen nutr. Ondersteuning! Eiwit: min. de onderhoudsbehoefte! Tenzij leverinsuff. of uremie Vitaminen mengsel

Stimulatie eetlust Pijn tijdens eten: gras of mash Frequent kleine maaltijd + verwijderen niet gegeten voeder (>2uur) Verse voedermiddelen proberen: luzernehooi, granen, zoete voeders, mash,fruit…initiële interesse kan snel verdwijnen: constant nieuwe bronnen zoeken, gras: verse afgesneden meestal zeer smakelijk; soms ongewone voorkeuren Lage dosis diazepam: 15-20min. Vit B injecties?

Mogelijkheden: Parenterale voeding: nadelen: grote hoev. nodig duur, risico’s voeding enterocyten 40% via lumen Sondevoeding (ev. via oesophagostomie) nadelen: laminitis /diarrhee (low fiber) starten met 1/3° onderhoud en geleidelijk naar onderhoudsbehoefte in 3-5 dagen indien geen problemen freq. Kleine maaltijden: minder kans op intolerantie: elke 2-4h 6-8h

Sondevoeding Indien >1/2 volume nog aanwezig: stoppen of tijd tussen maaltijden verhoogen Vaak diarrhee: mild: geen reden om te stoppen (low fiber)

Voorbeeld van rantoen voor sondevoeding Gemalen luzerne korrels 34% Gemalen gepelde haver 31% Mager melkpoeder 9% Suiker 20% Plantaardige olie 5% Zout 0.8% Vit/mineralen mengsel (10%Ca; 2.5%P) 2% (Meyer, 1992)

Hyperlipidemie ponies, ezels obesitas late dracht, lactatie negatieve energiebalans primair of secundair mortaliteit tot 65%

Hyperlipidemie TG + FFA Adipocyte Lever ketonen TG negatieve energiebalans stress ras obesitas dracht/lactatie hyperadrenocorticisme TG + FFA Adipocyte Lever ketonen TG

Hyperlipidemie slechte kwaliteit voeder / verminderde voederopname + verhoogde energiebehoefte Gedaalde voederopname sec aan syst. aandoening, vaker bij mager dieren Prim. hyperlip.: vaakst bij obese ponies in late dracht/lactatie Insuline resistentie: obesitas, dracht

Hyperlipidemie Mortaliteit vroege nutritionele ondersteuning Anorexie: sondevoeding (1 tot 3w) Low fat dieet Preventief proberen optreden

% van En uit khd: 49%; uit eiwit: 37% uit vet: 14% Water: 21l Dextrose: 300-900g Gedeshydrateerde cott.cheese: 300-900g Luzerne 2kg Plant. Olie 150ml Electrolieten mix 230g VE: 1.59-2.34MJ/l % van En uit khd: 49%; uit eiwit: 37% uit vet: 14% % in dieet: 4.7% RE, 0.8%RV 6.6% khd (Lewis,1998)

CASE 5: ezel Na 2 dagen werd overgegaan tot geforceerde voedering: Mengsel van 1kg paardenvoeder 0.5kg volkoren tarwebloem 100g suiker 300g luzerne

KV tarwebloem Luzerne suiker RE% 9 119 152 RV% 2.5 1.4 2.2 RC% 8 2.4 RV% 2.5 1.4 2.2 RC% 8 2.4 28.6 VEP/kg 560 1009 533 1329 VREp/kg 72 90 103 hoeveelheid 1 0.5 0.3 0.1kg 1kg mengsel: 715VEP, 78VREp, 9.4%RC

behoefte onderhoud: 1641VEP 125VREp dracht: 224 VEP 51 VREp ------------- ------------ totaal: 1865 VEP 177 VREp 2.6kg nodig van het mengsel 1° dag: 1/3 2°dag: 2/3 vanaf de 3° dag: volledige behoefte

Kleine maaltijden, maar frequent: om de 2-4 uur; geleidelijk naar elke 6-8 uur 1° dag: 150g; 6 keer 2° dag: 290g; 6keer 3° dag: 430g; 6 keer geleidelijk naar 870g; 3 keer