Basis Cursus Sterrenkunde Hoofdstuk 8 Volkssterrenwacht Amsterdam

Namen van sterren 1 Arabisch of Latijn (Betelgeuze, Algol, Spica, Polaris enz) 2 Per sterrenbeeld van helder naar zwak (α Lyrae, β Orionis, γ Cepheus, ώ Cassopeia) 3 Flamsteed (53 Persei, 255 Cygni) Aparte nummering voor variabelen (RR tot ZZ, daarna V361 enz…)

Namen van sterren Dit is nooit genoeg, dus Catalogi nummering (HD, NGC etc) Of coördinaten Eigen namen zoals bij Planetoïden mag niet behalve bij speciaal onderzoek als extraatje. Barnards star, Klein object, Herbig-Haro etc.

Soorten sterren Dubbelsterren: optisch en/of fysiek Variabelen: bedekkings, pulserend, onregelmatig en eruptief Vormend, hoofdreeks en eindfase Groot, klein en spectraalklasse (G2d, K4)

Bedekkingsvariabelen

Bedekkingsvariabelen

Pulserende variabelen

Pulserende variabelen

Cataclysmische en Eruptieve variabelen Novae, SS Cygni, U Geminorum , R Corona Borealis

Planeten en bewegingen van sterren Planeten zijn niet te ontdekken met lichtvariaties, wel met beweging en zeer kleine rood- en blauwverschuiving Eigen beweging Schommelingen in eigen beweging door planetenstelsel (zwaartepunt stelsel)

Ontstaan En Levensloop Volkssterrenwacht Amsterdam Astrofysica Hoofdstuk 9 Ontstaan En Levensloop Van Sterren Volkssterrenwacht Amsterdam

Astrofysica Sterevolutie Vele pogingen zijn ondernomen de sterren te classificeren, naar grootte, helderheid enz. Pas sinds deze classificatie op kleur en spectraalklasse werd gemaakt kon men de levensloop begrijpen. Want waarom zijn er kleine en grote sterren?

Stervorming Gravitationele krachten in H2 gebieden Protostellaire objecten ontstaan door: Dalende potentiele energie en stijgende kinetische energie Verdichting kern, verhoging temperatuur en druk

Stervorming Schokgolven zoals deze in de Orionnevel worden veroorzaakt door Sterre(zonne)wind van nieuwe sterren of door novae. In de foto veroorzaakt LL-Orionis stervorming in de wolken materie

Stervorming Eagle nevel Pillars of creation

Protosterren Verraden zich door “jets” Omzichtbaar door accretieschijf Accretieschijf bevat “planeetmateriaal”

Hertzsprung Russel diagram Via de zogenaamde Hayashi lijnen komen sterren “aan” op het HR diagram De kleur (spectraalklasse) is hier afgezet tegen de Absolute helderheid Er zijn kleine sterren en grote sterren (afhankelijk van oorsprong stabiliteit en rijkheid)

Hertzsprung Russel diagram W O B A F G K M R N S L Heet  Zon  Koel Well Oh Be A Fine Girl (Guy of Gay) Kiss Me Right Now Sweet Love Helaas R en N sterren zijn nu C(arbon) sterren en S sterren zijn zeer zeldzaam Wolf sterren zijn weer gewoon O sterren en een Nieuwe klasse de T sterren (Bruine dwergen) dus……….

Hertzsprung Russel diagram In 2000 wordt de nieuwe “OBA” lijst O B A F G K M L T Heet  Zon  Koel Subverdeling G2, A0, F9 of BV Index (kleurindex) of Graden Kelvin van 30.000 tot 1000 EN HET EZELSBRUGGELTJE DAN….

Hertzsprung Russel diagram O B A F G K M L T On bad afternoons, fifty guys keep Monica Lewinsky tired. Oh be a fine guy, kill my lousy teacher. only beer and fine grass keep me lit tonight Oh boy, a fine guy keeps me looking tight En nog honderd anderen….. En U….

Hertzsprung Russel diagram

Hertzsprung Russel diagram

Hertzsprung Russel diagram Het HRD bevat de relaties: Grootte, Spectraalklasse, Levensduur, Helderheid en Diameter Het HRD kan gemaakt worden voor associaties en clusters Uit het HRD kan de evolutie worden afgeleid De Hoofdreeks is de plek waar sterren de langste tijd van hun leven vertoeven

Hertzsprung Russel diagram evolutie Zon

Spectrum Emissielijnen

Spectrum Absorptielijnen

Kernfusie Is de ster zichtbaar dan kan een spectrum worden gemaakt zoals onderstaande (oudste) spectrum van de zon.

Spectra (hfdstk 14) Lijnen van waterstof in een spectrum Lijnen van helium in een spectrum Lijnen van koolstof in een spectrum

Spectra Lijnen in het spectrum worden veroorzaakt door baansprongen van hogere naar lagere banen of andersom Bij emissie staat een electron energie af (van hogere naar lagere energiebaan) Bij absorptie is het andersom

Spectra

Terug naar het HR Afhankelijk van massa supernova of T-Tauri fase Hoofdreeks Opzwelling tot rode reus Afhankelijk van massa supernova of Instabiliteitsfase Cepheïden Afstoten stofschil vorming Planetaire nevel Rode dwerg en zwarte dwerg (Lithiumster)

T-Tauri fase

Planetaire nevel NGC6543

Planetaire nevel de zandloper

Novae Nieuwe ster? Terugkerende uitbarstingen dwergnovae en recurrend novae Supernovae Type I (implosie van witte dwergen) Supernovae Type II (Einde van een grote ster)

Supernova Eta Carinae

Supernova restanten

Supernova restant Cygnus

Supernovae De op twee na grootste explosies in het heelal (weet u nummer één en nummer twee)? Kern wordt een neutronenster soms (in de beginfase) een pulsar (draaimoment en inkrimping) Nu begint de fase van andere materie,

Materie compressie Zon nu 1,4 106 km Neutronenster 14 km Quarkster Zwart gat 14 m

Neutronenster?? Jazeker, en er zijn nog merkwaardiger fenomenen Röntgenpulsars Quarksterren Zwarte Gaten

RöntgenPulsar

Zwarte Gaten In alle maten Micro tot 106 Zonsmassa’s (en groter)

Gammaray bursts Gammaray bursts kunnen veroorzaakt worden door: Massieve supernovae (Eta Carinae) Exotische supernovae zoals collapsars Samensmelten van neutronensterren en/of zwarte gaten Annihilatie van materie en antimaterie

Gammaray bursts De Gammastraling uitbarsting (GRB) : Duurt typisch ~ 20 – 40 seconden Is 10 miljoen maal helderder dan een supernova Geeft 1031 maal zoveel energie als een 10 Megaton atoombom Op 300000 Lichtjaar afstand is de impact even groot als een atoombom op 1000 Km afstand

Gammaray bursts Een GRB is: Waarschijnlijk Jet van de zeer kortstondige supernova flits naar ons toegericht Waarschijnlijk bij zeer zware sterren de overgang van neutronenkern naar zwart gat Zeldzaam in voorkomen (400 keer per jaar) Ver weg (120 miljoen tot 15 miljard LJ afstand)

Basiscursus sterrenkunde Einde hoofdstuk 9