Norwich Onderwerp: uitspraak van de nasale eindklank [ŋ] in woorden als walking, talking. In Norwich maakt men alleen een [n] als eindklank. 4 spreekstijlen: informeel, formeel, tekst voorlezen, woordenlijst oplezen. [n] is een overblijfsel van een oudere spreekstijl en was vroeger meer algemeen gangbaar. Creolistiek en Taalverandering college 3

Norwich Aitchison (2001: 72) Creolistiek en Taalverandering college 3

Norwich Resultaten: Voor alle sociale klassen: hoe formeler het taalgebruik hoe meer [ŋ]. [n] is een kenmerk van informeel taalgebruik. Het percentage [n] was hoger in de lagere sociaal-economische klassen. [n] komt in alle sociale klassen aanzienlijk vaker voor in het taalgebruik van mannen dan van vrouwen. Creolistiek en Taalverandering college 3

Norwich Mannen bewegen zich van de overt prestige vorm af. Vrouwen bewegen zich naar de de overt prestige vorm toe. Mannen dachten dat ze de niet standaardklank, dus [n] vaker gebruikten dan ze in werkelijkheid deden. Vrouwen dachten dat ze de standaardklank [ŋ] vaker gebruikten dan ze in werkelijkheid deden. Creolistiek en Taalverandering college 3

prestige Twee verschillende soorten prestige: overt prestige: seeking prestige by assimilating to the standard covert prestige: choosing to differ from the standard Creolistiek en Taalverandering college 3

Norwich Verklaring: Vrouwen zijn meer bewust van status dan mannen en zijn zich daarom meer bewust van de sociale betekenis van afwijkend taalgebruik. Mannen uit de arbeidersklasse worden geassocieerd met ruigheid en taaiheid, gewenste mannelijke eigenschappen. Creolistiek en Taalverandering college 3

Norwich Vrouwen proberen bewust ‘correct’ te spreken, vanwege sociale onzekerheid en omdat ze niet ‘ruw’ willen lijken. Vrouwen stimuleren hun kinderen waarschijnlijk ook om ‘correct’ te spreken en zorgen ervoor dat taalveranderingen in de richting van de standaardtaal gaan. Creolistiek en Taalverandering college 3

Norwich Onbewuste veranderingen kunnen door mannen uit de arbeidersklasse in gang worden gezet. Andere mannen imiteren dit taalgebruik, omdat ze de veronderstelde mannelijkheid van de arbeidersklasse bewonderen. Dit gebeurt vaak onbewust. Creolistiek en Taalverandering college 3

Belfast Onderwerp: uitspraak [a] als in bad, grass, hand en uitspraak [e] als in bed, best. De [a] wordt meer achter in de mond uitgesproken, als aw (backed [a]). De [e], die als [a] werd uitgesproken, beweegt zich weer in de richting van [e], dus weer voor in de mond uitgesproken. 2 groepen: Oost-Belfast, Ballymacarrett, protestanten en West-Belfast, Clonard, rooms-katholieken. West-Belfast is armer dan Oost-Belfast. Creolistiek en Taalverandering college 3

Belfast Uitspraak van [a] als backed [a] (aw). Aitchison (2001: 75) Creolistiek en Taalverandering college 3

Belfast Resultaten: Uitspraak van de backed [a] vindt het meest plaats in het taalgebruik van mannen in Oost- Belfast. West-Belfast sprekers hebben een lagere score wat betreft backed [a]. West-Belfast sprekers zijn volgers, geen leiders. Creolistiek en Taalverandering college 3

Belfast Maar: Jonge vrouwen (18-25) in West-Belfast hebben een hogere score wat betreft backed [a] dan mannen in West-Belfast. Vraag: Hoe kan de genoemde verandering zich van mannen in Oost-Belfast naar vrouwen in West-Belfast verspreid hebben? Creolistiek en Taalverandering college 3

Belfast Antwoord: Vrouwen uit West-Belfast werken in een warenhuis op de grens tussen West- en Oost- Belfast. Zij passen hun taalgebruik aan aan dat van de klanten (accommodatie). Creolistiek en Taalverandering college 3

accommodation The process by which people change their language behaviour to be more or less similar to that of the people with whom they are interacting. The speaker’s wish to converge with his/her interlocutor(s) in order to ‘seek approval’. Creolistiek en Taalverandering college 3

Belfast Uitspraak van [e] als [a], als in wet, bed. Aitchison (2001: 76) Creolistiek en Taalverandering college 3

Belfast Resultaten: Uitspraak van de standaard [e] vindt het meest plaats in het taalgebruik van vrouwen in Oost-Belfast. Verandering gaat in de richting van meer standaard taalgebruik met overt prestige. Creolistiek en Taalverandering college 3

Belfast Conclusies: Mannen (niet standaard [a]) en vrouwen (standaard [e]) zetten ieder een taalverandering in gang, in verschillende richtingen. In bepaalde sociale omstandigheden kunnen vrouwen op mannen voorlopen in een verandering in de richting van een niet standaard uitspraak (cf. jonge vrouwen in West-Belfast). Taalveranderingen kunnen van de ene groep naar de andere overgaan. Creolistiek en Taalverandering college 3

Hoe verlopen taalveranderingen? Taalveranderingen vinden hun oorsprong meestal in een element dat al in de taal aanwezig is, dat wordt hergebruikt of benut voor een ander doel; het gebruik wordt vervolgens aangezet. Tot op zekere hoogte zijn taalveranderingen besmettelijk, d.w.z. dat sprekers ze van elkaar overnemen, maar alleen als een bepaalde groep sprekers bewust of onbewust een andere groep sprekers als model neemt en elementen uit de taal van die andere groep kopieert. Creolistiek en Taalverandering college 3

Hoe verlopen taalveranderingen? Bewuste taalveranderingen gaan meestal in de richting van standaardvormen met openlijk (overt) prestige. Vaak worden ze in gang gezet door sprekers uit de hogere arbeidersklasse of lagere middenklasse, m.n. door vrouwen uit die klassen. Onbewuste taalveranderingen bewegen zich vaak van standaardvormen af. Ze worden vaak in gang gezet dor mannen uit de arbeidersklasse, wiens taalgebruik met mannelijkheid geassocieerd wordt. Deze nieuwe vormen hebben verborgen (covert) prestige. Creolistiek en Taalverandering college 3

Hoe verlopen taalveranderingen? Taalveranderingen verspreiden zich mogelijk via sprekers die contact hebben met beide groepen van groep naar groep. Er is sprake van accommodatie. Taalveranderingen verspreiden zich gewoonlijk van groep naar groep, maar dit hoeft niet altijd het geval te zijn. Een taalverandering kan zich niet verder verspreiden als sprekers zich bewust worden van een tot dat moment onbewuste verandering of als een oude reeds lang gevestigde vorm in botsing komt met een nieuwere vorm. Creolistiek en Taalverandering college 3

klankveranderingen Factoren die een rol spelen: Frequentie eerst de meest frequente woorden, dan de minder frequente. dus eerst verdwijnt de swa in ev(e)ry, fact(o)ry en nurs(e)ry, daarna in deliv(e)ry ; desultory en cursory hebben hun swa nog. Cultureel belang eerst verplaatst de [ r] zich in Dravidische talen naar voren in woorden voor ‘twee’, ‘maan’, maand’, branden’. Creolistiek en Taalverandering college 3

klankveranderingen Maar de klankverandering moet wel tot een nieuwe reeks klanken leiden die mogelijk is in een taal. burglary en forgery zijn ook frequente woorden, maar verlies van de swa levert een onmogelijke medeklinkercluster op. Dus: Een taalverandering zal beginnen op bij taalelementen waar frequent gebruik gecombineerd wordt met taalkundige ontvankelijkheid (een verandering moet ‘mogelijk’ zijn en niet leiden tot (nieuwe) problemen voor de spreker). Creolistiek en Taalverandering college 3

frequentie en verandering Echter: Frequente onregelmatige werkwoorden blijven onregelmatig! Hoe kan dat? Creolistiek en Taalverandering college 3

lexical diffusion Het zich geleidelijk verspreiden van een verandering door het lexicon heen, met een of twee woorden tegelijk. Creolistiek en Taalverandering college 3

klemtoonverschuiving Begin 16e eeuw: een aantal twee lettergrepige woorden met de klemtoon op de tweede lettergreep, die zowel zelfst.n.w. als werkw. konden zijn. Tweede helft 16e eeuw: de zelfst.n.w. outlaw, rebel, record hebben klemtoon op eerste lettergreep, dus óutlaw, rébel, récord. Dus: récord = zelfst.n.w., recórd = werkw. Creolistiek en Taalverandering college 3

klankveranderingen Klankveranderingen zijn onderhevig aan een slow-quick-quick-slow patroon: Ze beginnen langzaam en doen dan maar een paar woorden aan. Als een bepaald aantal woorden is veranderd, komt er een versnelling, waarbij in relatief korte tijd een groot aantal nieuwe woorden wordt aangedaan. Als de meerderheid van de woorden de verandering heeft ondergaan en er nog een handjevol woorden over zijn, gaat het tempo weer omlaag of komt de verandering tot stilstand. De laatste woorden die nog niet zijn aangedaan komen dan alsnog aan de beurt, of niet. Creolistiek en Taalverandering college 3

taalveranderingen Typerend voor taalveranderingen is dat er een tijd van fluctuatie is, waarin de oude en de nieuwe vorm naast elkaar bestaan, in het taalgebruik van dezelfde spreker en soms zelfs binnen één spreekstijl of register. Creolistiek en Taalverandering college 3

verlies eind [n] + nasalisatie klinker Aitchison (2001: 92-93) Creolistiek en Taalverandering college 3

rule generalization/analogie Een bepaalde (grammaticale) regel wordt gegeneraliseerd en in bredere set van contexten toegepast. Proces waarin morfemen, woorden of constructies worden gecreëerd of veranderd naar het model van andere al in de taal bestaande (grammaticale) patronen. Dit leidt over het algemeen tot meer regelmatigheid in paradigma’s. Voorbeeld? Creolistiek en Taalverandering college 3

glottisslag Het kortstondig onderbreken van de klank van de stem of het aanzetten hiervan door het korte dichtklappen van de stemspleet en het hierbij onderbreken van de trilling van de stembanden. Het gebeurt in een woord als “beamen” en bijv. bij de eind /t/ in het Engels: wha. Zie voor meer Engelse voorbeelden: http://www.youtube.com/watch?v=edxwQK1 zBxw. Creolistiek en Taalverandering college 3