Les arbeidssociologie: Flexibiliteit en Arbeid vrs Huishoudelijk werk Tijdsbestedingsonderzoek Joeri Minnen Vakgroep SOCI/TOR 02/

Les arbeidssociologie: Flexibiliteit en Arbeid vrs Huishoudelijk werk Les 22 november 2005 n Voorstelling tijdsbestedingsonderzoek n Flexibilisering van en vóór de werknemer n Arbeid en Huishoudelijke werk

Les arbeidssociologie: Flexibiliteit en Arbeid vrs Huishoudelijk werk Data - TOR’99 n TOR’99 (16 – 75 jaar) en TOR’04 (18 – 75 jaar) n Tijdsbesteding aan de hand van 7- dagenregistratie + 2 vragenlijsten n Continue registratie n TOR’88 (3 dagen / 21 – 40 jaar)

Les arbeidssociologie: Flexibiliteit en Arbeid vrs Huishoudelijk werk Data - TOR’99 n Het meten van gedragingen n Dagboekjes n Voordelen t.o.v. survey onderzoek Tijdsbudget onderzoek

Les arbeidssociologie: Flexibiliteit en Arbeid vrs Huishoudelijk werk Data - TOR’99

Les arbeidssociologie: Flexibiliteit en Arbeid vrs Huishoudelijk werk Data - TOR’99

Les arbeidssociologie: Flexibiliteit en Arbeid vrs Huishoudelijk werk Data - TOR’99 – TOR’04 TOR’99TOR’04 Werk20:4920:43 Huishoudelijk werk19:3218:52 Kinderzorg2:272:32 Persoonlijke verzorging15:3915:33 Slapen, rusten, vrijen61:1561:08 Opleiding2:392:33 Sociale participatie9:0510:16 Vrije tijd26:5327:24 Wachten0:11 Onderweg7:037:19 Overige2:211:23 TOTAAL168 uur

Les arbeidssociologie: Flexibiliteit en Arbeid vrs Huishoudelijk werk Deel I: Flexibilisering

Les arbeidssociologie: Flexibiliteit en Arbeid vrs Huishoudelijk werk Flexibilisering van en vóór de werknemer n Flexibiliteit van de arbeid n Externe en interne flexibiliteit –EF: personeel dat zelf niet tot de onderneming behoren –IF: diverse inzet van eigen personeel »Flexibiliteit van de werknemer »Flexibiliteit vóór de werknemer n (numerieke en functionele flexibiliteit)

Les arbeidssociologie: Flexibiliteit en Arbeid vrs Huishoudelijk werk n Temporele flexibiliteit n Zeggenschap ligt bij de werkgever n = Flexibiliteit over de dagcyclus, weekcyclus en regelmaat Flexibilisering van de werknemer

Les arbeidssociologie: Flexibiliteit en Arbeid vrs Huishoudelijk werk n Timing: wanneer werken we? –Dagcyclus (dag, avond, nacht) –Weekend (zaterdag, zondag) n Regelmaat: werken we altijd op hetzelfde moment Temporele flexibiliteit

Les arbeidssociologie: Flexibiliteit en Arbeid vrs Huishoudelijk werk n Dagwerk: van 6 uur tot 19 uur n Avondwerk: van 19 uur tot 22 uur n Nachtwerk: van 22 uur tot 6 uur Temporele flexibiliteit

Les arbeidssociologie: Flexibiliteit en Arbeid vrs Huishoudelijk werk Temporele flexibiliteit TOR’99TOR’04 DagAvondNachtDagAvondNacht Nooit 3.2%58.6%79.6%3.9%52.8%77.3% Af en toe 2.1%14.4%8.9%5.6%24.7%13.0% Regelmatig 17.7%19.6%5.9%14.9%17.4%6.2% Altijd 77.1%7.3%5.5%75.7%5.1%3.5%

Les arbeidssociologie: Flexibiliteit en Arbeid vrs Huishoudelijk werk Temporele flexibiliteit ZaterdagZondag TOR’88TOR’99TOR’04TOR’88TOR’99TOR’04 Nooit45.5%50.3%42.4%67.5%69.1%62.9% %17.5%23.2%12.7%13.0%16.6% %16.1%15.6%9.3%10.2%12.1% > %16.1%18.8%10.5%7.8%8.3%

Les arbeidssociologie: Flexibiliteit en Arbeid vrs Huishoudelijk werk Temporele flexibiliteit Tijdsinterval # uren in het tijdvak % tijd in het tijdvak TOR’99 % van de arbeidstijd in het tijdvak TOR’04 % van de arbeidstijd in het tijdvak Avond2112,5%5.7%4.6% Nacht5633.3%4.0%4.5% Weekend overdag2615.5%6.3%7.7% Waarvan zaterdag137.75%3.7%4.8% Waarvan zondag137.75%2.6%2.9% Atypische werktijden %15.9%16.7% Normale werktijden6538.7%84.1%83.3% Totaal (per week)168100%

Les arbeidssociologie: Flexibiliteit en Arbeid vrs Huishoudelijk werk Temporele flexibiliteit

Les arbeidssociologie: Flexibiliteit en Arbeid vrs Huishoudelijk werk TOR’88TOR’99TOR’04 Vast uurrooster70.6%75.5%73.4% Ploegenarbeid14.9%10.9%11.6% Onregelmatig uurrooster 14.5%13.5%15.0% Temporele flexibiliteit

Les arbeidssociologie: Flexibiliteit en Arbeid vrs Huishoudelijk werk n Soevereiniteit n Zeggenschap ligt bij de werknemer = zelfbeschikking of autonomie n A.d.h.v. 3 vragen Flexibilisering vóór de werknemer

Les arbeidssociologie: Flexibiliteit en Arbeid vrs Huishoudelijk werk n De mate waarin iemand zelf de aanvangs- en einduren van het werk kan kiezen n De mate van nauwkeurigheid waarmee iemand kan zeggen wanneer de werkdag erop zit bij het begin van de dagtaak n De mogelijkheid om zelf controle uit te oefenen over de aard en de uitvoering van zijn of haar taken Soevereiniteit

Les arbeidssociologie: Flexibiliteit en Arbeid vrs Huishoudelijk werk TOR’88TOR’99TOR’04 Op 5 minuten na55.6%48.2%44.0% Van 5 tot 15 min.7.5%11.4%13.9% Van 15 tot 30 min.7.1%10.7%11.3% Van 30 min. tot 1 u6.7%8.7%13.0% Van 1 u tot 2 u7.9%10.4%7.4% Meer dan 2 u15.2%10.6%10.5% Soevereiniteit

Les arbeidssociologie: Flexibiliteit en Arbeid vrs Huishoudelijk werk TOR’99TOR’04 <= 15 minuten31:0230:59 15 minuten <= 1 uur37:0237:13 > 1 uur40:5944:06 Soevereiniteit

Les arbeidssociologie: Flexibiliteit en Arbeid vrs Huishoudelijk werk TOR’88TOR’99TOR’04 Moeilijk te variëren 67.9%51.7%46.0% Mits verwittigen/beperkt 17.7%18.9%18.6% Mits verwittigen/onbeperkt 4.1%7.2%9.8% Zonder verwittingen/beperkt 6.4%6.9%10.2% Zonder verwittigen/onbeperkt 3.9%15.3%15.4% Soevereiniteit

Les arbeidssociologie: Flexibiliteit en Arbeid vrs Huishoudelijk werk TOR’99TOR’04 Moeilijk variëren32:5232:53 Beperkt variëren33:3433:48 Onbeperkt variëren38:1639:35 Soevereiniteit

Les arbeidssociologie: Flexibiliteit en Arbeid vrs Huishoudelijk werk TOR’88TOR’99TOR’04 Iemand anders beslist 10.8%9.8%7.4% Zelf hoe, niet wat 22.2%18.3%19.1% Beetje vrijheid 12.6%12.5%13.6% Binnen alg. kader 38.4%39.1%43.1% Controleer mezelf 16.0%20.4%16.8% Soevereiniteit

Les arbeidssociologie: Flexibiliteit en Arbeid vrs Huishoudelijk werk TOR’99TOR’04 Iemand anders beslist32:3630:31 Beetje zelf beslissen32:2632:52 Zelf beslissen35:3836:28 Soevereiniteit

Les arbeidssociologie: Flexibiliteit en Arbeid vrs Huishoudelijk werk Gender issues n Zowel de meest temporeel flexibelen als soevereinen werken meer uren per week dan de anderen n Soeverein zijn is een factor om de langere arbeidsuren te ondergaan n EVENWEL: beperkte groep flexibelen, soevereiniteit is wel manifest toegenomen

Les arbeidssociologie: Flexibiliteit en Arbeid vrs Huishoudelijk werk Deel II: Arbeid en Huishoudelijk werk

Les arbeidssociologie: Flexibiliteit en Arbeid vrs Huishoudelijk werk Gender issues n Mannen en vrouwen hebben een verschillende tijdsbesteding n Op basis van de tijd besteed aan 11 hoofdrubrieken kunnen we het geslacht van de respondent voorspellen in meer dan 80% van de gevallen n Tijdsbesteding is GENDERSPECIFIEK

Les arbeidssociologie: Flexibiliteit en Arbeid vrs Huishoudelijk werk TOR’99TOR’04 ManVrouwManVrouw Werk26:1015:2225:1116:12 Huishoudelijk werk13:2725:4413:5623:53 Kinderzorg1:173:391:263:39 Persoonlijke verzorging15:2015:5814:5316:13 Slapen, rusten, vrijen60:2162:1160:2161:56 Opleiding2:302:482:392:27 Sociale participatie8:329:4010:1210:21 Vrije tijd30:1723:2430:1124:34 Wachten0:11 Onderweg7:376:287:337:06 Overige2:122:311:231:22 TOTAAL168 uur Gender issues

Les arbeidssociologie: Flexibiliteit en Arbeid vrs Huishoudelijk werk Gender issues TOR’99TOR’04 ManVrouwManVrouw Werk26:1015:2225:1116:12 Huishoudelijk werk13:2725:4413:5623:53 Kinderzorg1:173:391:263:39 Persoonlijke verzorging15:2015:5814:5316:13 Slapen, rusten, vrijen60:2162:1160:2161:56 Opleiding2:302:482:392:27 Sociale participatie8:329:4010:1210:21 Vrije tijd30:1723:2430:1124:34 Wachten0:11 Onderweg7:376:287:337:06 Overige2:122:311:231:22 TOTAAL168 uur

Les arbeidssociologie: Flexibiliteit en Arbeid vrs Huishoudelijk werk Gender issues jaarArbeidHHwerkKinderz.Totaal Voltijds werkende man TOR’9942:3012:312:0857:09 TOR’0443:2511:472:2257:34 Deeltijds werkende man TOR’9936:2310:081:0147:32 TOR’0433:3614:331:5950:08 Niet werkende man TOR’993:3316:591:0421:36 TOR’042:0319:120:4922:04 Voltijds werkende vrouw TOR’9937:5218:533:3760:22 TOR’0438:4318:094:0260:54 Deeltijds werkende vrouw TOR’9923:0428:175:3056:51 TOR’0426:0424:425:4556:31 Niet werkende vrouw TOR’991:5130:044:4836:43 TOR’041:1228:274:0633:45 Incl. verplaatsingen

Les arbeidssociologie: Flexibiliteit en Arbeid vrs Huishoudelijk werk Gender issues n Traditionele rollenpatronen blijven n Werklast voltijdsen: verschil van +- 3u30’ –Verschil loonarbeid vrs HHwerk + kinderzorg n Deeltijds/niet-werkenden vrs voltijds werkenden –Mannen/vrouwen HHwerk + opvoeding n Drukke leeftijd?

Les arbeidssociologie: Flexibiliteit en Arbeid vrs Huishoudelijk werk Gender issues jaarArbeidHHwerkKinderz.Totaal Voltijds werkende man TOR’8842:1612:181:5856:32 TOR’9942:2011:093:0556:34 TOR’0444:4810:343:2558:48 Voltijds werkende vrouw TOR’8834:5820:022:2257:22 TOR’9938:1917:114:4360:15 TOR’0437:2316:345:5959:57 Deeltijds werkende vrouw TOR’8827:5519:515:1553:01 TOR’9923:0226:007:5757:00 TOR’0428:1621:099:1858:43 Incl. verplaatsingen

Les arbeidssociologie: Flexibiliteit en Arbeid vrs Huishoudelijk werk Gender issues n Aanpassingsstrategieën in combinatie werk en gezin n Verschil in werklast tussen mannen en vrouwen is in vergelijking met 1988 toegenomen n Werklast voltijds en deeltijds werkende vrouwen is toegenomen sinds 1988 n Voor deeltijdsen blijft het toenemen

Les arbeidssociologie: Flexibiliteit en Arbeid vrs Huishoudelijk werk Gender issues n Voltijds werkenden vrouwen meer gericht op buitenhuis werk, deeltijdsen het omgekeerde n Reden: voltijdse baan minder goed te combineren met zware gezinslast (21 tot 40 jaar -> jonge kinderen, zware financiële lasten) n Voltijds werkende mannen in 2004 meer loonarbeid (~wet van de sterksten – geschoolden)

Les arbeidssociologie: Flexibiliteit en Arbeid vrs Huishoudelijk werk Gender issues

Les arbeidssociologie: Flexibiliteit en Arbeid vrs Huishoudelijk werk Gender issues

Les arbeidssociologie: Flexibiliteit en Arbeid vrs Huishoudelijk werk Gender issues

Les arbeidssociologie: Flexibiliteit en Arbeid vrs Huishoudelijk werk Gender issues

Les arbeidssociologie: Flexibiliteit en Arbeid vrs Huishoudelijk werk Gender issues n Cumulatieve percentages n Deeltijdsen even actief als voltijds werkende vrouwen (ma-vr) n Ritme van de totale werklast loopt opvallend parallel n Wel andere invulling!!

Les arbeidssociologie: Flexibiliteit en Arbeid vrs Huishoudelijk werk Gender issues n Deeltijds werkende vrouwen n Naast loonarbeid, ook overdag en ‘s avonds veel huishoudelijke arbeid n ‘s Morgens en ‘s avonds kinderzorg en opvoeding

Les arbeidssociologie: Flexibiliteit en Arbeid vrs Huishoudelijk werk Gender issues n Voltijds werkende vrouwen n Aandeel huishoudelijk werk en kinderzorg aanzienlijk minder n ‘s Avonds wel tijd voor huishouden en kinderen

Les arbeidssociologie: Flexibiliteit en Arbeid vrs Huishoudelijk werk Gender issues n Deeltijds is nieuwe buffer in het huishouden n Vroeger waren dit de huisvrouwen in het kostwinnersmodel n nu 2-VERDIENERSSAMENLEVING

Les arbeidssociologie: Flexibiliteit en Arbeid vrs Huishoudelijk werk TOR’99TOR’04 ManVrouwTotaalManVrouwTotaal 2-verdieners gezinnen Beide werkend 38:5828:0667:0439:0529:3068:35 1-verdieners gezinnen Man werkend 36:511:2838:1938:161:2839:44 Vrouw werkend 28:302:3331:0325:141:1226:26 1-verdiener (geen part.) Man werkend 38:25- 39:37- Vrouw werkend -31:52 -32:50 0-verdieners gezinnen Beide niet werkend 2:131:003:131:490:522:42 0-verdiener (geen part.) Man niet werkend 6:19- 2:57- Vrouw niet werkend -3:26 -1:55 Gender issues

Les arbeidssociologie: Flexibiliteit en Arbeid vrs Huishoudelijk werk Gender issues n 2-verdieners hebben een hoger werkbelasting n Tijdsdruk en stress gaan hand in hand met combinatie arbeid en andere huishoudelijke taken n Vrouwen combineren het meest n Vrouwen geen dubbele week maar WEL dubbele verantwoordelijkheid