‘OEPS, MAMA GROEIT...’ Overmatige gewichtstoename gedurende de zwangerschap 18 februari 2011 Charlotte Claessen Nicky Maassen

INHOUD PRESENTATIE Fysiologische oorzaken gewichtstoename gedurende de zwangerschap Overmatige gewichtstoename gedefinieerd Incidentie Oorzaken overmatige gewichtstoename Gevolgen overmatige gewichtstoename Innovatie Draagvlak

Fysiologische oorzaken gewichtstoename gedurende de zwangerschap

Overmatige gewichtstoename gedefinieerd Institute of Medicine (IOM) richtlijn ‘Reëxamending the guidelines’. Totale gewichtstoename in de zwangerschap Gewichtstoename in het 2e en 3e trimester van de zwangerschap Preconceptioneel BMI Toename in kg Toename in kg per week Ondergewicht (<18.5 kg/m2) 12.5-18.0 0.51 (0.44-0.58) Normaal gewicht (18.5-24.9 kg/m2) 11.5-16.0 0.42 (0.35-0.50) Overgewicht (25.0-29.9 kg/m2) 7.0-11.5 0.28 (0.23-0.33) Obesitas (≥30.0 kg/m2) 5-9 0.22 (0.17-0.27)

Incidentie Nederland Nederlandse vrouwen komen tussen de 3-27 kg aan (Althuizen, E., et al (2007). 38% komt meer aan dan aanbevolen (Rasmussen et al. 2009) Preëxistent overgewicht leidt tot 6 keer meer gewichtstoename dan aanbevolen voor hun BMI- klasse in vergelijking tot vrouwen met een normaal BMI (Althuizen, E., et al (2007). USA (Frye, A., (2006). ) 46% (2004) en 37%(1997) komt meer aan dan aanbevolen Normaal BMI 34.1% Overgewicht 61.8% Obees 73.3%

GEVOLGEN OVERMATIGE GEWICHTSTOENAME GEDURENDE DE ZWANGERSCHAP Macrosomie Problemen bij de bevalling: Verhoogde kans op sectio Postpartum gewichtsretentie Modellen: Rationeel Semi-rationeel Incrementeel Stappen: 1-5 stappen Hoofdstappen Probleemanalyse/Identify and clarify the problem or decision to be made. Set your goal Identificeer alternatieven/verzamel informatie Evalueer alternatieven/beoordeel informatie Neem een beslissing Voer de beslissing uit WieIndividueel/groeps besluit Besluitvormingsmanieren voor groepen Besluitvorming op basis van consensus (unanimiteit) Besluitvorming op basis van meerderheidstemmen, (bijvoorbeeld 50% of 70%) Besluitvorming op basis van gedelegeerde stemmen Besluitvorming op basis van dictatuur/macht (1 persoon bepaalt) Valkuilen: Lederman, S. A. (2001) Nohr EA, et all .(2008) Johannes Dietl (2005) Sarwer, B.D., et all. (2006).

OORZAKEN/RISICOFACTOREN OVERMATIGE GEWICHTSTOENAME Verhoogd pre-conceptioneel BMI Te weinig of verkeerde kennis Verminderde fysieke activiteit Roken Voeding Sociale status IOM richtlijn , Rasmussen (2009) Tse, G., Macones, G. (2008) Althuizen, E., et all. (2007). Olson, Christine M. (2008) Wells, C., Schwalberg, R., Noonan, G., Gabor, V. (2006).

INNOVATIE 1 Bij de eerste zwangerschapscontrole wordt BMI van vóór de zwangerschap bepaald. 2 Afhankelijk hiervan wordt de cliënt ingedeeld in een BMI-categorie. 3 Aan de hand van haar BMI-categorie wordt voorlichting gegeven over wat de cliënt aan mag komen gedurende de zwangerschap. 4 In het boekje “Zwanger” komt een aanvulling over een gezonde gewichtstoename tijdens de zwangerschap en worden de IOM-curven toegevoegd. 5 In de wachtkamer van de praktijk komt een poster met daarop alle vier de BMI-categorie afhankelijke curven.

CURVE BMI CATEGORIE ‘GEZOND GEWICHT’

INNOVATIE 6 De BMI-categorie afhankelijke curven worden geïntegreerd in ondersteunende software voor de verloskundige praktijk. 7 De cliënt wordt bij de eerste controle gewogen en haar gewicht wordt ingetekend in de, van haar BMI-categorie afhankelijke, curve. 8 Tijdens elke volgende controle wordt de cliënt opnieuw gewogen en wordt dit gewicht ingetekend in de curve. 9 Indien de cliënt na vorige controle te veel is aangekomen, wordt dit bespreekbaar gemaakt. 10 Indien de cliënt de bovengrens van de curve overschrijdt, wordt een consult bij de diëtist en/of fysiotherapeut aangevraagd.

Methode veldonderzoek Enquête Factoren die de innovatie beïnvloeden Belemmerende en bevorderende factoren voor de verbetering van zorg rondom de begeleiding van gewichtstoename tijdens de zwangerschap Na gerandomiseerde selectie zijn veertig verloskundige praktijken binnen Nederland aangeschreven (18 geretourneerd (45%))

Huidige zorg (literatuur onderzoek) Voorlichting gezonde leefstijl Mondelinge voorlichting door verloskundige over gewichtstoename (Althuizen, E., et all. (2007) 51 % juist advies 27 % géén advies 22 % verkeerd advies Verhoogd advies  verhoogde kans op overmatige gewichtstoename (3 )

RESULTATEN VELDONDERZOEK Ja Nee Bepaald u tijdens de eerste zwangerschapscontrole het pre- conceptioneel BMI van de cliënt 18 100% (N=18) 0% (N=0) n Ja, altijd Ja, wisselde weken Nooit Is het in uw praktijk gebruikelijk om gedurende de zwangerschap het gewicht te bepalen 18 17% (N=3) 78% (N=14) 6% (N=1) n Ja Nee Geeft u advies bij teveel aankomen? 18 100% (N=18) 0% (N=0)

Bent u op de hoogte van het bestaan van Ja Nee Bent u op de hoogte van het bestaan van de Institute of Medicine richtlijn die uitgaat van verschillende BMI categorieën? 18 44% (N=8) 56% (N=10) n Geen Aan minder dan de helft Aan meer dan de helft Aan alle zwangere Aan hoeveel zwangeren heeft u de afgelopen maand prenataal voorlichting gegeven over overmatige gewichtstoename gedurende de zwangerschap? 18 17% (N=3) 78% (N=14) 6% (N=1) 0% (N=0) n Positief Neutraal Afwijzend Hoe staat u tegenover het feit dat iedere cliënt geïnformeerd wordt over haar aanbevolen gewichtstoename per BMI categorie volgens de IOM richtlijn? 18 72% (N=13) 22% (N=4) 6% (N=1) De witte denkhoed: Maagdelijk wit denken, in de vorm van feiten, cijfers en informatie. De rode denkhoed: Een 'rode waas' voor de ogen, in de vorm van emoties en gevoelsoordelen, alsmede vermoedens en ingevingen (intuïtie). De zwarte denkhoed: De 'Advocaat van de duivel' : negatieve beoordeling, die tot uitdrukking brengt waar om iets niet zal functioneren. De gele denkhoed: Zonneschijn, helderheid en optimisme: een positieve beoordeling, constructieve bijdragen, opsporen van kansen (opportunisme). De groene denkhoed: Vruchtbaarheid, creativiteit, zaden die ontkiemen en tot wasdom komen, beweging, provocatie. De blauwe denkhoed: Afstandelijkheid en controle: de dirigent van het denken, denken over denken

AANBEVELINGEN Elke zwangere adviseren over gewichtstoename tijdens de zwangerschap Elke zwangere tijdens iedere controle wegen Anticiperen op een (dreigende) afwijkende gewichtstoename van de zwangere Nederlands onderzoek om de juiste afkappunten voor ‘onze’ populatie te bepalen.

HARTELIJK DANK VOOR UW AANDACHT…

CURVE BMI CATEGORIE ‘ONDERGEWICHT’

CURVE BMI CATEGORIE ‘GEZOND GEWICHT’

CURVE BMI CATEGORIE ‘OVERGEWICHT’

CURVE BMI CATEGORIE ‘OBESITAS’