Zuid- en Midden Amerika SVH Wijncertificaat

Zuid- en midden Amerika § 22.1 Chili Argentinië Uruguay Brazilië Bolivia Peru Mexico Docentenhandleiding SVH Wijncertificaat - dia 2 De ontwikkeling van de wijnbouw in Zuid- en Midden-Amerika volgde de route van de missionarissen. Een onderdeel van de Spaanse overheersing was de verbreiding van het katholieke geloof. De missionarissen hadden wijn nodig voor de mis en namen daarom druivenplantjes met zich mee. Dat was veel praktischer dan het vervoeren van wijn. Het klimaat en de hoogte bepalen de mogelijkheden van de wijnbouw in dit deel van de wereld. De basisregel zegt dat wijnbouw mogelijk is vanaf rond de 30e breedtegraad. Door gebruik te maken van de hoogte van de Andes zijn er in Zuid-Amerika uitzonderingen op die regel. Chili en Argentinië zijn de belangrijkste wijnproducerende landen. Argentinië de belangrijkste producent van de twee. Wijnproducerende landen van Zuid- en Midden Amerika zijn: - Chili; - Argentinië; - Uruguay; - Brazilië; - Bolivia; - Peru; - Mexico. De belangrijkste zijn Chili en Argentinië Landkaartje met daarin aangegeven de wijnlanden van Zuid- en Midden Amerika Foto: wijngaard hoog op de hellingen van het Andes gebergte

Chili § 23.2 Westkust van Zuid-Amerika Uitgestrekt en smal land Wijngaarden tussen de 27e en 39e graad zuiderbreedte Andesgebergte in het oosten Enorme klimaat verschillen Natuurlijke grenzen Docentenhandleiding SVH Wijncertificaat - dia 3 Chili ligt langs de westkust van Zuid-Amerika. Meer dan de helft van de totale kustlijn is Chileens. Behalve zeer uitgestrekt is het land ook smal. In het oosten wordt Chili begrensd door het hoge Andes gebergte. In een dergelijk land zijn enorme klimaatverschillen. Het noorden (17° zuiderbreedte) is bergachtig en droog. In het diepe zuiden rond Kaap Horn (56° zuiderbreedte) is de invloed van de zuidpool duidelijk merkbaar. Halverwege is het zo ongeveer eeuwig lente met temperaturen rond de 20º C. De wijngaarden liggen tussen de 27e en 39e graad zuiderbreedte. De meeste wijngaarden liggen net ten zuiden van de hoofdstad Santiago. De omstandigheden zijn ideaal voor wijnbouw. Het aantal zonne-uren is hoog, de Oceaan zorgt voor een relatief hoge vochtigheidsgraad en de Andes zorgt voor voldoende water in de vorm van stijgingsregen en smeltwater. De regen valt ook nog ‘goed’: in de winter en in het voorjaar. De zomer (januari!) en het najaar zijn droog. Het klimaat is niet alleen gunstig, de wijnbouw heeft ook nauwelijks te kampen met ziektes. Door de natuurlijke grenzen (bergen, ijs, de oceaan) is het land altijd beschermd tegen de komst van de phylloxera of andere bladluizen. Daardoor kunnen de producenten hun werk in de meest natuurlijke vorm doen. De biologische druiventeelt heeft in Chili een grote toekomst. Het onderhoud van de wijngaarden gebeurt vaak nog handmatig. De oogst vindt plaats vanaf eind februari tot en met april. Landkaartje met daarin aangegeven het land Chili Foto: de wijngaarden worden veel te paard gecontroleerd. De amazone is Alexandra Marnier van Casa Lapostolle

Wijngebieden § 23.2 Noordelijk Chili Warm en droog Central Valley Rond hoofdstad Santiago Zuidelijk Chili Koel gebied Docentenhandleiding SVH Wijncertificaat - dia 4 De wijnen van Chili Veel wijnlanden in de wereld zijn jaloers op de Chileense omstandigheden. Deze zijn welhaast ideaal voor het verbouwen van druiven. Behalve het warme klimaat en de aanwezigheid van voldoende water kent Chili ook koele nachten. Daardoor is er overdag een intensieve fotosynthese. De sterke temperatuurdaling ’s nachts geeft de nodige rust aan de wijnstok. Deze combinatie bevordert een ideale samenstelling van de druif en een goede ontwikkeling van kleur en aroma’s. De wijnbouw in Chili is Frans georiënteerd. Dat is direct te herkennen aan de druivenaanplant. De blauwe rassen Cabernet Sauvignon, Merlot, Chardonnay en Sauvignon blanc bepalen het beeld. De blauwe druivenrassen bepalen driekwart van de aanplant. Bijzonder is de Carmenère. Dat is een blauw ras dat verwant is aan de Merlot. De Carmenère komt ook oorspronkelijk uit de Bordeaux streek, maar daar komt hij nog maar weinig voor. Chili kent momenteel dertien wijnbouwgebieden. De namen van de wijngebieden eindigen allemaal op ‘Valley’ (Vallei). Ze zijn dus genoemd naar de belangrijkste rivier die door het gebied loopt. Meer dan driekwart van de wijngebieden liggen rond en ten zuiden van de hoofdstad Santiago. Binnen de belangrijkste wijngebieden is een onderverdeling in ‘zones’ en ‘districten’. We maken onderscheid in: - de noordelijke regio, - de centrale vallei - de zuidelijke regio. Foto 1: Elqui Valley in de Noordelijke regio Foto 2: oudere wijnstokken in de centrale vallei Foto 3: Cuernos del Paine in de zuidelijke regio

Wijnwetgeving § 23.2.2 Kwaliteitswijn Naam van de regio, subregio of district Naam van de producent Oogstjaar Alcoholpercentage Naam van het druivenras (mono-cépage) Docentenhandleiding SVH Wijncertificaat - dia 5 Net zoals in de Verenigde Staten is er in Chili een tendens naar een steeds nauwkeurigere herkomstbenaming. Het gebruik van de namen op etiketten is wettelijk geregeld. Op etiketten van kwaliteitswijnen staat in elk geval: - de naam van het druivenras waarvan de wijn gemaakt is - de naam van de producent - de naam van de regio, zone of district - het oogstjaar Etiket 1 Zone: Central Valley Regio: Rapel Valley Subregio: Colchgua Valley Druivenras: Merlot Etiket 2 Zone: Noordelijk Chili Regio: Casablanca Valley Druivenras: Chardonnay Speciale botteling: Cuvée Alexandra

Wijngebieden § 23.2.3 Noordelijk Chili Drie zones o.a. Aconcagua wijnregio Casablanca Valley Docentenhandleiding SVH Wijncertificaat - dia 6 De noordelijke regio Hier ligt Aconcagua regio. De Casablanca Valley is daar het belangrijkste wijngebied. Casablanca Valley De Casablanca Valley ligt vlak bij de Oceaan. Het gebied is daardoor relatief koel. Het is het enige Chileense wijngebied met meer witte dan rode druiven. Meer dan de helft is beplant met Chardonnay. Ook de Sauvignon doet het hier goed. Vooral in de laatste jaren is het wijngaardareaal hier sterk gegroeid. Van de blauwe rassen is de Pinot noir belangrijk. Foto: Regio Elqui Valley in de zone Coquimbo in de noordelijke regio

Wijngebieden § 23.2.3 Central Valley Grootste wijnzone Regio’s Maipo Valley Rapel Valley Curicó Valley Maule Valley Docentenhandleiding SVH Wijncertificaat - dia 7 De centrale vallei De wijnbouw begon in de ‘Central Valley’. Dat is nog steeds verreweg de grootste wijnbouwregio rond en vooral ten zuiden van de hoofdstad Santiago. In de Central Valley liggen de vier belangrijkste wijngebieden van Chili: Maipo Valley, Rapel Valley, Curico Valley en de Maule Valley. De wijngaarden langs de Oceaan krijgen voldoende regenwater. In de vallei tussen de eerste bergketen en de Andes is het droger. De wijngaarden moeten worden geïrrigeerd. Dit is geen probleem door de aanwezigheid van eeuwige sneeuw in de Andes en een indrukwekkend stelsel van kanalen, stammend uit de tijd van de Inca’s. Maipo Valley De Maipo (spreek uit ‘maipoe’) Valley is het oudste en meest bekende gebied. De wijngaarden liggen direct rond Santiago. Het gebied is vooral geschikt voor de Cabernet Sauvignon. Ook de Merlot doet het goed, Rapel Valley De Rapel valley ligt ten zuiden van Maipo en is het grootste wijngebied van Chili. Het gebied valt uiteen in twee valleien: Curicó Valley Dit is van oudsher hét productiegebied van Chili. De rode wijnen zijn het belangrijkst, maar het is ook een belangrijk gebied voor witte wijnen, vooral het district Lontué waar de Sauvignon blanc het goed doet. Maule Valley De Maule Valley is na Rapel het grootste wijngebied van het land. Het ligt in het zuiden van de Central Valley. Naast de Cabernet Sauvignon staat er ook nog veel Pais. Dat is een minder interessant, traditioneel ras. Foto 1: In de wijngaard van Casa Lapostolle (van links naar rechts): de keldermeester van Casa Lapostolle, eigenaresse Alexandra Marnier (kleindochter van de oprichter van Grand Marnier) en Michel Rolland ( Franse flying winemaker) Foto 2: Vanuit de hoger gelegen wijngaarden worden de druiven met ezels vervoerd.

Zuidelijk Chili § 23.2.3 Drie regio’s Koel gebied Aromatische rassen Docentenhandleiding SVH Wijncertificaat - dia 8 De zuidelijke regio In het koelere zuiden van het land valt voldoende regen, dus irrigatie is niet nodig. In de Bío Bío Valley staan aromatische rassen zoals de Riesling en de Gewurztarminer. Foto: kenmerken beelden op Easter Island (Paas eiland)

Argentinië § 23.3.1 Even lang als Chili, maar breder Veel uitgestrekte vlaktes Duidelijke klimaat verschillen Druivenrassen Italiaanse en Spaanse invloed ‘eigen rassen’ Malbec Torrontés Docentenhandleiding SVH Wijncertificaat - dia 9 Argentinië in vogelvlucht Argentinië is een bijzonder groot land. Het is bijna even lang als het aangrenzende Chili, maar het is veel breder. De Andes vormt de westelijke grens; de Atlantische Oceaan ligt in het oosten. Het land is vrij vlak. In een zo groot land spreekt het vanzelf dat er duidelijke klimaatverschillen zijn. Het klimaat varieert van subtropisch in het noordoosten, naar gematigd in het midden tot droog, dor en koud in het zuiden en in de bergen. Het belangrijkste wijnbouwgebied ligt rond de stad Mendoza. Een belangrijk verschil is dat Argentijnse wijngebieden liggen in de regenschaduw van de Andes. Het is er dus veel droger en warmer dan in Chili. Daarom plant men wijngaarden aan op grote hoogtes. Meerdere wijngaarden liggen boven de 1500 meter. Daar is het koeler, waardoor de druiven hun aroma’s behouden. Van de huidige bevolking is 85% van Europese afkomst. De Italiaanse en Spaanse invloed heeft vooral geleid tot een andere aanplant van druivenrassen in Argentinië. Voorbeelden zijn de Bonarda, Torrontés, Sangiovese en Tempranillo. Hét blauwe ras van Argentinië is de Malbec. De mondiale rassen zoals de Cabernet Sauvignon, Merlot, Pinot noir, Chardonnay en Sauvignon komen wel voor maar in mindere mate. De wijnen van Argentinië Argentinië heeft iets wat Chili niet heeft: een ‘eigen’ druivenras dat de Argentijnse wijnen onderscheidt, de Malbec. Dit ras komt van origine uit Frankrijk. Hij heet daar ook wel Cot en wordt vooral gebruikt in de appellation Cahors. Een ander specifiek ras is de witte Torrontés. Een aromatische druif waarvan droge en zoetere wijnen gemaakt worden. Verreweg de meeste wijngaarden staan in de provincie Mendoza. Landkaartje met daarin aangegeven het land Argentinië Foto: oogst in de wijngaarden van Norton in Mendoza

Wijnwetgeving § 23.3.2 Er is nog geen wijnwetgeving Docentenhandleiding SVH Wijncertificaat - dia 10 Ofschoon er nog geen wijnwetgeving is in Argentinië, moeten de export wijnen voldoen aan de buitenlandse (Europese wijnwetgeving). Etiket 1 Land: Argentinië Herkomstgebied: Mendoza Druivenras: Torrontés Producent: Bodega Norton Etiket 2 Regio: Valle de Uco (dit is het hoogste gebied van Mendoza) Druivenras: Malbec Producent: Bodega Salentein Estate botteling

Wijngebieden § 23.3.3 Salta Catamarca La Rioja Cordoba San Juan Mendoza Rio Negro Neuquén Bodega Salentein Docentenhandleiding SVH Wijncertificaat - dia 11 De wijnzones van Argentinië van noord naar zuid. De belangrijkste zijn Salta, San Juan, Mendoza en Rio Negro Foto: de wijngaarden van bodega Salentein in Mendoza

Wijngebieden § 23.3.3 Salta Hoogstgelegen gebied Valle de Cafayate San Juan Warm en droog Groot gebied Rio Negro Zuidelijkste gebied Koele regio Docentenhandleiding SVH Wijncertificaat - dia 12 Helemaal in het noorden ligt de provincie Salta. Hier zou het nog warmer zijn, ware het niet dat de wijngaarden op enorme hoogte aangeplant zijn. Cafayate in de Calchaqui Valley is het hoogstgelegen wijngebied van Argentinië. Hier vinden we zelfs de hoogstgelegen wijngaard van de wereld. Wijngaarden liggen tussen de 1600 en 2000 meter. Door de frisse berglucht is het zelfs in februari (zomer) koeltjes in Cafayate Het verschil tussen de midzomer temperatuur met andere regio’s is enorm. ’s Winters kunnen de temperaturen dalen van -6º tot -16º C. Koud weer geeft de wijnstok de gelegenheid voor een winterslaap. Zon is er altijd: gemiddeld 350 zonnige dagen per jaar. Witte druiven zijn de eerste die voordeel hebben bij deze lange zomerdagen en koele nachten. Zij behouden een natuurlijke fijne zuurgraad. De Torrontés druif geeft hier aromatische wijnen. Het blauwe druivenras Tannat en Cabernet Sauvignon geven ook zeer goede resultaten in Cafayate. San Juan is na Mendoza in oppervlakte het belangrijkste wijnbouwgebied. Het ligt 200 kilometer ten noorden van Mendoza. Het is er nog warmer en droger dan in Mendoza. Rio Negro Cafayate is niet de enige koele wijnregio van Argentinië. Ongeveer 800 kilometer ten zuiden van Mendoza ligt de andere regio met veel potentieel. Deze streek heet Patagonië en bestaat uit de provincies Neuquén en Rio Negro. Men maakt hier voornamelijk licht mousserende, droge witte wijnen. Foto 1: Cafayate in de Calchaqui Valley in de zone Salta Foto 2: ijsschotsen in het diepe zuiden van Argentinië

Wijngebied Mendoza § 23.3.3 Noordelijke regio 700 mtr boven zeeniveau Oostelijke regio 33° zuiderbreedte 700 mtr hoogte Centrale regio Grote temperatuur verschillen 750-1060 mtr hoogte Uco Valley 900-1250 mtr hoogte Zuidelijke regio 450-800 mtr hoogte Docentenhandleiding SVH Wijncertificaat - dia 13 Mendoza: het belangrijkste wijnbouwgebied Mendoza is het grootste en meest belangrijke wijnbouwgebied van Argentinië in het westen van het land. Binnen deze grote regio komen grote verschillen voor. Van noord naar zuid zijn er vijf verschillende zones: - De noordelijke zone. Ten noordoosten van de stad Mendoza ligt het gedeelte met een maximum hoogte van 700 meter bovenzeeniveau. Het is een uitstekend gebied is voor de productie van witte fruitige wijnen en jonge rode wijnen. Aangeplante druivenrassen zijn: Chenin blanc, Pedro Ximenez, Ugni blanc, Bonarda, Sangiovese. - De oostelijke zone. Dit is het grootste gebied. Het ligt ten oosten van de stad Mendoza. Het gebied ligt op 33º zuiderbreedte, de ligging is tussen de 720 en 640 meter hoog. Het gebied wordt geïrrigeerd door de Tunugan rivier. Aangeplante druivenrassen zijn: Bonarda, Cabernet Sauvignon, Syrah, Sangiovese, Chenin blanc, Chardonnay. - De centrale zone langs de bovenloop van de Mendoza rivier. De wijnen uit deze zone werden als eerste erkend als kwaliteitswijnen. Het is een gebied met grote temperatuurverschillen en een gemiddelde temperatuur van 15º C. De hoogte bovenzeeniveau varieert van 1.060 meter tot 750 meter. De Malbec uit dit gebied is van hoge kwaliteit. Andere rassen zijn: Cabernet Sauvignon, Merlot, Syrah, Pinot noir, Barbera d’Asti, Sangiovese, Chardonnay, Sauvignon blanc, Sémillon, Riesling. - De Uco Valley (Valle de Uco). Dit is het hoogste gebied van Mendoza. De hoogte varieert van 1.250 meter boven zeeniveau in het noordelijk gedeelte van Tupungato tot 900 meter in de stad Tunyán. Er zijn grote verschillen in minimum en maximum temperaturen met een gemiddelde van 14º C. Het ligt op 34º zuiderbreedte. De Chardonnay springt eruit met een uitstekende zuurgraad waardoor hij bijzonder geschikt is voor mousserende wijnen. Andere druivenrassen zijn: Merlot, Malbec, Sémillon. - De zuidelijke zone. De wijngaarden liggen op een hoogte tussen de 800 en 450 meter. De rivieren zorgen voor de irrigatie van de zanderige bodem. Aangeplante druivenrassen zijn: Bonarda, Cabernet Sauvignon, Syrah, Malbec, Chenin blanc en Chardonnay. Foto: Bij bodega Norton in Mendoza wordt handmatig geoogst, zoals in de meeste Argentijnse wijngaarden

De Andes bepaalt de klimaat verschillen Chili Mediterraan klimaat Voldoende neerslag Gem. temperatuur 18 – 20 °C Zuidwest wind vanuit zee Argentinië Continentaal klimaat Droog, met plaatselijke regenval Gem. Temperatuur 6 – 9 °C Zuidwest wind vanuit Andes Hagelbuien vooral in Mendoza Docentenhandleiding SVH Wijncertificaat - dia 14 In het algemeen zijn de klimatologische omstandigheden in Argentinië heel anders dan in Chili. Het Andesgebergte heeft in de beide landen een heel verschillende invloed op het klimaat. In het schema staan de belangrijkste verschillen samengevat. Vergelijking Chili Klimaat: Mediterraan zeeklimaatWarme, droge zomer, koele winters Regenval: Meeste regenval tussen mei en september Temperatuur: Gemiddelde temperatuur in juli 8º-10º CGemiddelde temperatuur in januari: 18º-20ºC Wind: Zuid-west vanuit zeeIedere dag is er een frisse wind tussen 12.00 en 17.00 uur vanaf de oceaan. Gedurende de nacht komt er een koele wind vanuit de Andes Hagel: Geen probleem Argentinië Klimaat: Continentaal.Het is overal droog, met plaatselijke regenval.De zomers zijn heet, winters koud. Regenval: Meeste regenval tussen oktober en april Temperatuur: Gemiddelde temperatuur in juli: 6º-9º C Gemiddelde temperatuur in januari: 21º-24ºC Wind: Zuid-west vanuit de AndesKomt dagelijks tussen 11.00 – 18.00 uur vanuit de Andes en verlaagt de temperatuur 2º-3º C Hagel: Vooral in MendozaDit is een groot probleem dat bestreden wordt door het plaatsen van netten Foto: Het Andes gebergte is een hoog, onherbergzaam en kaal gebergte.

Einde