© 2014 Towers Watson. All rights reserved. Pensioenactualiteiten Stichting Pensioenfonds Thales Nederland 22 mei 2014

© 2014 Towers Watson. All rights reserved. Proprietary and Confidential. For Towers Watson and Towers Watson client use only. towerswatson.com De tijd staat niet meer stil… 2

© 2014 Towers Watson. All rights reserved. Proprietary and Confidential. For Towers Watson and Towers Watson client use only. towerswatson.com Hoeveel pensioen krijg ik? Hoe zeker is dat pensioen? 3 … en er zijn dus geen vanzelfsprekenheden meer

© 2014 Towers Watson. All rights reserved. Proprietary and Confidential. For Towers Watson and Towers Watson client use only. towerswatson.com Wat speelt er allemaal? 4 AOW-leeftijd gaat omhoog AOW-gat Opbouw naar maximaal 1,875% Pensioenleeftijd naar 67 jaar Langer doorwerken Maximumsalaris € Pensioenen gaan omlaag Sociaal akkoord Pensioenakkoord

© 2014 Towers Watson. All rights reserved. Proprietary and Confidential. For Towers Watson and Towers Watson client use only. towerswatson.com Druk op ons pensioenstelsel neemt toe 5 De grote drivers achter veranderingen in de pensioenregelgeving zijn macro-economisch: De Nederlandse bevolking ontgroent en vergrijst Mensen leven (steeds) langer Rente is de afgelopen 10 jaar fors gedaald

© 2014 Towers Watson. All rights reserved. Proprietary and Confidential. For Towers Watson and Towers Watson client use only. towerswatson.com Nederlandse bevolking ontgroent en vergrijst Aantal jaren na 65 (man)13,714,317,320,7 Aantal 65+ / aantal (20-65)0,190,210,250,46

towerswatson.com © 2014 Towers Watson. All rights reserved. Proprietary and Confidential. For Towers Watson and Towers Watson client use only. … en de rente neemt af… 7

towerswatson.com © 2014 Towers Watson. All rights reserved. Proprietary and Confidential. For Towers Watson and Towers Watson client use only. … en de overheid wil ook dat we meer buffers opbouwen… De krediet- en economische crisis hebben ons geleerd dat: De hoge dekkingsgraden die pensioenfondsen hadden niet altijd hoog genoeg waren Er meer risico’s zijn dan we vooraf hadden verwacht De wettelijke buffers dus niet hoog genoeg waren Daarom wil de overheid dat we meer buffers opbouwen: In de nieuwe spelregels voor pensioenfondsen (van kracht vanaf 2015) naar verwachting hogere buffers (ongeveer 5% extra dekkingsgraad nodig) Wat impact heeft op premie en indexatie 8

towerswatson.com © 2014 Towers Watson. All rights reserved. Proprietary and Confidential. For Towers Watson and Towers Watson client use only. … dus hogere premies en/of minder pensioen 9 PM: buffer

© 2014 Towers Watson. All rights reserved. Proprietary and Confidential. For Towers Watson and Towers Watson client use only. towerswatson.com Overheidsmaatregelen leiden tot minder pensioen 10 Deze ontwikkelingen maken AOW (en ook pensioen), duurder Overheid stimuleert langer doorwerken, meestal via beperking fiscale spelregels rond pensioen 2006: afschaffing fiscale subsidie vroegpensioen / VUT 2013: start geleidelijke verhoging AOW-leeftijd 2014: fiscale pensioenrichtleeftijd naar 67 jaar + beperking - maximale pensioenopbouw (2,15% middelloon) 2015: verdere beperking fiscale subsidie: maximale pensioenopbouw 1,875% en tot maximaal € salaris

© 2014 Towers Watson. All rights reserved. Proprietary and Confidential. For Towers Watson and Towers Watson client use only. towerswatson.com De hoogte van het pensioen wordt bepaald door de premie en het rendement…. Premie + rendement Uitkeringen + indexatie 11 = … nieuwe spelregels voor pensioenfondsen betekenen dus vooral: de wijze waarop pensioenfondsen mee- en tegenvallers mogen verdelen en hoeveel risico de deelnemers daarbij mogen lopen Aan het bestuur de taak om op evenwichtige wijze de belangen van alle betrokkenen te behartigen