College “keerpunten” - UvA - (2004-2005) - S. Menken Sexuele selectie College “keerpunten” - UvA - (2004-2005) - S. Menken

College “keerpunten” - UvA - (2004-2005) - S. Menken Darwinisme: Afstamming met verandering Best aangepaste individuen hebben een grotere kans hun genen door te geven aan de volgende generatie, die daardoor beter aangepast raakt Aanpassing (adaptatie) loopt altijd achter de feiten aan Basis zijn willekeurige mutaties in het DNA Anticiperen op de toekomst is onmogelijk Natuurlijke selectie = differentiële overleving en reproductie College “keerpunten” - UvA - (2004-2005) - S. Menken

College “keerpunten” - UvA - (2004-2005) - S. Menken Sexuele selectie Competitie tussen individuen om reproductief succes: Mannetjes hebben vaak “overdreven” kenmerken Pavo cristatus College “keerpunten” - UvA - (2004-2005) - S. Menken

College “keerpunten” - UvA - (2004-2005) - S. Menken Sexuele selectie Competitie tussen individuen om reproductief succes: Mannetjes hebben vaak “overdreven” kenmerken Euplectes ardens (Roodkeelwidavink) College “keerpunten” - UvA - (2004-2005) - S. Menken

College “keerpunten” - UvA - (2004-2005) - S. Menken Sexuele selectie Competitie tussen individuen om reproductief succes: Mannetjes hebben vaak “overdreven” kenmerken Monodon monoceros (Narwal) College “keerpunten” - UvA - (2004-2005) - S. Menken

College “keerpunten” - UvA - (2004-2005) - S. Menken Sexuele selectie Competitie tussen individuen om reproductief succes: Mannetjes hebben vaak “overdreven” kenmerken Cyrtodiopsis whitei College “keerpunten” - UvA - (2004-2005) - S. Menken

College “keerpunten” - UvA - (2004-2005) - S. Menken Sexuele selectie Competitie tussen individuen om reproductief succes: Bijv. copulatie van voorganger ongedaan maken Waterjuffers: Interne bevruchting Penis met haken spermatofore haakje Ischnura elegans College “keerpunten” - UvA - (2004-2005) - S. Menken

College “keerpunten” - UvA - (2004-2005) - S. Menken Ouderlijke investering (Trivers, 1972) Ouders verhogen overlevingskansen van nakomelingen ten koste van hun eigen reproductief succes Eieren zijn duur en spermacellen goedkoop: verschil tussen sexen in investering (dracht) Conflict tussen reproductiestrategieën 1. Competitie tussen mannetjes (intra-sexueel) 2. Vrouwtjes kieskeurig (inter-sexueel) College “keerpunten” - UvA - (2004-2005) - S. Menken

College “keerpunten” - UvA - (2004-2005) - S. Menken Verklaringen voor sexuele selectie: A. Direct voordeel Man verschaft direct voordeel: territorium Carpodacus mexicanus: kleur deels erfelijk, deels afhankelijk kwaliteit van voedsel B. Indirect voordeel Man draagt alléén genen bij Runaway selectie P staat voor preferentie van vrouwtje en T voor lengte staart mannetje College “keerpunten” - UvA - (2004-2005) - S. Menken

College “keerpunten” - UvA - (2004-2005) - S. Menken P1 discrimineert niet, P2 kiest T2 Genetische correlatie tussen P2 en T2 allelen College “keerpunten” - UvA - (2004-2005) - S. Menken

College “keerpunten” - UvA - (2004-2005) - S. Menken B2. Handicap principe: adverteren met goede genen Conditie-afhankelijke indicatormodellen [alleen lange staart indien in goede conditie - biologische fitness is erfelijk] Energiebudget: je kunt iets maar één keer uitgeven Kostbaar na te bootsen (mutant-strategie) Tardus merula Kleur snavel: Carotenoïden functioneren in immuunsysteem, worden onttrokken aan de snavel College “keerpunten” - UvA - (2004-2005) - S. Menken

College “keerpunten” - UvA - (2004-2005) - S. Menken C. Zintuiglijke aanleg Supranormale prikkel t.o.v. achtergrond t.g.v. vroegere adaptatie of zintuiglijke organisatie Poecilia reticulata - guppy [vogelzang in de stad] Xiphophorus helleri - zwaarddrager Staarttransplantatie Xiphophorus maculatus - plaatje College “keerpunten” - UvA - (2004-2005) - S. Menken

College “keerpunten” - UvA - (2004-2005) - S. Menken Cichliden in het Victoria meer Meer dan 300 soorten ontstaan in < 12000 jaar! Instroom erosiemateriaal, troebel water: sexuele selectie faalt --> hybridisatie College “keerpunten” - UvA - (2004-2005) - S. Menken

College “keerpunten” - UvA - (2004-2005) - S. Menken Het verschijnsel mens Introductie College “keerpunten” - UvA - (2004-2005) - S. Menken

Partnerkeuze mens - sexuele selectie Goede gezondheid adverteren (mooi, symmetrie, jeugdig) College “keerpunten” - UvA - (2004-2005) - S. Menken

College “keerpunten” - UvA - (2004-2005) - S. Menken Partnerkeuze mens Supranormale prikkel: siliconen Lichaamsvet (verschillende appreciatie afhankelijk van de omstandigheden) Hottentot College “keerpunten” - UvA - (2004-2005) - S. Menken

College “keerpunten” - UvA - (2004-2005) - S. Menken Partnerkeuze mens IJverig, betrouwbaar, stabiel, dapper Bereid tot ouderinvestering College “keerpunten” - UvA - (2004-2005) - S. Menken

College “keerpunten” - UvA - (2004-2005) - S. Menken Partnerkeuze mens Sociale status / rijkdom (oude bok) College “keerpunten” - UvA - (2004-2005) - S. Menken

College “keerpunten” - UvA - (2004-2005) - S. Menken Bewust en onbewust ruiken Liefde van de vrouw gaat door de neus Het zesde zintuig: Vomeronasaal orgaan College “keerpunten” - UvA - (2004-2005) - S. Menken

Reukvermogen Mens: Hond: 347 geurgenen en ±700 pseudogenen 6-10 miljoen zenuwcellen Hond: 1200 geurgenen 220 miljoen zenuwcellen in neusslijmvlies Geur heeft in de evolutie van de mens aan belang ingeboet College “keerpunten” - UvA - (2004-2005) - S. Menken

Receptoreiwit [geur & smaak] BUITEN BINNEN Universele zintuiglijke waarneming College “keerpunten” - UvA - (2004-2005) - S. Menken

College “keerpunten” - UvA - (2004-2005) - S. Menken Proef met gedragen ondergoed Condities: 48 uur lang continue dragen Genetische typering van mannen en vrouwen qua immunogeen-complex - MHC College “keerpunten” - UvA - (2004-2005) - S. Menken

College “keerpunten” - UvA - (2004-2005) - S. Menken Transplantatie College “keerpunten” - UvA - (2004-2005) - S. Menken

Antigen - antilichaam binding Immuun-respons Antigen - antilichaam binding College “keerpunten” - UvA - (2004-2005) - S. Menken

College “keerpunten” - UvA - (2004-2005) - S. Menken Cellulaire immuun-respons MHC “presenteert” eiwitfragmenten College “keerpunten” - UvA - (2004-2005) - S. Menken

College “keerpunten” - UvA - (2004-2005) - S. Menken Proef met gedragen ondergoed Vrouw kiest voor man met genetisch sterk afwijkende MHC-complex: hogere fitness nageslacht? College “keerpunten” - UvA - (2004-2005) - S. Menken

College “keerpunten” - UvA - (2004-2005) - S. Menken Muizenproef: fitness nageslacht: 1. Muizen kiezen zelf !! 2. Experimentator kiest ‘willekeurig’ Engelse adellijke families: Hoge leeftijd, weinig kinderen Verband tussen specifieke geurreceptoren en specifieke MHC eiwitten: Knock-out muis M10 mist ook V2R receptor College “keerpunten” - UvA - (2004-2005) - S. Menken

College “keerpunten” - UvA - (2004-2005) - S. Menken Proef met gedragen ondergoed Voorkomt inteelt (= paring tussen verwanten) Recessief lethale mutaties: Aa X Aa levert 25% aa Bij pilgebruik: vrouwelijke waarneming gestoord College “keerpunten” - UvA - (2004-2005) - S. Menken

College “keerpunten” - UvA - (2004-2005) - S. Menken Nature - nurture / aangeboren - aangeleerd Universele aard gedragselementen bewijst erfelijke basis 1. Handen schudden: cultuur-afhankelijk 2. Wenkbrauwgroet College “keerpunten” - UvA - (2004-2005) - S. Menken

College “keerpunten” - UvA - (2004-2005) - S. Menken Culturele transmissie Japanse makaak Warmwater baden Voedsel wassen College “keerpunten” - UvA - (2004-2005) - S. Menken

Erfelijkheid van gedrag Eén gen - één eiwit Eén gen - één gedrag? Taalgen versus loopgen Gedrag: systeem dat informatie inwint over omgeving, deze verwerkt en vertaalt in handeling Niveau: eenvoudig [reflex] complex [gebruik van taal] College “keerpunten” - UvA - (2004-2005) - S. Menken

College “keerpunten” - UvA - (2004-2005) - S. Menken Evolutionair stabiele strategie ESS Indien alle individuën in een populatie deze stategie adopteren, kan geen mutant strategie o.i.v. natuurlijke selectie in deze populatie invaderen Duif - havik model stabilisatie van agressie havik is ESS John Maynard Smith College “keerpunten” - UvA - (2004-2005) - S. Menken

College “keerpunten” - UvA - (2004-2005) - S. Menken Voortplantingsstrategieën Zónder investering [verkrachting] niet door NS bevoordeeld Zorgmutant (altruïsme) idem [toegewijde vader, constant bedrogen, biol. fitness = 0] --> evenwicht Genen tégen overspel worden bevoordeeld: jaloezie [trots op vaderschap complexer: anonieme spermadonor] College “keerpunten” - UvA - (2004-2005) - S. Menken

College “keerpunten” - UvA - (2004-2005) - S. Menken Voortplantings-strategie Man: voortdurend in de weer om zijn genen uit te venten Extra inseminatie is fitness verhogend, maar kost doorgaans weinig Vrouw: Combi-strategie: monogaam, bij twijfel over kwaliteit genen laten bevruchten door andere man Bedriegen dus alle mannen en veel vrouwen? Cultuur Liverpool flat-onderzoek Vogel & inteelt College “keerpunten” - UvA - (2004-2005) - S. Menken

College “keerpunten” - UvA - (2004-2005) - S. Menken Mother’s baby but father’s maybe Infanticide Yanomamö indianen Stiefvaders goed voor 82% kindermoord USA Moeders wijzen vader op overeenkomst met baby Schoonfamilie Grootmoeder-moeder versus grootvader-vader: (on)zekerheid over genen overdracht College “keerpunten” - UvA - (2004-2005) - S. Menken

College “keerpunten” - UvA - (2004-2005) - S. Menken “Inclusive fitness” Als je je verwanten helpt zich voort te planten verhoog je je eigen fitness Monogyne mieren –> 1 koningin is moeder van alle mieren in een nest Haplo-diploid systeem: Relatie koningin - werkster = 1/2 Relatie werksters onderling = 3/4 --> Mens (moeder, grootmoeder-investering) Solenopsis invicta College “keerpunten” - UvA - (2004-2005) - S. Menken

College “keerpunten” - UvA - (2004-2005) - S. Menken Hoe uniek is de mens ? College “keerpunten” - UvA - (2004-2005) - S. Menken

Complexiteits-paradox Aantal Basen Aantal genen Mycoplasma genitalium 580,000 677 Deinococcus radiodurans 3.3 x 106 3261 Saccharomyces cerevisiae - gist 1.2 x 107 5800 Arabidopsis thaliana 1.3 x 108 25.980 Drosophila melanogaster 1.8 x 108 13.600 Homo sapiens 3.2 x 109 35.000 Amoebe 200 x 109 College “keerpunten” - UvA - (2004-2005) - S. Menken

College “keerpunten” - UvA - (2004-2005) - S. Menken Moleculair niveau Maar de mens bezit Meeste genproducten per gen: “differential splicing” Meeste modificaties per eiwit Meeste eiwit-interacties 4 exonen College “keerpunten” - UvA - (2004-2005) - S. Menken

College “keerpunten” - UvA - (2004-2005) - S. Menken Cultuur Grotere hersenen - toename intelligentie Techniek, taal en cultuur Kraai Betty Fundamentele eenheid van cultuur: meem College “keerpunten” - UvA - (2004-2005) - S. Menken

College “keerpunten” - UvA - (2004-2005) - S. Menken