Branden als beheermaatregel Waarom eigenlijk? Samenvatting van kennis over bodem, vegetatie en fauna Joost Vogels Roland Bobbink

Overwegingen beheerders Wel Branden Heide: beter dan maaien Terugdringen vergrassing Verjonging van heide Sturen van begrazing Tbv diversiteit van maatregelen Positieve effecten op fauna Positieve effecten op flora Niet branden Niet effectief tegen vermesting Werkt vergrassing in de hand Kan uit de hand lopen Vrees voor “behulpzame burgers” Negatieve effecten op fauna Negatieve effecten op flora

OBN Pre-advies Branden Abiotiek Vegetatie Fauna Beheerders ervaringen

Tijdschalen Verschillende tijdschalen zijn van belang Condities voorafgaand aan branden Condities tijdens branden Korte termijn effecten Lange termijn effecten

Voorafgaand aan branden Beheer-geschiedenis Bodem Vegetatiesamenstelling en structuur weerscondities Vochtgehalte bodem en strooisel Temperatuur brand hellingshoek Deel vegetatie dat verbrandt Vochtgehalte vegetatie verbranden van humus/veen windsnelheid Intensiteit van de brand Duur van de brand Headfire of backfire

Mogelijkheden voor sturing: Temperatuur brand Intensiteit van de brand Duur van de brand

Hoe stuur je brand-intensiteit? Bovengronds: vegetatie moet droog zijn Controleer dit; niet droog niet branden. Branden in winter na droge periode van minimaal 1 week Effect op bodem: afhankelijk van brandintensiteit Duur  temperatuur  intensiteit Keuze uit backfire of headfire Backfire: tegen de wind in branden Headfire: met de wind mee branden

Headfire: met de wind mee Vuurfront Intensiteit

Backfire: tegen de wind in Vuurfront Intensiteit

Ongecontroleerde zomerbrand

Headfire of Backfire? Keuze voor headfire of backfire is afhankelijk van het gestelde beheersdoel Enkel verjonging vegetatie: headfire Deels meebranden strooisel, maximalisatie N-verliezen: backfire

Bodemchemie: Kennis beperkt zich hoofdzakelijk tot Droge heide Gecontroleerde winterbrand verwijdert 100-170 kg N/ha in droge heide Depositie kationen: tijdelijke verhoging pH Vegetatie C/N ratio in Calluna na branden lager C/N ratio in grassen soms hoger, soms lager

Jaarlijkse atmosferische input Rook en Gas N Ca Mg Asdepositie N Ca Mg Uitspoeling N Ca Mg Bij depositie van 20 kg N/ha/jaar: brandcyclus van 5 jaar nodig! Ca, Mg concentratie tijdelijk hoger Bodemcondities:

Vegetatie-regeneratie Snelheid regeneratie afhankelijk van traits: Generatief vs vegetatief Langlevende zaadbank vs dispersie van zaad Heideregeneratie: Jonger dan 15 jaar: vegetatief; Ouder: vanuit zaad Andere soorten: Vegetatief: Dophei, Stekelbrem, Tormentil, overblijvende grassen Generatief: Jeneverbes, verscheidene eenjarige kruiden; tijdelijke storingssoorten zoals Paardebloem, etc.

Fauna-respons Directe mortaliteit indirecte mortaliteit Numerieke respons Herkolonisatie

Directe mortaliteit Hoog Laag Laag mobiel stadium in vegetatie Klimmende levenswijze in vegetatie Bodemactieve levenswijze Immobiel stadium in strooisel Ei in strooisel Immobiel in bodem Ei in bodem Vliegcapaciteit

Indirecte mortaliteit Hoog Laag Mobiliteit Orientatie Voedsel Temperatuur-voorkeur Vocht-voorkeur Activiteit Laag Fytofiel Herbivoor Mesofiel Hygrofiel Dag Detritivoor Carnivoor Hoog Geofiel Omnivoor Thermofiel Xerofiel Nacht

Herkolonisatie Loopkevers Na 1 jaar: Significant hoger aandeel van soorten met goede dispersie capaciteit in gebrand vlak Maar nog steeds grootste aandeel door lopende soorten herkolonisatie vanuit naastgelegen bronpopulaties

Numerieke respons Bodem: temperatuur verhoogd; Ca en Mg hoger; lichte verhoging pH Mineralisatiesnelheid hoger Vegetatieve regeneratie: Root/shoot ratio sterk verhoogd Nutrienten concentratie in shoot daarom hoger: “greenflush”  Numerieke respons van fauna

Numerieke respons: Loopkevers

Veldkrekel

Numerieke respons Afbraakprocessen tijdelijk versneld Voedingswaarde vegetatie tijdelijk hoger Detritivoren nemen toe in dichtheden Herbivoren nemen toe in dichtheden Predatore en omnivore evertebraten nemen toe Vogels fourageren intensiever op brandvlakken Voorbeelden bekend voor Veldleeuwerik, Wulp, Tureluur, Watersnip, Kievit, Grauwe klauwier en Grutto

N-depositie Vergrassing na branden veel voorkomend probleem: Grassen overleven ondergronds Na 5 jaar is N-gehalte in bodem op oude niveau Na branden: zet begrazing in Grazers prefereren brandvlakken  voedingswaarde vaak hoger Graasdruk hoog; kiemingskansen doelsoorten hoger Zonder inzet van vervolg begrazing is de kans op (her)vergrassing in Nederland nog steeds zeer groot!

N-depositie 1 dag 2 weken 1 jaar

Samengevat Branden onder huidige omstandigheden nog niet geschikt als effectieve maatregel tegen vermesting Bij verder terugdringen N-depositie wordt dit wel geschikter; huidige situatie is al 30-40% gunstiger tov 1980

Samengevat Extensief kleinschalig branden lijkt vooralsnog een kansrijke maatregel, als onderdeel van een breed maatregelpakket Positieve effecten zijn onder meer een verhoging van dichtheid insecten en insecten-etende vogelsoorten Grassen kunnen domineren na branden; begrazing als vervolgmaatregel is noodzakelijk

Vragen?