Marije Kaljouw Aart Oudendorp Jenneke van Ginkel Licht Marije Kaljouw Aart Oudendorp Jenneke van Ginkel

Regels en richtlijnen Leghennen: EG-richtlijn: kippen moet elkaar en omgeving kunnen zien, zonder gedrags en gezondheidsproblemen. Egale verdeling. NL: legkippenbesluit: 8 uur ononderbroken duisternis.

Regels en richtlijnen (2) Vleeskuikens EU: > 20 lux en 6 uur donkerperiode, 4 uur ononderbroken IKB: >10 <20 lux 6 uur ononderbroken donkerperiode

Soorten lampen TL-buizen: stroboscopisch effect Gloeilampen: goedkoop Hoogfrequentie TL: dimbaar PL lamp: energiezuiniger Monochromatische TL buis Natrium hogedruk lampen: lage kosten Orion pl-lampen Toekomst: LED lampen

Conventionele lichtschema’s Constant Gefractioneerd Niet-repetitief Repetitief Biomittent Reading Ahemerale

Kleur 4 soorten kegeltjes UV licht “zien” Groei: violet-groen Reproductie: wit/rood licht Gedrag: blauw licht rustig rood licht agressief

Licht Licht beinvloed: Duur en intensiteit belangrijk! Groei Gonaden Ovariele cyclus Activiteit Duur en intensiteit belangrijk! Kip gevoeligst voor rood licht van 600 tot 750 nm

Lichtschema Lichtschema heeft invloed op: Duur van de leg Grootte van ei / hoeveelheid eieren Schaalkwaliteit ei Opname voer Voederconversie Pikgedrag Energiekosten Mortaliteit Luchtkwaliteit / verbruik zuurstof Gezondheid bloedmijten

Werkingsmechanisme Licht Retinal photoperceptie; Dopamine wat weer melatonine produceert. Melatonine regelt dag/nacht ritme. Waarschijnlijk door gen o.i.v. lichtimpulsen Bioklok kip: 25.3 uur

onconventioneel lichtschema Continue licht Continue donker Intermitterend asymmetrisch symmetrisch

Onconventioneel lichtschema Continue donker Verlaagde groei Verlagen leg% (60%)  starten rui

Onconventioneel lichtschema Continue licht Meer voeropname Toch nog dag/nacht ritme alleen wat meer verspreid. (voertijden, activiteit)

Onconventioneel lichtschema Intermitterend EU regels: vasthouden aan 24h lichtregime 4(1L:3.5D):1L:5D  15% minder zuurstof 4(3L:3D) 24(0.25L:0.75D) Veranderen van schema duurt 7 dagen.

Pathologische effecten van licht (I) Continue licht Vergroot oog Afplatting cornea (verziendheid) Langdurig Meer kans op retina loslating, verdikking blinde vlek, cataract UV licht Ruwer sclera oppervlak Continue 45 lux Jonge hanen: immunosupressie (AB)

Pathologische effecten (II) Continue donker Toename IOD Lethargie Verdunde retina en choroid Geen bijniergewichtstoename vleeshanen 6-11wk DD Afwezigheid dag/nacht ritme Geen melatonine

Gekleurd licht 14h zwak blauw licht Stress? UVA 23L1D Vergrote oogbol Protrusie Stress? Geen effect gewicht bijnier, [corticosteroid]plasma, Kalkoen anders dan kip UVA 23L1D ruwer cornea oppervlak;dikker epitheel ↓[corticosteroid]plasma; ↑exploratiegedrag

Optimalisatie lichtschema leghennen Voedselopname en groei Timing seksuele maturatie Maximaliseren aantal eieren Optimaliseren eigewicht Tijdstip leg Fotosensitisatie Controle ongewenst gedrag LG Leeftijd 1e ei

Lichtschema D1 - 2 continue licht Afname tot 8-10u op 2wk leeftijd Geleidelijk Direct Maximaal 9/10u licht bij jonge dieren > 10 u verminderde ontwikkeling Bij hitte: meer voeropname Toename lichtperiode 14-18 weken

Aanwezigheid natuurlijk licht Constante lichtperiode - 1 uur tov langste lichtperiode Lichtschema’s Never allow the light to increase during the rearing period Travis Morris, 1960

Vertraagde start leg(↑eigewicht) Niet via beperkt voeren Lichtschema Na 0 dagen afname lichtperiode vertraagd tot 7/ 8 weken, 1 gram toename, 1 week latere start 14/15 weken, 2 gram toename, 2 weken later Intensiteit < 2 lux Wetgeving Lichtdoorlating donkerperiode <0.05 lux

Doel lichtschema legperiode Groei (70-80g /wk) Seksuele maturatie, 50% leg Aanpassen voedselopname Fotostimulatie >14 wk // 75 % LG Geen effect 50% leg >17 wk Geen verschil abrupt / 30 minuten overgang Extra voedselopname: 2u licht 2e helft nacht

Overmatig lang licht < 14 u licht Nadelen Kost energie Stallen lichtdicht Dunnere schaal ↑ mortaliteit ↑ herstelde schaalbreuk ↑ leververvetting Voordelen  eigewicht 0.25g / uur extra < 16 u dag meer buitennesteieren licht aan in nest 2u voor/na lichtperiode Conclusie: < 14 u licht

Ontwikkelingen Schemering Moderne rassen minder lux-gevoelig aantal eieren gelijk ↓ voedselopname ↓ eigewicht 5 – 10 lux genoeg Maar… inspectie!!!

Lekkage van licht Moment van leg ~ tijdstip lekkage Voor lichtperiode  vroeger tijdstip Na lichtperiode > 1 lux  later tijdstip Bij natuurlijk licht constante tijd

Intermitterende schema’s Asymmetrisch 2L4D8L10D (Cornell) ~14L/10D 16(15minL45minD)8D Biomittent Na legpiek Geleidelijke start 45L:15D; 30L:30D Voordelen ↓voedselopname ↑VC ↓mortaliteit Elektriciteit Symmetrisch 2L4D 3L3D Na legpiek Voordelen ↑ Schaalkwaliteit ↑ eigewicht ↓ Bloedluis Nadelen ↓ aantal eieren Geen dag/nacht ritme Verboden EU

Ahemeral Geen 24 uur ritme Verboden EU ↑ schaalkwaliteit ↑ eigewicht Verboden EU Niet practisch ivm werkzaamheden