SenterNovem Utrecht, Bio-LNG Schoon, goedkoop, h Bio-LNG Hernieuwbaar, schoon en goedkoper dan fossiele brandstoffen De brandstof van de toekomst voor koplopers in transport en distributie met een enorme reductie van emissies is cool

SenterNovem Utrecht, Wat is bio-LNG? Ofwel vloeibaar bio-methaan? 2.Verschil in energie-inhoud van brandstoffen 3.Luchtvervuiling: lokaal en wereldwijd (klimaat) 4.Productiewijzen – productieprijzen van biogas 5.Opwaardering tot bio-methaan 6.Vloeibaar maken: Liquefaction 7.Voordelen van bio-LNG voor het transport 8.Prijs-kwaliteit verhoudingen 9.(fijn) Stof voor discussie 10.Nederland en de rest van de wereld 11.Conclusies en aanbevelingen: Bio-LNG simply the best Opbouw van de presentatie

SenterNovem Utrecht, Aardgas bestaat voor een groot deel uit Methaan (CH4). Methaan (CH4) heeft de grootste energiedichtheid van de fossiele brandstoffen. LNG bestaat voor het grootste deel uit vloeibaar methaan. LNG heeft de grootste energiedichtheid van de vloeibare fossiele brandstoffen Bio-LNG of Liquid Bio Methane (LBM) bestaat voor het grootste deel uit bio-methaan van >98% Bio-methaan is methaan van recente oorsprong en heeft de grootste energiedichtheid van alle biobrandstoffen. Bio-LNG is (nog) schoner dan LNG (zie vervolg) Wat is bio-LNG?

SenterNovem Utrecht, Energie dichtheid van transportbrandstoffen Per liter Benzine 35 MJoule Diesel 35.7 MJoule. LPG 24.5 MJoule LNG MJoule Bio-ethanol 21.2 MJoule Biodiesel 32.5 MJoule LBM (Bio-LNG) MJoule Bio-methanol 17 MJoule Bio-LNG MJoule Benzine 46.6 MJoule Bio-methaan MJoule Biodiesel MJoule Diesel 44 MJoule Nederlands aardgas 38 MJoule (31,7 MJoule per cub.) En DUS : Groen gas 38 MJoule Per kilogram

SenterNovem Utrecht, Er is veel verschil van mening over welke brandstof het schoonste is en wat uitgestoten wordt, recent bijvoorbeeld de discussie: aardgas en diesel. Maar er wordt ook over GTL, BTL, SNG, biodiesel en bio-ethanol en andere brandstoffen gediscussieerd. Hierbij spelen wel of geen roetfilters, standaardisering, ouderdom van de auto’s, rijstijl, weertype, snelheid, files en motoren en gelukkig de hele keten een rol. Echter 4 zaken zijn zonneklaar: Er is een verschil tussen zuiver en niet zuiver/niet gestandaardiseerd Er is een verschil tussen uitstoot bij de uitlaat en uitstoot van de hele keten Er is een verschil tussen Nederlands Groen Gas en buitenlands aardgas Er is een verschil tussen biobrandstoffen en fossiele brandstoffen Meer stof door discussie: de praktijk

SenterNovem Utrecht, ; Emissies : het verschil tussen lokaal (luchtvervuiling) en de keten (klimaat) Biodiesel is goed voor het klimaat maar slecht? voor de stad, GTL en BTL zijn schone brandstoffen maar slecht? voor het klimaat omdat ze uit een vervuilend proces komen.

SenterNovem Utrecht, Emissies van diesel t.o.v. LNG Daarbij is bio-LNG renewable maar is het ook beter in de keten? Daarvoor moeten we de route bekijken van biogas naar bio-LNG!

SenterNovem Utrecht, Biogasproductie: anaerobe fermentatie = vergisting zonder zuurstof Biogas: CH4 en CO2 Van stortplaatsen voedselresten, land- bouwafval, compost, zuiveringsslib, snijmaïs, stro en suikerbieten Biogas is jong moerasgas en nog jonger aardgas Er zijn miljoenen organismen die kunnen rotten, maar slechts enkele die bio-ethanol kunnen maken Biogasproductie kost nauwelijks energie Vergisting bij tem- peratuur van graden Celsius.

SenterNovem Utrecht, Opwaardering van biogas naar bio-methaan Opwaarderingstechnieken worden steeds goedkoper Enkele centen per kubieke meter biogas bij installaties van > 5 miljoen kubieke meter per jaar Opwaardering kost – aan energie - 0,5 kWh per kubieke meter, i.e. 5% van de energieinhoud van een kubieke meter bio- methaan Bij grote hoeveelheden wordt opwaardering snel goedkoper (Economy of Scale)

SenterNovem Utrecht, Voorspelling in 2003 over beschikbaarheid bio-methaan Per 2008 wordt opbrengst tenminste 40% hoger ingeschat (onderzoek EU- AGROBIOGAS)

SenterNovem Utrecht, Het proces van het vloeibaar maken (liquefaction) in Qatar, Algerije en Nigeria kost energie Het transport met tankers naar Europa kost energie Gasvormig maken in Nederland en aanpassing van kwaliteit op de LNG terminals kost energie Veel CO2 uitstoot tijdens de hele route Totale energie verlies vaak meer dan 30% Conclusie : LNG is fossiel, is in de keten – dus voor het klimaat - vervuilend en energie intensief, maar LOKAAL uitstekend? De LNG keten vanaf het vloeibaar maken

SenterNovem Utrecht, Liquefaction tot LNG versus bio-methaan Vloeibaar maken van puur bio- methaan (98%) kost aan energie 0,55 kWh (6% van energie-inhoud) Bio-LNG is gemakkelijker te maken en goedkoper dan het reguliere LNG proces, herroepelijk, afvang van CO2 mogelijk, weinig of geen transport Verwijdering zware metalen Verwijdering water, CO2 Verwijdering ethaan, propaan Opwaarderingkosten zijn 50% van het hele proces

SenterNovem Utrecht, Van biogas tot bio-LNG Opwaardering kost < 5% van de energieinhoud Liquefaction kost < 6% van de energieinhoud In de toekomst zullen kosten verminderen bijvoorbeeld bij gecombineerde processen zoals afscheiding van puur vloeibaar CO2 en vervolgens het vloeibaar maken van bio-methaan in hetzelfde afkoelingsproces Maar ook door gebruik van restwarmte en steeds betere opwaardering(membraan) alsmede verbetering SSL- technieken (small-scale liquefaction)

SenterNovem Utrecht, Voordelen (en nadelen) van bio-LNG voor het transport Bio-LNG is vooral geschikt voor trucks, schepen: grotere hoeveelheden, beter geschikt bij continu verbruik (boil off) Koud bewaren, grotere geïsoleerde tank, geen hoge druk Meer energie met een volle tank die minder weegt dan eenzelfde energie inhoud aan diesel Zwaardere vracht mogelijk, truck maakt minder geluid Bio-LNG schoner dan andere brandstoffen Bio-LNG hoeft niet gemengd te worden (zoals bio-ethanol) Bio-LNG is goedkoper dan biobrandstoffen van de eerste generatie Bio-LNG is veel goedkoper dan biobrandstoffen van de 2 e generatie Bio-LNG concurreert niet met voedsel Bio-LNG kan meer dan 10% van de fossiele transportbrandstoffen vervangen voor 2020 Er wordt naar andere toepassingen gekeken dan alleen vrachtvervoer (taxi’s), niet continu vervoer (personenverkeer) ondervindt nadeel van verdampen bio-LNG

SenterNovem Utrecht, LNG en dus bio-LNG hebben veel hogere energie dichtheid dan andere fossiele- en biobrandstoffen Dat wil zeggen dat er meer kilometers kunnen worden gereden met een gewicht aan LNG en bio-LNG. In de vergelijking tussen vloeibaar LNG (1-9 bar) en CNG (gecomprimeerde aardgassen ( bar) speelt niet alleen het gewicht maar ook het volume Met een volle tank van een truck met gewicht X rijdt men op: LNG en bio-LNG ongeveer 2,4 Y kilometers Compressed bio-methaan ongeveer Y kilometers Compressed Groen Gas (Ned. aardgas) ongeveer 0,7 Y kilometers Hoeveel kilometers rijd ik op verschillende brandstoffen

SenterNovem Utrecht, Rekenvoorbeeld 10 liter bio-LNG vervangt 6 liter diesel of 6,5 liter biodiesel We rekenen niet met accijnzen. Wanneer de kale diesel prijs 45 cent zou zijn, dan zou de kale bio-LNG prijs 27 cent moeten om te kunnen concurreren. Dit is haalbaar bij grote installaties die biogas produceren. Meerprijs van trucks zal ongeveer 5% van de nieuwwaarde bedragen. Derhalve zal de hoogte van de accijnzen bepalen of een overgang aantrekkelijk BLIJFT. Bij de logische koppeling van de accijnzen van bio-LNG aan die van aardgas is de overgang NU zeer profijtelijk bij een acceptabele marge in de distributieketen en handel. Prijs en kwaliteit : wanneer is er voordeel bij gebruik van bio-LNG

SenterNovem Utrecht, Het comprimeren van groen gas van 8,8 kWh tot 200 bar kost 0,35 kWh (4% van energieinhoud van het gas) Het vloeibaar maken van bio-methaan van 10 kWh kost 0,55 kWh (5,5 % van energieinhoud) Een station voor bio-LNG en bio-CNG (Liquefied and Compressed Bio-Methane = een LCBM station) kost minder dan een aardgasstation/groen gas station van dezelfde capaciteit. Het tanken van bio-CNG (compressed bio-methaan, CBM) vanuit bio-LNG kost minder dan 10% van de energie van het comprimeren in een aardgas station, dus?.. Voor experts: hoor de volgende lezingen Feiten uit de praktijk

SenterNovem Utrecht, Een unit met liquefaction plus tankstation

SenterNovem Utrecht, Question: Why can I drive much less kilometres with compressed Dutch green gas, what is the composition, how is it produced? Dutch green gas is much different than other green gasses abroad, we produce biogas, than we upgrade it partly till it has 88% bio-methane and 12% CO2, than we put this mixture in the grid and than you can fill your tank with compressed CNG with approximately 81% CH4 and 14% Nitrogen. Why do you do this? We do this because it is more expensive to upgrade it partly, because it reduces less emissions, because this system is complicated and because we are THE natural gas country, so now you understand why you drive less kilometres with our Dutch green gas. Nederland en de rest van de wereld: een grap of tijd voor een intelligente aanpak?

SenterNovem Utrecht, Voorbeelden Noorwegen KoreaVerenigde Staten Noorwegen Thailand

SenterNovem Utrecht, Clean Energy Fuels Corp. has started up its California LNG Plant at Boron, Calif., the largest LNG (liquefied natural gas) production plant in the Southwest and the first large-scale plant in California, according to a Nov. 24 press release. Built to produce up to 160,000 gallons per day of LNG, the plant is designed to expand production to 240,000 gallons per day as demand increases. The facility includes a 1.8-million-gallon LNG storage tank as an important regional supply source and to provide reserves for unanticipated demand. The Clean Truck Program at the ports anticipates replacing over 8,000 old diesel trucks with new trucks that are proven to be cleaner than diesel, such as LNG trucks, within five years. These trucks are anticipated to be a major consumer of the LNG fuel produced at the California LNG Plant. Nederland en de rest van de wereld December 8, 2008

SenterNovem Utrecht, Press 12 December 2008 With production of Liquid bio- methane and this station, our politicians do not need to look any further or invest in developing alternatives. Liquid bio-methane technology opens new possibilities for large scale production and brings this technology to every consumer in Sweden, giving us the opportunity to replace all petrol and diesel.” Nederland en de Rest van de wereld Zweden

SenterNovem Utrecht, Bio-LNG is de schoonste goedkoopste (bio) brandstof, schoner en goedkoper dan andere biobrandstoffen van de eerste generatie, concurreert niet met voedsel en is veel schoner en goedkoper dan processen van de tweede generatie. De route biogas – bio-methaan – bio-LNG is naar onze mening geschikter dan de route biogas -groen gas- vervolgens in het leidingnet stoppen – en dan aardgas tanken met als gevolg 38% minder kilometers rijden dan met compressed bio-methaan. De route biogas – bio-methaan – bio-LNG – bio-CNG is niet alleen schoner, maar is ook een route die competitie brengt in de transportbrandstoffenwereld. Het schone bio-LNG kan geproduceerd worden voor 31 cent en minder per liter vanuit grotere installaties, zonder uitstoot van emissies in het proces. De tussenhandel bepaalt de prijs aan de pomp. Blijvende koppeling van accijns van bio-LNG aan de accijns op aardgas zal introductie van bio-LNG sterk versnellen. Conclusies

SenterNovem Utrecht, Laten we in Nederland in de pas gaan lopen met andere landen in de wereld en geen onafhankelijke en voor de buitenwereld onbegrijpelijke koers volgen. Laat Nederland daarom in ieder geval (ook?) de route biogas- bio-methaan - bio-LNG – bio-CNG (= CBM = compressed bio-methane ) kiezen. Alle trajecten van tweede generatie biobrandstoffen zoals biodiesel en bio-ethanol, SNG, BTL en andere biobrandstoffen, zouden vergeleken moeten worden met het schonere bio-LNG, d.w.z. dat ook tweede en derde generatie biobrandstoffen zouden moeten worden verplicht een hoge CO2 reductie te tonen (inclusief CO2 af te vangen). Aanbevelingen

SenterNovem Utrecht, Bio-LNG Schoon, goedkoop, h Bio-LNG is cool Niet fossiel en de schoonste trans- port brandstof Goedkoper dan diesel en benzine Gebruik in schepen, vrachtverkeer, containers, walstroom, taxi’s, terminals bussen en aggregaten