Johan de Witt en Willem III Opvoeding van de prins als “Kind van Staat”

Voorgeschiedenis 1647 Willem II stadhouder 1648 Vrede van Munster 1650 Regenten vast in Loevestein Amsterdam belegerd door Willem II

1650 Willem II sterft plotseling 1650 Willem III wordt geboren Eerste stadhouderloos tijdperk (tot 1672) Grote Vergadering Staten Generaal (1651)

1652 Begin 1e Engelse oorlog 1654 Vrede van Westminster Acte van Seclusie (geheim contract met Staten van Holland)  geen Oranje als stadhouder/kapitein generaal

Opvoeding Willem III 1650 Willem III geboren (8 dagen na dood van zijn vader, Willem II) Onenigheid over voogdij tussen moeder en grootmoeder; compromis gesloten Staten van Holland blijven afzijdig

1659 prins Willem III naar Leiden Gouverneur wordt Frederik van Nassau, heer van Zuylestein Prins krijgt les in theologie, schrijven en rekenen (niet aan de Universiteit)

1660 Karel II wordt koning van Engeland Staten van Holland doen Karel II feestelijk uitgeleide vanuit Den Haag en Scheveningen Oranjegezinden dringen weer aan op verheffing van de jonge Prins

Prins als “Kind van Staat” Johan de Witt doet voorstel dat Staten opvoeding ter hand nemen Mary stelt voor prins te benoemen tot kapitein generaal Johan de Witt wijst dit af en bewerkt Amsterdam

25 september 1660 Staten van Holland aanvaarden unaniem voorstel Johan de Witt: prins wordt nu “Kind van Staat” 29 september 1660 Staten van Holland trekken Acte van Seclusie in Mary akkoord met besluit (met tegenzin)

Er komt een commissie voor de educatie van de prins; daarin ook Johan de Witt Prins moet op Binnenhof komen wonen Zuylestein, de oranjegezinde gouverneur moet vertrekken ! Mary maakt bezwaar

Plotselinge wending : Mary sterft kort na aankomst in Engeland (december 1660) Testament is verrassing : Karel II aangewezen als voogd; alle bezit naar haar moeder Onenigheid over testament tussen voogden

Johan de Witt is zeer ontstemd, schrijft: “De Prinsesse Royale maecht een testament en stelt niet alleen haar eenige soon geen universele erffgenaem, maar maecht hem niet de waarde van een stuyver;…..maecht de Staten van Hollandt, die sij als oppervoochden bij levende lijve haer kindt ‘t eenemaal overgedragen hadde, geen de allerminste mentie.”

In Engeland overlegt Karel II met Keurvorst van Brandenburg over educatie Intermezzo : verzoek om terugzending van de Acte van Seclusie; dat gebeurt echter niet; verharding van de relatie met Engeland

Johan de Witt acht gezamenlijke verantwoordelijkheid met Engeland voor de educatie onacceptabel 1 April 1661 stemmen Staten van Holland in met voorstel Johan de Witt om niet aan de opvoeding te beginnen, tenzij Karel II voorwaarden Holland accepteert

17 Mei 1661 Karel II en Keurvorst eens over voogdij; machtigen Amalia namens hen op te treden. SvH zouden dan een nieuwe commissie moeten instellen die haar adviseert In de commissie ook leden van oranjegezinde steden

Als deze overeenkomst in handen komt van Holland roept dit veel weerstand op 30 september 1661 besluiten de Staten van Holland, ten gevolge van harde opstelling van Johan de Witt, om de commissie voor de educatie op te heffen

Nasleep Protesten van enkele steden Downing (ambassadeur van Engeland) stelt voor “that as much dirt as we can must be thrown at De Witt” ! Johan de Witt komt met Zeeland overeen om van verheffing af te zien tot prins 18 jaar wordt

Begin 1663 blijkt Karel II interesse in opvoeding te verliezen; Amalia doet opnieuw voorstel aan SvH; geen positieve reactie op dit verzoek In 1664 dreiging van oorlog met Engeland wordt geleidelijk aan sterker

Downing vertelt Amalia dat Karel II niets heeft tegen Nederlandse volk, maar alleen tegen Johan de Witt Karel II is vooral boos over succesvolle actie van Johan de Witt bij zending vloot naar Guinee (goed geheim gehouden!)

Tweede poging 1666 Johan de Witt wijst opnieuw voorstel Zeeland af tot verheffing prins; doet tegenvoorstel tot educatie; Amalia nu geheel eens April 1666 Staten van Holland stellen Commissie tot educatie in; alle Engelsgezinden worden uit omgeving van de prins verwijderd (o.a. Zuylestein)

Prins Willem III nu Kind van Staat Een van de Statenleden merkt op : “we moeten oppassen dat de Staat nu niet een Kind van de Prins wordt “ (!)