Bacterievuur, niet in mijn tuin! www.vlaamsbrabant.be/bacterievuur 2010

Inhoud Inleiding Hoe herkent u bacterievuur? Welke plantensoorten (waardplanten) zijn gevoelig? Wat moet u doen bij besmetting? Hoe bacterievuur vermijden? Technische werkgroep Nuttige contacten

Inleiding Bacterie: Erwinia amylovora op appel en peer in België sinds 1972 aan de kust, sinds 1981 in fruit productie regio In België zijn er bacterievuur problemen zowel op peer als op appel In Zuid-Europa : Spanje en Italië ernstige problemen Bacterievuur vrije landen in EU: Portugal en Finland

Inleiding Productieverlies in de professionele fruitteelt. Naast deze minderopbrengst is er een verhoogde arbeidskost om de ziekte via intensief snoeiwerk in te dijken. Het rooien van geïnfecteerde bomen zorgt ook de volgende jaren voor een verminderde productie. De jaren 2007 en 2008, 2009 waren jaren met een hoge infectiedruk, wegens ‘gunstige’ omstandigheden voor de verspreiding van de ziekte.

Inleiding niet in mijn tuin ... Ook in tuinen vaak de ongekende boosdoener Niet alleen op appel- en peer, maar ook veel sierstruiken zijn gevoelig (= waardplanten) Hou rekening bij aanplant en onderhoud met gevoeligheid van de planten (zie hoe bacterievuur vermijden?)

Inleiding Aanwezigheid van bacterieel inoculum op overwinteringskankers : Bacteriële druppels op schors Dikke draden op schors Regen is noodzakelijk : lost de slijmdruppels op Verspreiding door insecten: Op de stam : dikke zwarte vliegen Van bloem tot bloem : bijen mogelijke vector De bacteriën komen op de stamper terecht, vermeerderen zich daar snel, regenen af naar de bloembodem en infecteren de bloem

Inleiding Kans op infectie  Warme periodes bij bloei en nabloeiperiode Broeierig weer (hoge luchtvochtigheid), storm en hagelbuien (wondjes) Verspreiding ook via de mensen (snoeimateriaal, transport van gesnoeide delen, ...)

Hoe herkent u bacterievuur? Bacterie: chemische bestrijding niet mogelijk Symptonen: bruinzwart verkleuren, verdorren, verschrompelen van bloesems, twijgen, bladeren "door het vuur verschroeid" Slijmdruppels Snelle uitbreiding van de ziekte Aangetaste delen geur van 'gestoofde peren'

Hoe herkent u bacterievuur? Afhankelijk van het seizoen zijn duidelijke symptonen zichtbaar. Verwelkende bloesems (bloei nog niet ten einde)

Hoe herkent u bacterievuur? In een verder stadium: bruin-, zwartverkleuring van de bloesems, vruchten, bladeren en twijgen

Hoe herkent u bacterievuur? Jonge aangetaste scheuten krullen helemaal om (en worden: vaantjes, vlaggetjes, of bisschopsstaf genoemd)

Hoe herkent u bacterievuur? Bloem, bladstelen en groene scheuten vertonen op sommige plaatsen slijmachtige afscheidingen (eerst wit, later oranje-bruin)

Hoe herkent u bacterievuur? Tijdens de winter vallen aangetaste bloemen, bladeren en vruchten niet van de plant. Typisch: aansnijden schors van takken → oranje verkleuring onder de bast

Hoe herkent u bacterievuur?

Waardplanten Waardplant = plant gevoelig voor bacterievuur, deze plant kan besmet worden en kan besmetting ook verpreiden! Familie van Rosaceae (rozenfamilie)

Waardplanten Dwergmispel (Cotoneaster) MOGELIJK ALTERNATIEF Dwergmispel (Cotoneaster) Kransspirea (Stephanandra incisa 'Crispa') als alternatief voor de bodembedekkende dwergmispel. Voor de hoger groeiende dwergmispel: hulst (Ilex aquifolium), Hebe, Euonymus. Dwergmispel Hulst Hebe

Waardplanten Meidoorn (Crataegus) MOGELIJK ALTERNATIEF Meidoorn (Crataegus) Sleedoorn (Prunus spinosa), hondsroos (Rosa canina), eglantier (Rosa rubiginosa) en andere botanische rozen (met bottels) Meidoorn Sleedoorn Hondsroos

Waardplanten Peer (Pyrus) MOGELIJK ALTERNATIEF Peer (Pyrus) Hou rekening met de rasgevoeligheid voor bacterievuur van perenbomen. Het ene ras is immers gevoeliger dan het andere. Voorbeeld: Dubbele Flip is weinig gevoelig

Waardplanten Appel (Malus) MOGELIJK ALTERNATIEF Appel (Malus) Hou rekening met de rasgevoeligheid voor bacterievuur van appelbomen. Het ene ras is immers gevoeliger dan het andere. Voorbeeld: Schone van Boskoop is weinig gevoelig

Waardplanten Vuurdoorn (Pyracantha) MOGELIJK ALTERNATIEF Vuurdoorn (Pyracantha) Klimrozen (met bottels) bvb. Rosa 'Evangeline', hulst (Ilex aquifolium) Vuurdoorn Klimroos Hulst

Waardplanten Mispel (Mespilus) MOGELIJK ALTERNATIEF Mispel (Mespilus) Appelbes (Aronia arbutifolia), vlier (Sambucus nigra), krulhazelaar (Corylus avellana 'Contorta') Mispel Vlier Krulhazelaar

Waardplanten Lijsterbes (Sorbus) MOGELIJK ALTERNATIEF Lijsterbes (Sorbus) Alternatieven voor lijsterbes als boomvorm: veldesdoorn (Acer campestre 'Elsrijk'), pluimes (Fraxinus ornus), inlandse vogelkers (Prunus padus) als hoogstam, els (Alnus) Lijsterbes Veldesdoorn inlandse vogelkers

Waardplanten Kweepeer (Cydonia) MOGELIJK ALTERNATIEF Kweepeer (Cydonia) Appelbes (Aronia arbutifolia), vlier (Sambucus nigra), schijnhazelaar (Corylopsis), hazelaar (Corylus) Kweepeer Vlier Schijnhazelaar

Waardplanten Japanse kwee (Chaenomeles) MOGELIJK ALTERNATIEF Japanse kwee (Chaenomeles) Gele kornoelje (Cornus mas), winterzoet (Chimonanthus praecox), schijnhazelaar (Corylopsis pauciflora), mahonie (Mahonia) Japanse kwee Gele kornoelje mahonie

Waardplanten Krentenboompje (Amelanchier) MOGELIJK ALTERNATIEF Krentenboompje (Amelanchier) Rode kornoelje (Cornus sanguinea), hazelaar (Corylus avellana), sering (Syringa vulgaris), Gelderse roos (Viburnum opulus) Krentenboompje Rode kornoelje Sering

Waardplanten Japanse mispelboom (Eriobotrya) MOGELIJK ALTERNATIEF Japanse mispelboom (Eriobotrya) Rode kornoelje (Cornus sanguinea), wilde kardinaalsmuts (Euonymus europaeus) Japanse mispelboom wilde kardinaalsmuts

Waardplanten Glansmispel (Photinia davidiana) MOGELIJK ALTERNATIEF Glansmispel (Photinia davidiana) Gelderse roos (Viburnum opulus); indien bodem voldoende vochtig, wollige sneeuwbal (Viburnum lantana), hulst (Ilex aquifolium), wilde liguster (Ligustrum vulgare) Glansmispel wollige sneeuwbal wilde liguster

Waardplanten Mogen nog waardplanten aangeplant worden? Ja! Maar: Fruitteler in de buurt? Lijst met gevoeligheid voor bacterievuur, alternatieven? Regelmatige controle tijdens het groeiseizoen (begin april tot eind augustus) en snoei tijdens de winter (meidoorn verplicht snoeien tussen november en maart KB 23.06.2008) Hoogstamboomgaarden, landschappelijke hagen: neem contact op het Regionaal Landschap

Wat moet u doen bij besmetting? Neem contact op met het meldpunt van het FAVV (Federaal Agentschap voor de Veiligheid van de Voedselketen). Zij kunnen bevestigen of het gaat om een besmetting met bacterievuur. Deze dienstverlening is volledig gratis! Vlaams-Brabant Telefoon: 016/39 01 11 E-mail melding: notif.VBR@favv.be E-mail info: info.VBR@favv.be

Wat moet u doen bij besmetting? Waarom moet ik melden? Deze meldingen worden geregistreerd en zo kunnen we de infectiehaarden beter in kaart brengen. Hierdoor kunnen gerichte maatregelen genomen worden en zo vermijden we dat bacterievuur zich verder verspreidt. Kaart met meldingen Vlaams-Brabant Situatie eind 2011, 9 positieve stalen. Vermoedelijk is besmetting veel groter! Ook fruittelers moeten melden.

Wat moet u doen bij besmetting? Ik heb gemeld en wat nu? Nadat u bacterievuur gemeld hebt bij het FAVV, komt er een deskundige langs om een staal te nemen. U krijgt ook richtlijnen voor het bestrijden van de infectie. De bestrijdingsmethode is afhankelijk van de graad van aantasting. In eerste instantie wordt meestal snoeien tot 50 cm onder de infectie aanbevolen. Bij een te grote infectie rooit u de boom of struik beter helemaal.

Wat moet u doen bij besmetting? Hoe bacterievuur wegsnoeien? Om verdere verspreiding te vermijden is het absoluut noodzakelijk om het snoeimateriaal regelmatig te ontsmetten (bijv. met zuivere Dettol). Doe dit zeker elke keer vooraleer u een andere plant snoeit.

Wat moet u doen bij besmetting? Wat met snoeiafval? Alle gesnoeide en aangetaste takken blijven een mogelijke bron van verdere infectie, snel verwijderen is dus noodzakelijk. Verbranden is de beste methode omdat de bacterie dan volledig afgedood wordt. Vermijd alle contact tussen weggesnoeid hout en de resterende gezonde planten(delen). Hoe sneller u het geïnfecteerd hout kan verbranden of in een afgesloten verpakking krijgt, hoe beter. Indien het om kleine hoeveelheden takken gaat, kunt u deze verbranden in de kachel, open haard, vuurkorf of barbecue. Composteren of versnipperen is uit den boze.

Wat moet u doen bij besmetting? Wat met snoeiafval? Indien het om grote hoeveelheden gaat neemt u best contact op met de gemeente. Ter plekke verbranden is echter wettelijk niet zo evident. Volgens de Vlaamse wetgeving kan het, als u op meer dan honderd meter afstand van huizen, bossen, boomgaarden, hagen, graan, stro, … blijft. Ga bij uw gemeente na of u de takken mag verbranden in uw eigen tuin. Ook politie, buren en brandweer geeft u best een seintje. Laat hen ook weten dat het enkel gaat om takken die besmet zijn met bacterievuur. Indien verbranden niet mogelijk is, worden de takken best in een volledig afgesloten verpakking meegegeven met het restafval (bijvoorbeeld een gesloten plastic zak).

Hoe vermijden? Chemische bestrijding: niet mogelijk. Voorkomen is beter dan genezen! Preventie! Houd bij de keuze van plantenmateriaal rekening met de gevoeligheid van bepaalde rassen voor bacterievuur. (link naar Welke plantensoorten (waardplanten) zijn gevoelig voor bacterievuur?) Controleer waardplanten regelmatig op infectie. Dit kan best vanaf begin april tot eind augustus.

Hoe vermijden? Onderhoud waardplanten (hagen en struiken) door ze jaarlijks te snoeien, ook indien ze niet geïnfecteerd zijn. Let op! Het is verplicht om meidoornhagen jaarlijks te snoeien (KB 23.06.2008) in de winterperiode (tussen 1 november en 1 maart). Door het scheren van meidoornhagen tijdens de winter scheer je veel bloemknoppen weg. De bloesems zijn immers één van dé toegangspoorten voor de bacterie tot de plant.

Hoe vermijden? Pas geen zomersnoei toe bij een infectie van bacterievuur in de boomgaard of in de omgeving. Door het snoeien zijn de wonden erg gevoelig voor infecties. Snoei daarom bij voorkeur in de winter tijdens de rusttoestand van de planten (december tot en met maart).

Hoe vermijden? Ontsmet snoeimateriaal regelmatig (met zuivere Dettol of iso-Betadine). Vul een knijpfles met Dettol, besprenkel hiermee regelmatig de snoeischaar en reinig met een proper doekje, zeker voor u een andere plant begint te snoeien. Wist u dat door het regelmatig ontsmetten van snoeimateriaal ook veel andere ziekten en plagen kunnen vermeden worden?

Hoe vermijden? Bij het snoeien van takken ontstaan er wonden. Vlak na het snoeien kunt u deze ontsmetten door opnieuw een knijpfles gevuld met zuivere Dettol te gebruiken. Hierdoor kan worden voorkomen dat bacteriën de verse wonden infecteert. Meld de aanwezigheid van bacterievuur altijd aan het FAVV, ook indien u twijfelt.

Technische werkgroep

Technische werkgroep Communicatie: informeren en sensibiliseren Verschillende doelgroepen: Particulieren Gemeentes Fruittelers Groepen op terrein: tuinaannemers, groenonderhoud, ... Diversen: lesgevers, veredelaars, plantenverkopers, ...

Technische werkgroep Sensibiliseren en informeren: 1. Wat is bacterievuur en hoe herkennen? 2. Welke zijn de waardplanten en hoe te herkennen? 3. Preventieve maatregelen: regelmatig controleren, verplicht snoeien en onderhouden van waardplanten 4. Verspreiding vermijden: ontsmetten van snoeimateriaal, liefst verbranden van gesnoeide delen 5. Bij vaststelling of vermoeden: melden aan het FAVV

Technische werkgroep Folder: bacterievuur, niet in mijn tuin Website: www.vlaamsbrabant.be/bacterievuur (met dank aan West-Vlaanderen) Info-avonden Gerichte mailings Persberichten

Technische werkgroep Doel: door sensibiliseren en informeren van verschillende doelgroepen, de druk van bacterievuur beter onder controle houden Niet: rooien, verbieden van waardplanten Wel: alternatieven voorstellen, preventieve maatregelen, regelmatig onderhoud, wijzen op wetgeving

Nuttige contacten Voor bijkomende inlichtingen en meldingen: FAVV - PCE Vlaams-Brabant Greenhill campus Interleuvenlaan 15 blok E 3001 Leuven 016-39 01 11 / fax 016 39 01 05 Meldingen: notif.VBR@favv.be Info: info.VBR@favv.be www.favv.be

Nuttige contacten Voor algemene informatie betreffende de technische werkgroep bacterievuur: Provincie Vlaams-Brabant, - dienst land- en tuinbouw 016-26 72 72 / fax 016-26 72 61 landbouw@vlaamsbrabant.be - Monique Swinnen, gedeputeerde voor land- en tuinbouw 016-26 70 57 monique.swinnen@vlaamsbrabant.be

Nuttige contacten Voor fruittelers Proefcentrum Fruitteelt VZW Proeftuin pit- en steenfruit Fruittuinweg 1 3800 Sint-Truiden (Kerkom) 011- 69 70 88 / fax 011- 69 15 18

Nuttige contacten

Nuttige contacten Voor info over hagen, houtkanten en hoogstamboomgaarden: GROENE CORRIDOR Leuvensestraat 117 1800 Vilvoorde 02-253 43 04 / info@rlgc.be ZUID-HAGELAND Schoolpad 43 3300 Hakendover 016-81 52 77 / info@rlzh.be

Nuttige contacten DIJLELAND Naamsesteenweg 573 3001 Leuven 016-40 85 58 / info@rld.be NOORD-HAGELAND Gelrodeweg 2 3200 Aarschot 016-63 59 54 / info@rlnh.be

Nuttige contacten ZENNE, ZUUN EN ZONIËN Donkerstraat 21 1750 Gaasbeek 02-452 60 45 / info@rlzzz.be Voor informatie betreffende verbranden en vergunningen kan u terecht bij de milieudienst van uw gemeente.