Grote waternavel en andere invasieve (water)planten Casus Grote waternavel en andere invasieve (water)planten Koen Martens, Vlaamse Milieumaatschappij (VMM)

Projectpartners Vlaanderen Nederland Oost-Vlaanderen Antwerpen Vlaamse Milieumaatschappij ANB LNE Nederland Provincie Noord-Brabant Brabantse delta Aa en Maas De Dommel PRI

Kenmerken Grote waternavel (Hydrocotyle ranunculoides) afkomstig uit Zuid- en Midden-Amerika ook wel ‘braziliaantje’ of ‘Braziliaanse waternavel’ groeit vanuit talud via uitlopers naar alle kanten (halve cirkels); kruipen 1 m het land op; vormen drijftillen in voedselrijk water explosieve groei vanaf mei zeer snelle verspreiding; 1 fragmentje kan nieuwe plant worden niet in te sterk stromend water (wel in rechtgetrokken gestuwde waterlopen) op de knopen van de stengels bij elk blad een bosje wortels (meer dan 5 cm lang) temperatuurgevoelig (vooral groei bij toenemende temperatuur, strenge vorst verdraagt de plant moeilijker)

Kenmerken Parelvederkruid (Myriophyllum aquaticum) afkomstig uit Zuid-Amerika ook wel braziliaans of gepareld vederkruid genoemd vaak in stilstaande wateren meestal in halve cirkels langs de waterlijn op het water stengels kruipen over natte grond of vlotten tegen waterspiegel, tot 30 cm boven water uitstekend verwarring met inheemse vederkruiden, maar enige soort die boven water groeit blauwgrijsgroene kleur verdwijnt meestal door vorst Kenmerken Parelvederkruid (Myriophyllum aquaticum)

Kenmerken Waterteunisbloem (Ludwigia grandiflora,L. uruguayensis, L Kenmerken Waterteunisbloem (Ludwigia grandiflora,L. uruguayensis, L. peploides) afkomstig uit Zuid-Amerika in stilstaand en stromend water drijvende uitlopers vanaf de oever met lepelvormige blaadjes kluwens, sponzige witte wortels bij vlottende planten drijvende mat dicht genoeg: stengels tot 1 m hoog boven het water boven het water: lancetvormige bladeren met aflopende punt, kleur blad blauwgroen gele bloem stevig verankerd in oever en bodem winterhard

Grote waternavel, parelvederkruid, waterteunisbloem Waarom invasief? verspreiding via kleine fragmenten hoge groeisnelheid reguliere maaibeheer zorgt voor verspreiding

Grote waternavel, parelvederkruid, waterteunisbloem Impact waterafvoer verstopping inheemse flora en fauna zuurstofhuishouding hoge beheerkosten

Doelstellingen preventie monitoring en verspreiding bestrijding verwerking van de bestreden massa interne communicatie → grensoverschrijdend, kosteneffectief, ecologisch verantwoord beheerssysteem

Bestrijdingstechnieken Waterstofperoxide Conclusie niet zeer effectief hoge dosering → gevaar voor toepasser Contactwerking 10% H2O2: 1/3 aantasting 30% H2O2: 2/3 aantasting

Bestrijdingstechnieken Branden Contactwerking Geen effect op plantendelen onder water Geen fragmentatie

Bestrijdingstechnieken Branden Conclusie resultaten vergelijkbaar met manuele bestrijding omslachtig - tijd

Bestrijdingstechnieken Hydroventuri / spuitlans Losblazen (waterbodem) Resultaat bevredigend Impact op fauna, gevaar op verspreiding Baggeren–Ruimen / drijfbalk / …

Bestrijdingstechnieken Intensieve manuele bestrijding Machinale verwijdering van grote hoeveelheden Manuele verwijdering (met resultaatsverbintenis) Maandelijkse controle Resultaat zeer bevredigend

Monitoring in provincie Antwerpen Uniforme beoordelingsmethodiek 0: niet meer terug te vinden 1: enkele kleinere vlekken langs de kanten (< 3 vlekken / 100m) 2: meer vlekken langs de kanten (3 -10 vlekken / 100 m) 3: > 10 vlekken / 100 m en/of begroeiing bodem Monitoring in provincie Antwerpen

Resultaten intensieve manuele bestrijding in Vlaanderen   VMM Provinciebestuur Oost-Vlaanderen Antwerpen Totaal km % Besmetting bij start 146,1 117,8 69,5 333,3 2011 – besmetting 0 95,9 65,6 76,8 65,3 50,5 72,3 223,2 66,9 2011 – besmetting 1 39,8 27,3 30,9 26,3 4,1 5,9 74,9 22,5 2011 – besmetting 2 10,2 7,0 5,4 4,6 6,9 10,1 6,7 2011 – besmetting 3 0,2 3,9 8,0 11,5 12,8 3,8

Resultaten intensieve manuele bestrijding in Vlaanderen

Conclusie beheermaatregelen Voorkeur voor volledige “eliminatie” haalbaar door intensieve bestrijding duur minimum 3 jaar verdere opvolging noodzakelijk Minder intensieve “beheersing” bij input uit andere gebieden

Bestrijding of beheersing ?

Verwerking - valorisatie Veevoeder perspectief, maar: hoog vochtgehalte relatief lage energie-inhoud relatief hoog eiwitgehalte kleine hoeveelheden seizoensgebonden Energiewinning co-vergisting met zuiveringsslib biedt perspectief, maar: weinig homogeen wisselende eigenschappen seizoensgebonden Conclusie valorisatie samen met gewoon maaisel zorgvuldige aanpak noodzakelijk

Invasieve soorten op oevers Reuzenbalsemien Japanse duizendknoop Reuzenbereklauw sterke uitbreiding langs waterlopen verschillende problemen

Invasieve soorten op oevers Verschillende ecologische kenmerken Bestrijdingstechnieken op maat Kostenefficiëntie Input vanuit droge habitats

Bestrijdingsmethodes Reuzenbalsemien Maaien voor zaadvorming met afvoer Maaien voor zaadvorming zonder afvoer Maaien + branden Uittrekken Japanse duizendknoop 7 x maaien Ondoordringbaar doek Afdekken Ontgraven Begrazing …

Conclusies Eliminatie haalbaar voor Grote waternavel mits intensieve, zorgvuldige bestrijding Snelle detectie en bestrijding essentieel Invasieve oeverplanten vormen nieuwe uitdaging