Bodemdaling NW Friesland Ir. A.P.E.M. Houtenbos Geodetic Consultant Haren (GN) April 2007

Bodemdaling NW Friesland Integrale 4D analyse bodemdaling bij Franeker analyse methodiek als beschreven in 'Subsidence from geodetic measurements in the Ravenna area' Houtenbos, Hounjet, & Barends,, SISOLS 2005, Shanghai geaccepteerd door SodM voor Hand aan de Kraan monitoren Waddenzee oordeel ingenieursbureau Oranjewoud: waarschijnlijk scherper dan eigen methodiek oordeel prof. dr. ir. Barends, GeoDelft: prestigieus internationaal niveau bron gegevens: alle metingen in NW Friesland vanaf 1928 resultaten bodemdaling door gaswinning 1988-2006: 20.5 cm gemeten tegen 8 cm voorspeld, 10 cm toegestaan alarmerende versnelling (1994: 6 mm/jr, 1999: 15 mm/jr, 2005: 21 mm/jr) SodM positie: geen bezwaar tegen Vermilion's berekening van 13 cm voor 1988-2006 geen bezwaar tegen geodetisch onjuist afgeleide autonome dalingscorrectie natte vinger verdeling totaal gemeten bodemdaling over zout/gas invloeden na meting 2003 voorgelegde, alarmerende verschillen over 1988-2003 (SodM: 7 cm, 4D analyse: 13 cm en versnellend) ter zijde gelegd

Totale beweging 1988-2006 Totaal gemeten, ruimtelijk consistente daling Uit metingen 1988 – 2006 (bronnen RWS HIS, SodM) Conclusies 22 cm totale daling bij centrum Franeker gaswinning 31,5 cm totale daling bij centra BAS1/2 zoutwinning 10 cm totale daling bij centrum BAS3 zoutwinning

Autonome beweging Hoogteverschilmetingen, dus alleen relatieve daling meetbaar Uit metingen 1928 – 1988 (bron RWS HIS) Conclusies 0.05 mm/jr autonome daling in centrum Franeker gaswinning 0.08 mm/jr autonome stijging in centra BAS zoutwinning daling in komcentra t.o.v. buitengebied niet te wijten aan autonome beweging

Bodemdaling door zoutwinning Dalingscomponent in ruimte en tijd consistent met zoutwinning uit BAS1, 2 & 3 cavernes Totaal gemeten daling = som daling door zout en gaswinning Conclusies 29,5 cm in centrum BAS1/2 zoutwinning 8,5 cm in centrum BAS3 zoutwinning 1,5 cm in centrum gaswinning bij Franeker

Bodemdaling door gaswinning Dalingscomponent, in ruimte en tijd consistent met gaswinning nabij Franeker Totaal gemeten daling = som daling door zout en gaswinning Conclusies 20,5 cm in centrum gaswinning bij Franeker 2 cm in centrum BAS 1/2 zoutwinning 1,5 cm in centrum BAS 3 zoutwinning

Bodemdaling in tijd Som daling tgv alle oorzaken bij Franeker (li bo), BAS1/2 (re bo), BAS 3 (li on) model (zwart), gemeten (blauw), onzekerheid (rood, +/- 1,5 cm)

Bodemdaling naar oorzaak maximum daling sinds 1988 veroorzaakt door gaswinning bij Franeker (blauw) 2006: 21 cm versnellend, 2005: 21 mm/jr zoutwinning uit BAS1/2 (paars) 2006: 29 cm aflopend zoutwinning uit BAS3 (geel) 2006: 4 cm oplopend autonome daling geen significante invloed

NAP verificatie versnelling Normaal (links boven) Versnelling eerste 1-4 jaar tot maximale productie snelheid dan tijdslineair evenwicht tenslotte zeer geleidelijke uitdemping tot nul Vb: Barradeel Abnormaal (links onder) Gedurige versnelling tot > 18 jaar na aanvang geen tijdslineair evenwicht Vb: Franeker Indicatie: instorting gesteentestructuur Conclusie Mate versnelling neemt af met toename afstand naar centrum Franeker gaswinning beperkt zich tot periode Franeker gaswinning laat zich niet door ander oorzaken dan gaswinning bij Franeker verklaren

Conclusies Samenloop bodemdaling door natuurlijke oorzaken, gas en zoutwinning alleen te ontrafelen door integrale 4D geodetisch statistische analyse Verwaarloosbare rol natuurlijke daling Daling door gaswinning versnelt 2005: 2.1 cm/jr bij Franeker, 0.2 cm/jr bij BAS1/2 Gemeten '88 - '06 Oorzaak plaats totaal gas zout Franeker 22.0 cm 20.5 cm 1.5 cm BAS1/2 32.5 cm 2.0 cm 29.5 cm BAS3 10.0 cm 8.5 cm