Succesfactoren van krachtige leeromgevingen in het Beroeps Secundair Onderwijs Inge Placklé, Arno Libotton, Gwendoline Hotton, Nadine Engels, Evelyne De Smet

Probleemstelling Studiegebied  BSO  Focus op Project Algemene Vakken  Link met praktijkvakken

Probleemstelling Aan het einde van het BSO een levensecht probleem uit hun dagelijks (beroeps)leven kunnen oplossen, alleen en in groep. Krachtige leeromgevingen (KLO) kunnen deze leerprocessen ondersteunen

KLO zijn leersituaties en contexten met het doel complexere en hogere orde vaardigheden, dieper conceptueel begrijpen en metacognitieve vaardigheden te ontwikkelen. Leren wordt bevorderd door een productief gebruik van verworven kennis en vaardigheden en de mogelijkheid om deze te gebruiken in nieuwe probleemsituaties (van Merriënboer en Paas, 2003, de Corte, 1990)

Onderzoeksvraag Welke kritische succesfactoren zijn er om een KLO vorm te geven in het Beroeps Secundair Onderwijs?

Methodologie Literatuurstudie: ontwerpprincipes Focusgroepen: met leerkrachten en lerarenopleiders principes bediscussiëren, verfijnen Workshops & roundtables: aanvullende data

Gedeelde opvattingen KLO in BSO

Data verzameling focusgroepen Wie Wat Data Aantal focusgroepen Aantal deelnemers Lerarenopleiders - Wenselijke leeromgeving - Principes KLO Audio / teksten / (Concept maps) 3 (workshop) 11 (+ 26 deelnemers workshop) Leerkrachten Audio / Teksten / 2 (workshop ) (+ 11 deelnemers workshop) Leerlingen Video / Teksten Interactieve methodes Table 1: Data collection focus groups

Materiaal Een bondige schriftelijke ondersteuning was voorzien om de principes te duiden Bijvoorbeeld: ontwerpprincipe zelfgestuurd leren  

Ontwerpprincipe: zelfgestuurd leren Jongeren uit het beroeps zijn niet in staat hun eigen leerproces in handen te nemen! Context : “levenslang leren” - reflectie een gereedschap om zelfgestuurd leren te bevorderen? aandacht voor aanleren van reflectievaardigheden? kunnen aspirant-leerkrachten reflectievaardigheden bijbrengen? - Wat loopt goed? Welke drempels?

Voorlopige resultaten 10 ontwerpprincipes (zie hierna) Geoperationaliseerd in indicatoren

1/Boeiend en uitdagend onderwijs Leerlingen worden uitgedaagd om het beste van zichzelf te geven! “Ik ben een groot voorstander om de lat net iets hoger te leggen. Vooral het denkwerk werkt uitdagend. Laat die leerlingen aub eens denken; ze kunnen dat zo goed! Soms wel heel apart en daarom misschien niet volledig juist volgens het boekje, maar ze kunnen wel heel creatief denken.”

2/Authenticiteit leeromgeving Een authentieke leeromgeving is wenselijk, al is het niet eenvoudig in de praktijk te realiseren. “Je hebt daar projecten voor nodig, uitstappen, maar ook een beetje het probleemgestuurde onderwijs waarin je je laat leiden door problemen, casussen, … die leerlingen dan ook op een levensechte manier moeten oplossen. Om een voorbeeld te geven : het asielcentrum kan je moeilijk leren kennen in de klas of in een boekje. Dat kan je door je leerlingen een voetbaltoernooi te laten organiseren in het asielcentrum.”

3/Gedeelde verantwoordelijkheid Rol van vakgroepwerking Samenwerking PAV – praktijk “We moeten de violen goed afstemmen. Wat heeft het voor nut bv oppervlakteberekening te doen als ze in hun praktijk bezig zijn met iets anders?” Samenwerking met andere levensechte settings

4/Differentiatie Differentiatie werd als een noodzakelijke tool ervaren om om te gaan met verschillen in de klas.

5/Aangepaste evaluatie Belangrijk principe! Echter leerkrachten stellen zich vragen over hoe ze hun evaluatie kunnen aanpassen aan de noden van hun leerlingen.

6/Coöperatief leren Belangrijk principe! - de opbouw ervan verloopt nog niet systematisch in de klaspraktijk - lerarenopleiders uit de focusgroepen besteden aandacht aan een leerlijn “Ik probeer het leren ontwerpen van groepstaken ook in het curriculum centraal te stellen. Er zijn heel veel deelvaardigheden die daar onder vallen en die echt beheerst moeten zijn vooraleer je echt aan een volwaardige groepstaak kan beginnen”

7/Zelfgestuurd leren Zelfgestuurd leren wordt beschouwd als een belangrijk principe, maar blijkt moeilijk om te ontwikkelen. Reflectie wordt gezien als een manier om zelfgestuurd leren te bevorderen, maar (aspirant)leerkrachten hebben geen systematische benadering om te reflecteren met leerlingen in het BSO.

8/Problemen oplossen Belangrijk principe! Maar hoe...? In een workshop met leerkrachten stelden we de vraag hoe ze probleemoplossende vaardigheden trachten te ontwikkelen …. we kregen een blanco flap…

9/Coaching Belangrijk principe! Maar hoe…? “Veelal is het een kwestie van onwetendheid. Met een duwtje in de rug aangeven wat coachen betekent. Leerkrachten zijn dan wel bereid om te coachen, maar men weet niet zo goed waar of hoe te beginnen. Ik denk dat het onze taak voor een stukje is leerkrachten daarin te begeleiden.”

10/(Beroeps)identiteit Als belangrijk ervaren. Maar hoe…? De term is gekend maar is blijkbaar nog niet gedragen door het werkveld

Voorlopig model KLO in BSO Kerncompetenties 1 Zelfsturing en reflectie 2 Problemen oplossen 3 Cooperatief leren Leeromgeving 4 Authentiek 5 Boeiend en uitdagend 6 Gedeelde verantwoordelijkheid Zorg op maat 7 Differentiatie 8 (Aangepaste) evaluatie 9 Coaching 10 (Beroeps-)identiteit

Stapje voor stapje opbouwen … ??? Hoe kunnen we onze leerlingen voorbereiden om op een zelfstandige basis, een probleem op te lossen, in team ??? Niet? Of Toch? Stapje voor stapje opbouwen …

Uitdagingen voor lerarenopleiders  eilandenhoeken - Sleutelcompetenties - Leeromgeving - Zorg op maat  gespreksleider verslaggever plenair  presentatie enkele flappen

Eiland 1 Sleutelcompetenties Hoe verticale samenhang van sleutelcompetenties nastreven ? Bv Werken met leerlijnen ? Andere mogelijkheden?

Eiland 2 Sleutelcompetenties Hoe horizontale samenhang van sleutelcompetenties nastreven? Bv Werken met geïntegreerde leerlijn? Andere mogelijkheden?

Eiland 3 Leeromgeving Hoe een levensechte, uitdagende leeromgeving vormgeven ? Inspiratie?  MIX Reizen door studenten? Andere?

Eiland 4 Zorg op maat Hoe het leerproces op een meer continue manier op volgen? Voorbeeld: via portfolio als leerinstrument? Andere?

Plenair/ presentatie flappen

Aanzet tot een project! Ieder vanuit zijn expertise… - Project naar keuze

Presentatie flappen

Wat neem je mee naar huis?

Dankjewel ! Iplackle@vub.ac.be evelyne.de.smet@vub.ac.be