Hoger instituut voor de arbeid, Katholieke Universiteit Leuven Internationale dag van en met de ouderen De uitdaging voor de solidariteit Colloquium georganiseerd door de FOD Sociale Zekerheid Brussel, Hotel BLOOM!, 1 oktober 2008 Afhankelijkheid en solidariteit: een impliciete of/en een expliciete zorgverzekering Prof. dr. Jozef Pacolet Hoger instituut voor de arbeid, Katholieke Universiteit Leuven

Inhoud Even recapituleren: 1 oktober 2007 en het goede voorbeeld van de Vlaamse Zorgverzekering Definities van afhankelijkheid Voorzieningen voor ouderen: België in internationaal perspectief ‘Long term care insurance’: België in internationaal perspectief Evolutie van de zorguitgaven voor chronisch zieken Conclusies Referenties

1. Even recapituleren: de extra uitgaven voor medische en niet-medische kosten voor chronisch zieken

Totale kosten voor de chronisch zieken, vergelijking gerechtigden zorgverzekering met zorgforfait, in euro per maand, recente en vroegere evidentie

Medische kosten ten laste van de chronisch zieke in de thuiszorgsituatie in Vlaanderen, in euro per maand, 2005

Medische en niet-medische kosten ten laste van de chronisch zieke in de thuiszorgsituatie in Vlaanderen, in euro per maand, medio 2006, in vergelijking met de toekomstige tegemoetkoming van 125 euro

Bestaansonzekerheid

Impact van de medische en niet-medische kosten, de maximumfactuur en de Vlaamse Zorgverzekering op de objectieve bestaansonzekerheid bij chronisch zieken, als % van totaal zorgbehoevende personen die mantelzorgpremie genieten in Vlaamse Zorgverzekering Bron: Pacolet, J., N. Spruytte, S. Merckx, (2007). Bestaansonzekerheid in Vlaanderen bij chronisch zorgbehoeftige zieken thuis: belang van de Vlaamse Zorgverzekering, CM-Informatie, 2007 (228), 25 – 40

2. Veel definities van afhankelijkheid

2. Veel definities van afhankelijkheid Demografisch: bevolking 65 + in 2005 1 809 017 personen of iets meer dan 17 % van de bevolking, in 2020 zal dit tot 20% gestegen zijn; soms ook verhouding 60+/20-59 Socio-demografisch: verhouding gepensioneerden en andere inactieven t.o.v. werkenden en werkzoekenden Socio-economisch: verhouding inactieven/ werkenden Financieel economisch: sociale uitgaven of kost vergrijzing als % van BBP Medisch: 11 % 65 + vindt zijn gezondheid slecht of zeer slecht; vanaf 65 jaar heeft 80 tot 85 % één of meer chronische aandoeningen; van de totale bevolking heeft ongeveer de helft één of meer chronische aandoening Zorgbehoefte: tussen 8 en 12 % van de 65+ heeft ernstige beperkingen (35 % heeft ernstige tot zeer ernstige beperkingen bij 75+) Zorggebruik: het aantal dat gebruik maakt van residentiële en thuiszorgdiensten: ongeveer 30 % van de 65 gebruikt één of meerdere thuiszorgdiensten of een residentiële voorziening, waarvan ongeveer 1/6 residentiële diensten

Evolutie van de lichamelijke invaliditeitsgraad onder 65-plussers in de periode 1966-2001 (in %) 100 Valide Semi-valide Invalide 90 83 84 80 75 76 70 60 50 40 30 20 16 16 13 11 9 8 10 4 5 1966 1974 1985 2001

3. Voorzieningen voor ouderen in België in internationaal perspectief

Internationale situering 2 4 6 8 10 12 14 Denemarken Noorwegen (Semi-) Residentiële voorzieningen Thuiszorgdienst Oostenrijk Duitsland Luxemburg België Finland Ierland Frankrijk Verenigd Koninkrijk Brussel Aantal plaatsen per 100/65+ Aantal personeelsleden per 100/65+ Wallonië Vlaanderen Nederland Zweden Spanje Griekenland Italië Portugal Cijfers voor Denemarken niet vergelijkbaar (thuiszorg omvat personeel in residentiële diensten en residentiële voorzieningen omvatten bejaardenwoningen) (1) (2) Geen informatie over personeel in thuiszorg beschikbaar Beveridge georiënteerde verzorgingsstaten in Skandinavië Beveridge georiënteerde verzorgingsstaat Bismarck georiënteerde verzorgingsstaat Bismarck georiënteerde verzorgingsstaat in de Middellandse Zeelanden

4. ‘Long term care insurance’ in België in internationaal perspectief

% publieke uitgaven in de totale LTC uitgaven De private-publieke financieringsmix in de gezondheidszorg en de ‘LTC- langdurige zorg’ 100 Aandeel publieke financiering voor LTC groter dan aandeel publieke financiering gezondheidszorg Nederland Zweden 90 Canada Canada Japan Japan Ierland 80 Duitsland VK Australië 70 % publieke uitgaven in de totale LTC uitgaven Nieuw Zeeland 60 VS 50 België Aandeel publieke financiering voor LTC kleiner dan aandeel publieke financiering gezondheidszorg Zwitserland 40 30 45 Spanje 20 30 40 50 60 70 80 90 100 20 % publieke uitgaven in de totale uitgaven voor gezondheidszorg

5. Evolutie van de sociale bescherming voor ouderen in België

5. Evolutie van de zorguitgaven voor ouderen De ‘stille kracht’ van de stijging gezondheidszorguitgaven en tegemoetkoming chronisch zieken Het ‘mirakel’ van de Vlaamse Zorgverzekering De betaalbaarheid van ‘long term care’ naar de toekomst toe De quasi afwezigheid van private verzekering De sluipende privatisering van het aanbod De adequaatheid van het zorgpersoneel

Totale uitgaven aan ouderenzorg van RIZIV en Gemeenschappen, in miljoen euro Zorgverzekering uitgaven Zorgverzekering uitgaven Zorgverzekering fondsvorming Zorgverzekering fondsvorming Hulp aan bejaarden Hulp aan bejaarden Bejaardenzorg Bejaardenzorg Gezinsaangelegenheden Gezinsaangelegenheden VIPA rustoorden VIPA rustoorden Verpleegkundige zorgen in ROB Verpleegkundige zorgen in ROB Andere verstrekkingen: RVT Andere verstrekkingen: RVT Verpleegkundige thuiszorgen Verpleegkundige thuiszorgen Miljoen euro Miljoen euro 3000 3000 2800 2800 2600 2600 2400 2400 2200 2200 2000 2000 1800 1800 1600 1600 1400 1400 1200 1200 1000 1000 800 800 600 600 400 400 200 200 1994 1994 1995 1995 1996 1996 1997 1997 1998 1998 1999 1999 2000 2000 2001 2001 2002 2002 2003 2003 2004 2004

6. Conclusies

6. Conclusies: afhankelijkheid en solidariteit Adequaatheid pensioenen en vervangingsinkomens Evolutie budgetten gezondheidszorg Adequaatheid maximumfactuur Tegemoetkomingen chronische zieken Tegemoetkomingen niet medsiche kosten

7. Referenties  Lees hierover meer in Pacolet, J., N. Spruytte, S. Merckx, (2007). Bestaansonzekerheid in Vlaanderen bij chronisch zorgbehoeftige zieken thuis: belang van de Vlaamse Zorgverzekering, CM-Informatie, 2007 (228), 25 – 40 Pacolet, J., N. Spruytte, S. Merckx, (2007). Précarité des personnes malades chroniques ou dépendantes soignées à domicile en Flandre: l’importance de l’assurance dépendance flamande, MC-Informations, 2007 (228), p. 25 – 40 Pacolet, J., Deliège, D., Artoisenet. C., Cattaert, G., Coudron, V., Leroy, X., Peetermans, A., & Swine, Ch. (2005). Vergrijzing, gezondheidszorg en ouderenzorg in België. Rapport Directie –generaal Sociaal Beleid FOD Sociale Zekerheid 2004/32036. (Tweetalig rapport, synthese in het Nederlands en het Frans beschikbaar; zie ook website FOD Sociale Zekerheid) Pacolet, J.,S. Merckx, A. Peetermans (2008). Is de thuiszorg onderontwikkeld?, Rapport in opdracht van de Vlaamse Federatie voor de Diensten Thuisverpleging, te verschijnen op 31 oktober, naar aanleiding van een gelijknamige studiedag (zie website HIVA: www.hiva.be )