Karin Monshouwer, Trimbos-instituut Problematisch alcohol en cannabisgebruik onder jongeren De cijfers en de impact op beleid Karin Monshouwer, Trimbos-instituut 20 jaar Intraval Groningen, 14 september 2006 Ik ben gevraagd wat te vertellen over problematisch cannabisgebruik. Ik vind de term problematisch altijd wat problematisch want waar hebben we het dan precies over. Maar wat ik zal doen is de laatste cijfers geven (die zijn uit 2003). Ik zal cijfers geven over het gebruik, de trends en het gebruik vergeleken met andere Europese landen.

Inhoud De cijfers (uit 2003): hoe problematisch is het? Wat trok meeste aandacht van media en politiek? Tot welke beleidsmaatregelen heeft het geleid? Sluiten onderzoeksgegevens aan op behoeften beleidsmakers?

Gebruik scholieren (12-18 jaar) Bron: Peilstationsonderzoek 2003, Trimbos-instituut

Actueel gebruik (laatste maand) van alcohol (%)

Aantal glazen alcohol per keer Weekend dagen (19% van drinkende jongens drink >=11 glazen per keer) Dus ongeveer 14% van alle 15 jarige jongens Helft van de 15-jr drinkende jongens drinkt tenminste 5 glazen per keer (70% drinkt, dus 35% van alle jongens) Bron: Peilstationsonderzoek 2003

Trend in lifetime alcoholgebruik - naar leeftijd - Breezer effect? Pre-mixen

≥10 keer drinken in afgelopen maand (15/16 jarigen) Bron: ESPAD 2003. NL: 25%

Binge drinken 3 keer of vaker in de afgelopen maand

Gebruik van cannabis ooit in het leven (%)

Actueel gebruik (laatste maand) van cannabis (%)

Trend in actueel cannabisgebruik (%) onder scholieren (12-18 jaar) Bron: Peilstationsonderzoek 2003, Trimbos-instituut

Cannabisgebruik afgelopen maand ESPAD, 2003.

Aandacht in pers en media Cannabis: weinig aandacht Alcohol: hot! “Nederlandse jongeren zijn de zuipschuiten van Europa”

Alcohol <16 jaar moet omlaag Hoe schadelijk is het eigenlijk? Wat kunnen we er aan doen? Onderbouwingstudie

Schadelijkheid voor de hersenen Dierexperimenteel onderzoek: hogere gevoeligheid op jonge leeftijd Jongeren met een alcoholprobleem: cognitief functioneren is verslechterd én er sprake is van veranderingen in de hersenstructuur . Causaal verband? Methodologische beperkingen onderzoek Alles wijst echter op toename van schade aan de hersenen bij fors alcoholgebruik op jonge leeftijd.

Schadelijkheid van alcohol Directe effecten Risicovol seksueel gedrag Ongevallen en verwondingen Agressie Effecten op langere termijn Latere verslavingsproblemen Hersenbeschadiging Ander probleemgedrag Studie onderschrijft het belang.

Aanpak Een geïntegreerde aanpak (school, ouder, community) met eenduidige boodschap lijkt meest effectief Terugdringen van beschikbaarheid en strengere handhaving van leeftijdgrenzen bij verkoop is in VS effectief gebleken (geen inhaalgedrag)

Ouders Tolerantie van ouders neemt toe Oorzaak niet duidelijk, mogelijk omdat Ouders onvoldoende kennis hebben van de risico’s (bijv van mixdrankjes) Ouders denken dat het goed is om hun kinderen thuis te leren drinken Verbieden niet goed past in de huidige opvoedingsstijl. Ouders het gebruik door hun kinderen onderschatten en treden daarom misschien minder streng op Interventies gericht op ouders zijn veelbelovend (Engels et al.) een restrictieve houding lijkt effectief ouders spelen belangrijke rol in beschikbaarheid van alcohol

*Alcohol-beleidsbrief 2005 Concrete maatregelen Beleidsdoel: alcohol <16 jaar moet omlaag* Slogan industrie: ‘alcohol onder de 16 ‘nog even niet’. Nog politieke discussie over o.a. verhogen leeftijdsgrens, verhogen prijs, verbod pre-mix verkoop supermarkten, strengere sancties. Groot project alcohol opvoedingsondersteuning (NIGZ en Ti) Wat al liep: project naar een interventie onder ouders *Alcohol-beleidsbrief 2005

Conclusies De cijfers lijken duidelijk effect te hebben gehad op beleid Met name de internationale vergelijking lijkt indruk te maken Pers ‘helpt’ mee . Pers: geen ruimte voor nuancering, chargeert maar het schudt wel de boel wakker. Bijvoorbeeld effecten van stellen van leeftijdsgrens 16? Alleen Amerikaanse studies. Wat doet het in NL???

Aansluiting onderzoek - beleid Voor onderzoekers is praktische bruikbaarheid steeds belangrijker aandachtspunt geworden Veel nadruk op ‘evidence based’ werken (RCTs, overzichtsstudies) Toenemende aandacht voor kosten-effectiviteits studies Echter: we weten nog veel niet Opbouwen van kennis kost veel tijd (hebben beleidsmakers i.h.a. niet)

Wat vinden beleidsmakers? Bert Otten geeft zijn visie en gaat in op de onderzoeksbehoeften van gemeenten