De bouw van burgerlijke openbare werken in Nederlands-Indië Indische School Tong Tong Festival, Pasar Malam Besar Bibit-Theater, 22 mei 2008, 19-19h45 Dr Wim Ravesteijn Docent Techniekgeschiedenis, TU Delft W.Ravesteijn@tbm.tudelft.nl

Nederlandse ingenieurswerken in Indië (1942) moderne irrigatiesystemen voor 1,5 miljoen hectare landbouwgrond; bijna tweevijfde van Nederland 7.500 kilometer spoorwegen; Nederland had in 1940 minder dan de helft 70.000 km wegen; 1,7 maal de omtrek van de aarde talloze verkeers- en spoorwegbruggen een aantal internationale havens, onder meer te Medan, Batavia en Surabaya 140 drinkwatervoorzieningen, merendeels in steden op Java talloze bijdragen op het gebied van architectuur en stedenbouw

Niet bereikt (1942) Op Java en Madoera bleef 2 miljoen hectare rijstvelden onder Javaanse bevloeiing! Javaanse steden kregen drinkwatervoorzieningen; elders veel minder

Historische kader Nederlandse ingenieurs opereerden onder exploitatieregime (Cultuurstelsel, Batig Slot Politiek) ontwikkelingsregime (Ethische Politiek) In het kader van koloniale staatsvorming (1800-1945) de integratie van Indië in het groeiende wereldhandelsnetwerk (1600-1945)

Ontwikkeling ingenieurswerken Openlegging en exploitatie van het binnenland met verharde wegen en (na 1870) spoorwegen – vervoersysteem. Latere zorg voor de bevolking uitte zich in werken m.b.t. irrigatie en drainage, drinkwater, ‘assainering’ en stedelijke bandjirbescherming – watersysteem.

Indische staat en waterstaat 1854 vijf directeuren van algemeen burgerlijk bestuur, waaronder Openbare Werken 1866 departementen, waaronder het Departement van Burgerlijke Openbare Werken (BOW) Na 1900 departementen van Landbouw, Nijverheid en Handel en van Gouvernementsbedrijven

Aangepaste technologie Tropische geografische omstandigheden Koloniale klassenmaatschappij Culturele ontmoeting van Oost en West

Tropische omstandigheden Ruw, bergachtig terrein in het binnenland Hoge temperaturen Java beheerst door moessonwinden met een droge en natte periode; laatste met hinderlijke bandjirs. Vulkanisme en aardverschuivingen zorgden voor verraderlijk landschap Kustvlaktes: hoge slibgehalten in de rivieren vanwege erosie en lahars (zand- en slikstromen door vulkaanerupties en stortregens). Grote bevolkingsgroei op Java en de dunbevolkte Buitengewesten. Oerwoud met bedreigende, nu veelal bedreigde diersoorten. Enorme uitgestrektheid van de archipel (50x Nederland) zorgde voor communicatieproblemen.

Problemen voor ingenieurs (Spoor)wegingenieurs: steile berghellingen en scherpe bochten. Bruggenbouwers: diepe ravijnen en de snelstromende rivieren. Haveningenieurs: grote slibafvoer. Irrigatie-ingenieurs: te weinig of teveel water. Gezondheidsingenieurs en de stedenbouwers: grote bevolkingsgroei.

Tropische techniek Nieuwe Nederlandse technologieën kwamen tot ontwikkeling: irrigatie en waterkracht. Bestaande technieken vereisten soms creatieve oplossingen, bijv. ‘vrije uitbouw’ van bruggen.

Koloniale klassenmaatschappij Autochtone bevolking werd beschouwd als categorie, Europeanen als verzameling individuele burgers. Bijv. collectieve drinkwater-tappunten voor de lokale bevolking.

Goedkope arbeid Herendiensten Werkte arbeidsintensieve bouw- en productiemethoden in de hand Bijv. brug op een fundering van ‘met de hand in te draaien’ stalen schroefpalen

Technologie en cultuur Nederlandse of de Europese cultuur was in het begin één meer in de lappendeken van culturen in de archipel. Westerse cultuur technologisch georiënteerd. Indische techniekontwikkeling gebaseerd op technisch-wetenschappelijke Westerse kennis.

Plaatselijke kennis Technologie van kleine waterreservoirs (wadoeks) in de Solovallei. Traditionele watermeester (oeloe oeloe) maar los van het dorpsbestuur.

Verwestersing Ethische Politiek was gebaseerd op een ‘moderniseringsmissie’ waarin de technologie een bepalende rol speelde.

Geen industrialisering Technische Hoogeschool Bandoeng (1920): geen aanzet tot werkelijke industrialisering. Na de onafhankelijkheid konden de Indonesiërs de rijke hulpbronnen van het land (waaronder olie) aanwenden voor de opbouw van een eigen industriële economie.

Nederlandse bijdrage in het onafhankelijke Indonesië Inbreng bij herstel, vernieuwing en uitbreiding van de koloniale burgerlijke openbare werken.

Prof. dr. ir. W.J. van Blommestein: Welvaartsplan voor West-Java /Java development plan

Jakarta flooding Feb 2007 40% - 75% of Jakarta area flooded Eastern area worst affected, with water about 3 m deep 36 people killed, 340,000 people forced from homes

Masterplan for Drainage and Flood Control of Jakarta, 1973

Oplossing Aanleg Oostelijk Banjirkanaal uit het 1973 Masterplan Passende beheersmaatregelen Regionale aanpak van de verschillende stroomgebieden