T.W.M. Grimbergen NRG, Radiation & Environment M.M. Wiegman VUmc Beheersing van risico’s bij handelingen met open bronnen in laboratoria T.W.M. Grimbergen NRG, Radiation & Environment M.M. Wiegman VUmc

Inhoud Toelichting nieuwe leidraad Focus Strategie Beperking inhalatie werknemer bij incidenten Beperking overige belastingspaden Toepassing nieuwe leidraad Voorbeeldberekeningen Verschillen met huidige richtlijnen Radionuclidenlaboratoria

Waarom nieuwe leidraad? Richtlijn Radionuclidenlaboratoria ingetrokken Bijlage bij vergunningen “p,q,r-formule” normstelling en uitgangspunten onduidelijk HARAS-project meer realistisch verspreidingsmodel Radionuclidenlaboratoria

Aanloop project 2001 IAVM subwerkgroep 99/04 “infrastructuur” maart 2003: projectvoorstel “analyse en beoordeling risico’s radioactieve stoffen”, Grimbergen en Dignum oktober 2003: offerte aanvraag SZW onderzoek “Model voor de begrenzing van werkzaamheden met radioactieve stoffen in laboratoria” november 2003: Verlening opdracht SZW aan VU Radionuclidenlaboratoria

Verloop project december 2003 start februari 2004: enquête toepassingen radioactieve stoffen augustus 2004: 1e concept-model september 2004 expertmeeting oktober 2005 aanbieding eindrapport november 2005 acceptatie eindrapport door SZW Radionuclidenlaboratoria

Vervolg project Winter 2005/2006: Rapport aangeboden aan NVS Voorjaar 2006: Rapport ter commentaar op website NVS Najaar 2006: Besluit tot organisatie NVS workshop Maart 2007: NVS workshop … Radionuclidenlaboratoria

Werkdocument Hoofdtekst Bijlage I: Leidraad laboratoria opdrachtgever geïnteresseerden in onderzoeksmethoden, achtergronden Bijlage I: Leidraad laboratoria vergunningaanvrager vergunningverlener inspectie Bijlage II: Verantwoording rekenregel modelverbeteraars onderwijs deskundigen voor niet-standaard situaties Radionuclidenlaboratoria

Status Zie NVS-nieuws 2008/2 Radionuclidenlaboratoria

Focus Risico voor de werknemer analyse van de risico’s effectieve maatregelen ter beperking Radioactieve stoffen Handelingen in laboratoria opgebouwd uit bewerkingen dekkend voor het grootste deel van de toepassingen in Nederland Radionuclidenlaboratoria

Leidraad voor handelingen in laboratoria Classificatie van ruimten vergunningen Milieu (MR-AGIS) AI-27 Ioniserende straling AI-18 Laboratoria Leidraad voor handelingen in laboratoria Classificatie werknemers Vervoer (vervoersbesluit) Classificatie van ruimten Praktijk Nucleaire geneeskunde Radionuclidenlaboratoria

Strategie model Basisstrategie risicobeheersing arbo brongerichte maatregelen maatregelen gericht op de werkplek maatregelen gericht op de werknemer Optimalisatie stralingshygiëne veel aandacht voor werknemer “at risk” minder voor anderen Radionuclidenlaboratoria

Optimalisatie stralingshygiëne Verbeteren daar waar mogelijk op basis van “nieuwe” informatie Verder: common practice, zoals vastgelegd in huidige richtlijnen Radionuclidenlaboratoria

Optimalisatie stralingshygiëne Radionuclidenlaboratoria

Optimalisatie stralingshygiëne Radionuclidenlaboratoria

Opbouw document

SZW werkdocument 354 Hoofdtekst Bijlage I: Leidraad laboratoria opdrachtgever geïnteresseerde in onderzoeksmethoden, achtergronden Bijlage I: Leidraad laboratoria vergunningaanvrager vergunningverlener inspectie Bijlage II: Verantwoording rekenregel modelverbeteraars onderwijs deskundigen voor niet-standaard situaties Radionuclidenlaboratoria

Hoofdtekst onderzoeksmethoden resultaten discussie opzet enquête vergunninghouders bronnen van common practice destillatie rekenregel uit HARAS-model (zie bijlage II) resultaten resultaten enquête samenvatting Leidraad (=bijlage I) discussie verschillen met eerdere richtlijn consequenties voor de praktijk aansluiting overige richtlijnen Radionuclidenlaboratoria

Bijlage I: Leidraad

Opbouw leidraad beschrijving beheersmaatregelen voornamelijk common practice maximaal te hanteren hoeveelheden mix nieuw en common practice toelichting maximale hoeveelheden Radionuclidenlaboratoria

Deel 1: Beheersmaatregelen Bestrijding aan de bron Afscherming bij de bron Aanpassing van de werkplek Afscherming van de mens Persoonlijke bescherming Radionuclidenlaboratoria

Deel 2: Toetsingscriteria Maximaal te hanteren hoeveelheden radioactieve stoffen Amax einh in tabelvorm, afhankelijk van: type bewerking fysisch-chemische vorm specifieke afzuigvoorziening type laboratorium N.B. niet alle combinaties vallen binnen de leidraad Radionuclidenlaboratoria

Deel 3: Toelichting toetsingscriteria Categorieën bewerkingen Fysisch chemische vorm Type bewerking Waarden verspreidingsparameter p aansluiting MR-AGIS Beperking type bewerking per type werkplek Basis: common practice Beperking inhalatie werknemer Basis: HARAS Beperking te hanteren hoeveelheid in type lab (Bijlage II) Radionuclidenlaboratoria

Bijlage II: Beperking inhalatie medewerker (HARAS berekeningen)

BIJLAGE II: Verantwoording rekenregel inhalatie HARAS-model keuze parameters keuze scenario’s aannamen, vereenvoudigingen en benaderingen Radionuclidenlaboratoria

Blootstelling werknemer door inhalatie E50 = A Tf einh E50 effectieve volgdosis (Sv) A gehanteerde activiteit (Bq) einh conversiefactor (Sv/Bq) Tf transferfactor Radionuclidenlaboratoria

HARAS-model Radionuclidenlaboratoria

HARAS berekeningen 11 parameters, afhankelijk van Type bewerking Fysisch chemische eigenschappen Ventilatievoorzieningen Scenario’s Tf berekend voor verschillende bewerkingen bij normaal verloop en incident scenario’s Radionuclidenlaboratoria

Scenario’s onbedoelde gebeurtenissen Breuk, kapot springen onderdelen Lekkage Morsen Uitvallen ventilatie M.u.v. morsen, ca. 1 x per jaar per medewerker Radionuclidenlaboratoria

Fysisch-chemische vorm gas vluchtige vloeistof waterige vloeistof minder vluchtige vloeistof zeer stoffige vaste stof stoffige vaste stof vloeistof waarin een niet-vluchtig nuclide is opgelost vaste stof in moeilijk verspreidbare vorm Radionuclidenlaboratoria

Type bewerking vervluchtigen stoffige bewerking spattende bewerking rustige bewerking bewerking in een gesloten systeem Radionuclidenlaboratoria

Specifieke ventilatievoorziening geen afzuigpijp gewone zuurkast gekeurde zuurkast N.B. invloed ventilatievoud werkplek op Tf gering Radionuclidenlaboratoria

Berekening Tf versimpelen Tf = 10 -(f + b + v) f fysisch-chemische vorm b type bewerking v specifieke afzuigvoorziening f, b, v gehele getallen, ≥0 (0 = worst case) Radionuclidenlaboratoria

Parameter f gas vluchtige vloeistof 1 waterige vloeistof, gel 2 vluchtige vloeistof 1 waterige vloeistof, gel 2 minder vluchtige vloeistof 3 zeer stoffige vaste stof stoffige vaste stof 4 vloeistof waarin een niet-vluchtig nuclide is opgelost 6 vaste stof in moeilijk verspreidbare vorm Radionuclidenlaboratoria

Parameter b 2 3 4 vervluchtigen stoffige bewerking spattende bewerking stoffige bewerking spattende bewerking 2 rustige bewerking 3 bewerking in een gesloten systeem 4 Radionuclidenlaboratoria

Parameter v 1 3 4 geen laboratoriumventilatie afzuigpijp laboratoriumventilatie afzuigpijp 1 gewone zuurkast 3 gekeurde zuurkast 4 Radionuclidenlaboratoria

Bepaling maximaal te hanteren hoeveelheid Amax einh = EN 10 f + b + v EN dosisnorm (Sv) Amax maximaal te hanteren activiteit einh conversiefactor (Sv/Bq) f, b, v transferparameters Radionuclidenlaboratoria

Amax einh voor verschillende scenario’s 1. Chronisch: Amax einh = EN,chronisch 10 f + b + v 2. Bewerking faalt: Amax einh = EN,incident 10 f + v 3. Uitval ventilatie: Amax einh = EN,incident 10 f + b Radionuclidenlaboratoria

Toetsingsnormen EN voor inhalatie chronische blootstelling: 1 µSv per bewerking incidentele blootstelling: B-lab 1 mSv per gebeurtenis andere omgevingen 0,1 mSv per gebeurtenis Chronisch kan bepalend worden, als b en v beiden klein zijn. Dit wordt uitgesloten door alleen common practice combinaties toe te laten (zie “eis werkplek”) Radionuclidenlaboratoria

Kleinste waarde van Amax einh 1. Chronisch: Amax einh = EN,chronisch 10 f + b + v 2. Bewerking faalt : Amax einh = EN,incident 10 f + v 3. Uitval ventilatie: Amax einh = EN,incident 10 f + b Hoeveelheid beperken tot: Amax,inhalatie einh = EN,incident 10 f + g met g = min(v,b) Radionuclidenlaboratoria

Parameter g geen afzuig pijp zuur kast gekeurde zuurkast vervluchtigen stoffige bewerking x spattende bewerking 1 2 rustige bewerking 3 bewerking in een gesloten systeem 4 Radionuclidenlaboratoria

Vergelijking met huidige richtlijnen in een gekeurde zuurkast in een B-lab Radionuclidenlaboratoria

Conclusie HARAS-berekeningen Bij toepassing common practice: incidentele blootstelling bepalend Optimalisatie: afstemming type bewerking met specifieke afzuigvoorziening Amax,inhalatie einh varieert van 10-2 tot 107 Re Radionuclidenlaboratoria

Bijlage I: Beperking overige belastingspaden (common practice)

Overige belastingspaden Chronische inhalatie werknemer Verspreiding activiteit via Oppervlaktebesmetting Gevolgen brand Radionuclidenlaboratoria

Verspreidingsparameter p p varieert van -4 tot -1 (4 “klassen”) p gegeven voor 22 combinaties van type bewerking en fysisch-chemische vorm koppeling voorzieningen werkplek met type bewerking (common practice) koppeling met MR-AGIS Radionuclidenlaboratoria

Eis werkplek op grond van type bewerking Hoogste risicoklasse, ofwel minimale waarde p : buiten lab D lab C lab B lab Geen -1 -2 Afzuigpijp X Gewone zuurkast -3 Gekeurde zuurkast -4 Radionuclidenlaboratoria

Beperking op grond van laboratoriumklasse Beperking verspreiding via oppervlakte besmetting gevolgen brand Klasse: Amax,lab einh (Re) B-lab 1000 C-lab 10 D-lab 0,1 buiten lab 0,01 Radionuclidenlaboratoria

Conclusie bijlage I beperkingen Inhalatie werknemer niet altijd meest beperkend Tevens van belang: Verspreiding via oppervlaktebesmetting Verspreiding bij calamiteit (brand) Maximale hoeveelheden in tabel meest praktisch Radionuclidenlaboratoria

Praktijk: toepassing leidraad

Beoordeling situatie: in één keer - methode Deel alle bewerkingen in Per bewerking: toets Amax einhin tabel voor betreffende lab (N.B. niet in tabel: plan valt buiten leidraad!) Radionuclidenlaboratoria

Beoordeling situatie: stap voor stap Maximale hoeveelheid: toets labklasse Type bewerking: toets eisen werkplek Per bewerking: toets Amax einh Radionuclidenlaboratoria

Stap 1: toets labklasse nee ja Vergelijk gehanteerde hoeveelheid radioactieve stoffen van toepassing A.e met maximum te hanteren in geplande labklasse (tabel 13) Inventariseer nucliden en gehanteerde hoeveelheden van toepassing Pas hoeveelheid of labklasse aan Labklasse voldoet? Aanpassing mogelijk? Toepassing valt buiten leidraad: Specifieke risicoanalyse Radionuclidenlaboratoria

Stap 2: toets bewerkingen-werkplek ja nee afzuiging en labklasse voldoen? Aanpassing mogelijk? Toepassing valt buiten leidraad: Specifieke risicoanalyse Controleer of alle bewerkingen van toepassing voorkomen in betreffende tabel van geplande labklasse (tabel 4 t/m 7) Inventariseer typen bewerking en fysisch-chemische vorm van toepassing (tabel 11 en 14) Pas bewerking, specifieke afzuigvoorziening of labklasse aan Radionuclidenlaboratoria

Stap 3: toets Amax einh Inventariseer A en geplande specifieke afzuigvoorziening per bewerking Controleer A van alle bewerkingen met maxima in betreffende tabel (tabel 4 t/m 7) Pas A, bewerking, specifieke afzuigvoorziening of labklasse aan ja Maxima voldoen? Aanpassing mogelijk? Toepassing valt buiten leidraad: Specifieke risicoanalyse nee nee ja Toepassing voldoet aan leidraad Radionuclidenlaboratoria

Stap 1: toets labklasse nee ja Vergelijk gehanteerde hoeveelheid radioactieve stoffen van toepassing A.e met maximum te hanteren in geplande labklasse (tabel 13) Inventariseer nucliden en gehanteerde hoeveelheden van toepassing Pas hoeveelheid of labklasse aan Labklasse voldoet? Aanpassing mogelijk? Toepassing valt buiten leidraad: Specifieke risicoanalyse Radionuclidenlaboratoria

Stap 2: toets bewerkingen-werkplek ja nee afzuiging en labklasse voldoen? Aanpassing mogelijk? Toepassing valt buiten leidraad: Specifieke risicoanalyse Controleer of alle bewerkingen van toepassing voorkomen in betreffende tabel van geplande labklasse (tabel 4 t/m 7) Inventariseer typen bewerking en fysisch-chemische vorm van toepassing (tabel 11 en 14) Pas bewerking, specifieke afzuigvoorziening of labklasse aan Radionuclidenlaboratoria

Stap 3: toets Amax einh Inventariseer A en geplande specifieke afzuigvoorziening per bewerking Controleer A van alle bewerkingen met maxima in betreffende tabel (tabel 4 t/m 7) Pas A, bewerking, specifieke afzuigvoorziening of labklasse aan ja Maxima voldoen? Aanpassing mogelijk? Toepassing valt buiten leidraad: Specifieke risicoanalyse nee nee ja Toepassing voldoet aan leidraad Radionuclidenlaboratoria

Voorbeelden Groningen voorbeeldberekeningen\RUG Iso_bijlage1_revisited.doc Radionuclidenlaboratoria

Praktijk: verschillen met huidige richtlijnen

Verschillen huidige richtlijnen Nieuwe indeling type bewerkingen Grotere invloed specifieke afzuiging Andere benadering isolatoren Kleinere invloed werkplekventilatie (5 h-1 voldoende) Afstemming specifieke afzuiging – type bewerking Toename Amax voor vaste stoffen en niet-vluchtige nucliden Afname Amax voor vluchtige nucliden en gesloten systeem zonder specifieke afzuiging Geen “belastingsfactor” nodig, alleen Amax Radionuclidenlaboratoria

Radionuclidenlaboratoria