Ethische aspecten van technologie in de zorg Dick Willems Afd Huisartsgeneeskunde AMC / UvA

Ethische aspecten van technologie in de zorg Medische ethiek Domeinen van zorgtechnologie Screening Diagnostiek Behandeling Begeleiding / palliatie Hoe verder (een beetje filosofie)?

(Medische) ethiek Historisch: technologie-kritiek Van den Berg 1969 ‘technologische imperatief’ Alles moet wat kan Aanzetten makkelijker dan uitzetten De-humaniserende technologie Intensive-care Verpleeghuiszorg

Zorg versus techniek ‘Techniek maakt zorg onmogelijk’ ‘Technisch denken versus zorgdenken’ ‘Technische ethiek versus zorgethiek’ ‘Technologie is ‘cool’, spectaculair, nieuw, zorg is ‘warm’, saai, gewoon’ ‘Technologie past in marktdenken, zorg niet’

Techniekethiek en zorgethiek Niet-schaden Autonomie ‘Ethics of strangers’ High-tech Betrokkenheid Afhankelijkheid ‘Ethics of friends’ High-touch

Ethische aspecten van technologie in de zorg Medische ethiek Domeinen van zorgtechnologie Screening Diagnostiek Behandeling Begeleiding / palliatie Hoe verder?

Ethische aspecten van technologie bij… Screening: darmkanker Diagnostiek: genetische test Behandeling: stamceltransplantatie Begeleiding / palliatie: thuisbeademing

Screening: darmkanker Aanbod, geen vraag Niet op basis van klacht of risico Darmkanker: simpele techniek: 1x/jaar occult bloed 1000 mensen 10 jaar screenen om 1 † te voorkomen 50% vd positieve uitslagen fout-positief >> onnodige colonoscopie (vervelend, risico’s)

Ethische vragen Schade fout-pos versus voordeel Goede informed consent moeilijk Medicalisering Gevolgen van fout- Wie het krijgt is stom geweest Leven met onzekerheid

Ethische aspecten van technologie in de zorg Medische ethiek Domeinen van zorgtechnologie Screening Diagnostiek Behandeling Begeleiding / palliatie Hoe verder?

Diagnostiek: genetische test Genetische indicator voor gevoeligheid alcoholisme Voorspelt kans Patiënt: alcoholisme in familie, wil test (dan weet ik of ik kan drinken)

Genetische tests

Ethische vragen Valt kans-concept wel uit te leggen? Individualisering (‘alcohol is slecht voor mij’) versus solidariteit (‘alcohol is slecht voor ons allen’) ‘vrijbrief’- effect bij goede uitslag Maatschappelijke consequenties bij slechte uitslag: verzekering, werk

Ethische aspecten van technologie in de zorg Medische ethiek Domeinen van zorgtechnologie Screening Diagnostiek Behandeling Begeleiding / palliatie Hoe verder?

Behandeling: stamceltransplantatie Pieter, 7, syndroom van Fanconi (bloedafbraak) Te genezen met stamceltransplantatie uit navelstrengbloed Ouders: IVF met terugplaatsing geschikte donor

Ethische vragen Instrumenteel gebruik kind? Verhoogd risico mislukken IVF versus weldoen Pieter Voor God spelen?

Ethische aspecten van technologie in de zorg Medische ethiek Domeinen van zorgtechnologie Screening Diagnostiek Behandeling Begeleiding / palliatie Hoe verder (een beetje filosofie)?

Begeleiding / palliatie: thuisbeademing

Thuisbeademing Belangrijke aanwinst Zowel ondersteuning als overname ademhaling Neurologische en longziekten Enkele honderden in NL Enkele tientallen kinderen Vraagt veel van familie en professionals

Vragen Belasting en verantwoordelijkheid mantelzorgers Toegankelijkheid Zuigkracht ‘thuis’ Onpersoonlijk Kwaliteit van apparatuur en van zorg Is ‘thuis’ nog ‘thuis’? Morele status mens-machine combinatie

Technologie en verantwoordelijkheid Jonas: technologie bedreigt de wereld Haraway: technologie is deel van ons Latour: techniek is morele / politieke actor hoe gaan wij met technologie om? welke cyborgs willen we wel en welke niet? hoe verdeelt technologie taken, plichten, competenties?

Een ethische agenda voor geavanceerde thuiszorgtechnologie Belang van goede thuiszorg Welke voorwaarden (woningen, professioneel personeel) Verantwoordelijkheid voor mantelzorgers Welk type, welke mate Toegankelijkheid Welke professionele ondersteuning ‘Nee’ kunnen en mogen zeggen Welke alternatieven Veiligheid en kwaliteit Welke waarborgen

Ethische aspecten van technologie in de zorg Medische ethiek Domeinen van zorgtechnologie Screening Diagnostiek Behandeling Begeleiding / palliatie Hoe verder (een beetje filosofie)?

Techniekfilosofie -1 Gangbaar: Ethische vragen: Techniek als verlengde arm (Heidegger) Techniek vooral bedreigend (Jonas) Techniek als ‘ander’ Ethische vragen: Morele gevolgen van techniek Verantwoordelijkheid Verlies van waardigheid Hoe houden we techniek in de hand?

Techniekfilosofie -2 Nieuw: Ethische vragen: Technologie als actor ‘Ingebouwde normen’ (Mol) Scripts (Latour/Akrich) Mens-machine combinaties (Haraway) Ethische vragen: Morele ingrediënten van techniek Techniek als onderwerp van zorgethiek Hoe maken we techniek zo goed mogelijk?

Technology cares!