Pensioen in beweging Wat gebeurt er en wat kan ik daarmee als OR-lid? Dick Boeijen en Marjan Heukers (PGGM) Nieuwegein, 8 juni 2011 1

Agenda Vragen over het pensioen voor medewerkers in zorg en welzijn Radar-uitzending over pensioen en onze reactie daarop Wat is er allemaal aan de hand rondom pensioen? 2

PFZW is het pensioenfonds voor de hele sector Zorg en welzijn, PGGM voert de hele administratie en het vermogensbeheer voor dit fonds. Is dus klant-leverancier verhouding Bij PFZW werken nog geen 20 mensen; bij PGGM meer dan 1.000 PGGM werkt ook voor andere pensioenfondsen, bijvoorbeeld architecten en zelfstandige kunstenaars (AENA), vooral op het gebied van pensioenadministratie en vermogensbeheer Je kunt lid worden van de cooperatie PGGM (wie is lid?); komende jaren zal dit meer nadruk krijgen op de voordelen die daar zijn te behalen 3 Maar eerst….. Hoe zit dat nou met PGGM en PFZW? Tot 2008 was PGGM het pensioenfonds dat haar eigen regeling uitvoerde Daarna: PFZW: pensioenfonds PGGM: pensioenuivoeringsorganisatie 3

Vragen over pensioen in zorg en welzijn Waarom bouw ik pensioen op? Waarom is dat verplicht bij PFZW? Hoe heb ik invloed op het pensioen? Waarom is dat pensioenakkoord belangrijk? 4

Waarom bouw ik pensioen op? Pensioen is een belangrijke arbeidsvoorwaarde en wordt door werkgevers- en werknemersorganisaties overeen gekomen. Het is loon, waarvan de betaling is uitgesteld tot na het arbeidszame leven en bovenop de AOW. Werkgevers en werknemers zijn vrij om te bepalen hoe en waar ze die pensioenvoorziening inrichten; als een verzekerde regeling of bij een ondernemings, beroeps- of bedrijfstakpensioenfonds. Het onderbrengen bij een fonds heeft meestal tot doel ervoor te zorgen dat ook na het pensioneren een goede uitkering overblijft. Dat kun je paternalistisch noemen. De veronderstelling is namelijk dat werknemers niet zelf zo’n voorziening kunnen verzorgen. En dat klopt, meestal. (eventueel vragen naar eigen ervaringen) Niet alleen pensioenopbouw maar ook premievrije opbouw bij a.o. en nabestaandenpensioen. (uitwerken) Voor werknemers in de zorg is het pensioenfonds Zorg & Welzijn opgericht (volgende sheet) 5 Waarom bouw ik pensioen op? Pensioen is uitgesteld loon Werkgevers en werknemers bepalen hoe die pensioenvoorziening wordt ingevuld In de cao’s in de zorg en welzijn is opgenomen dat het pensioen voor deze medewerkers wordt ondergebracht bij Pensioenfonds Zorg en Welzijn 5

20 werkgeversorganisaties 6 Actiz BTN NVZ VGN GGZ-Nederland MO Groep 17 vakbonden 20 werkgeversorganisaties 6 Actiz BTN NVZ VGN GGZ-Nederland MO Groep Jeugdzorg NL LHV VHN LVG NMT VWA (ambulance) Rechtsbijstand PKN Kunstconnectie VWA (kunst) WOS Dierenartsen NFU Ver. Rijksmusea Abvakabo FNV CNV Publiek Zaak FBZ NU91 NVDA NVvPO FNV Bondgenoten CNV Bedrijvenbond De Unie CNV Kostersbond Kerkelijke bond FNV KIEM NTB KNTV FNV Sport LAD CNV Dienstenbond 19 cao tafels 6

Waarom is opbouw verplicht bij PFZW? In bijna 20 cao’s is opgenomen dat de pensioenvoorziening wordt ondergebracht bij het Pensioenfonds Zorg en Welzijn. Net zoals een cao een werkingssfeer heeft, heeft PFZW dat ook. Het geldt alleen voor organisaties binnen deze werkingssfeer en is verplicht voor organisaties die onder de verplichtstelling vallen (voorbeeld huisartsenzorg). Deze aanvraag voor verplichtstelling doen sociale partners. Waarom verplichtstelling? Verschil met cao: opnemen pensioen in cao geldt dan nog niet voor de werkgevers die niet bij een werkgeversorganisatie zijn aangesloten. Bij verplichstelling wel; PFZW gaat dan ook opsporen. Vijf voordelen van collectief pensioen: brochure erbij evt. uitreiken (geschreven op werkgevers) Je kan niet kiezen om geen pensioen op te bouwen, niet kiezen voor andere vorm, niet kiezen voor meer/minder risico. Maarrr…iedere keuze kost geld! Wat enigszins hout snijdt: kleine parttimers (<12 u/w) die vooral werken voor het geld nu, want partner werkt fulltime voor pensioen later. Maar ook klein pensioen is pensioen. Flexibiliteit bij uittreden is vaak groter dan verwacht (deeltijdpensioen goed mogelijk) 7 Waarom is opbouw verplicht bij PFZW? Bedrijfstakpensioenfonds – verplichtstelling Voordelen: Kosten: uitvoeringskosten collectief veel lager, economische klappen beter opvangen Mobiliteit: geen gedoe met wisselen van baan en geen concurrentie op arbeidsvoorwaarde pensioen Identiteit: indexatie op loonontwikkeling sector, maar ook duurzaamheid Nadelen: geen keuze 7

Extra voordelen bij PFZW De vormen en de hoogte van pensioenen worden door bestuur vastgesteld. 8 Extra voordelen bij PFZW Bij arbeidsongeschiktheid (AOW/WIA): - premievrije pensioenopbouw Bij overlijden: Partnerpensioen (eventueel te verhogen door OP) Mogelijkheden voor deeltijdpensioen: inzetten FLEX vervroegen ouderdomspensioen (VOP) 8

En als ik geen pensioen opbouw? AOW (2011) Alleenstaande € 823,75 netto Met partner € 573,90 netto Gemiddeld aanvullend pensioen (2008): 9

Waar heb ik invloed op mijn pensioen? 1010 Waar heb ik invloed op mijn pensioen? Twee belangrijkste organen voor besluitvorming: Bestuur PFZW: neemt besluiten over de pensioenregeling Pensioenraad: geeft advies aan bestuur 10

Bestuur van Pensioenfonds Zorg en Welzijn Representativiteitscijfers (onderlinge krachtsverhouding): ABVAKABO 134.784 (64,5%) Actiz 631 leden met 430.000 wn (35%) CNV 31.976 (15,3%) NVZ 188 leden met 227.626 wn (18,6%) FBZ 19.556 (9,4%) MOG 2137 leden met 200.000 wn (16,3%) NU91 19.137 (9,2%) VGN 225 leden met 176.000 wn (14,4%) BBP (gepens) 3.370 (1,6%) GGZ 148 leden met 103.300 wn (8,4%) 1111 Bestuur van Pensioenfonds Zorg en Welzijn ABVAKABO (65%) Corrie van Brenk Elise Merlijn Ilse van der Weiden CNV PZ (15%) Patrick Fey FBZ (9%) Alex van Bolderen NU91 (9%) Ellie van Soelen Onafhankelijk vz: Hans Alders Actiz (35%) Florent Vlak Guus van Weelden NVZ (19%) Jaques Moors MO Groep (16%) Petra de Bruin VGN (14%) Eelco Daamen GGZ-NL (8%) Frits Verschoor 11

De raad heeft als verantwoordingsorgaan de bevoegdheid om het jaarverslag en wijziging van statuten goed te keuren en daarnaast om een oordeel over het handelen van het bestuur, het gevoerde beleid en de beleidskeuzes voor de toekomst te geven. Een bijzondere bevoegdheid van de Pensioenraad is het schorsen van het bestuur of het bestuur als geheel tussentijds te laten aftreden. Als medezeggenschapsorgaan heeft de Pensioenraad adviesrecht over voorgenomen besluiten van het bestuur over onder meer maatregelen van algemene strekking, wijziging van het pensioen- en uitvoeringsreglement, vaststelling of wijziging van het premie- en indexeringsbeleid en het beleggingsbeleid. Pensioenraad adviseert bestuur. Pensioengerechtigden ook weer afgevaardigd vanuit Abvakabo, CNV, NU91 en FBZ. 1212 Pensioenraad Advies over wijziging pensioenreglement, premiebeleid, indexeringsbeleid en beleggingsbeleid Goedkeuring jaarverslag, statuten Pensioenbestuur schoren of ontslaan Samenstelling: 12 werkgevers, 12 werknemers en 12 gepensioneerden 12

Als OR-lid dus weinig zeggenschap bij PFZW (dat geldt niet voor ondernemingspensioenfondsen, maar dat is buiten de orde van het LOMOZ). Invloed loopt via vakbond (of zelf een zorgingstelling beginnen en lid worden van een werkgeversorganisatie). 1313 Invloed bij PFZW? Als werknemer: lid worden van een vakbond Als werkgever: zorgingstelling oprichten en lid worden van een brancheorganisatie 13

Waarom is dat pensioenakkoord belangrijk? 1414 Het pensioenakkoord is niet los te zien van de bredere discussie die in de maatschappij wordt gevoerd. >>>>overdracht Dick<<<<< Waarom is dat pensioenakkoord belangrijk? 14

Wat we zojuist in het filmpje hoorden… Lage inkomens subsidiëren hoge inkomens Grenzen van solidariteit zijn bereikt Er blijft niets meer over voor 50-minners Pensioenfondsen nemen teveel risico’s Pensioenfondsen zijn niet eerlijk over de risico’s Pensioenakkoord gaat niet ver genoeg http://www.trosradar.nl/uitzending/item/1754/pensioenen/ 15

Doorsneepremie zorgt voor overdrachten 16

Arm sponsort rijk??? 17 Ja dus, via de doorsneepremie Bovendien: mensen met hoog inkomen leven naar verwachting langer (= duurder voor pensioenfonds) Maar: Het gaat om salarisGROEI, niet de hoogte ervan Eindloon is veranderd in middelloon Arbeidsongeschiktheidspensioen Nabestaandenpensioen AOW 17

Eindloon versus middelloon salaris middelloon 18

Solidariteit is niet meer van deze tijd? Wat is solidariteit? Eénrichtingsverkeer of tweerichtingsverkeer? Alternatief: individueel systeem In de jaren ‘50 was het inderdaad ‘eenvoudig’ om solidair te zijn met ouderen (uit de wind houden) Maar door vergrijzing en ontgroening is dat steeds moeilijker geworden (en het wordt nog ‘erger’) Dus: de ouderen moeten ook nadrukkelijk mee doen in het delen van risico’s 19

Vergrijzing en ontgroening 1950 2008 2050 20

Met premie alleen lukt het niet meer… Benodigd vermogen (NL) was € 700 miljard Effect nieuwe overlevingstafels: + 7% Benodigd vermogen wordt € 749 miljard Er is dus een tekort van € 49 miljard Totale loonsom bedraagt € 300 miljard Extra benodigde premie: 49 / 300 = 16% loonsom 21

… daarom ook andere stuurmiddelen inzetten Korten op indexering Korten op het nominale pensioen (‘afstempelen’) Verhogen van de pensioenleeftijd Op deze manier doen de ouderen ook mee in de risicodeling: daarmee zorgen we ervoor dat er voor de 50-minners pensioen overblijft 22

Nemen pensioenfondsen teveel risico’s? Pensioenfondsen beleggen ?!? Ambitie: GOED pensioen tegen BETAALBARE premie Een GOED pensioen is een geïndexeerd pensioen 23

Geen indexering = minder koopkracht nominale waarde “euro’s van nu” koopkracht “euro’s van straks” jaar 24

Grote onzekerheid over infatie nominale waarde “euro’s van nu” 1% inflatie 2% inflatie 3% inflatie “euro’s van straks” jaar 25

Dáárom beleggen pensioenfondsen! Om indexeren mogelijk te maken… … en zo voor een GOED pensioen te zorgen (tegen een betaalbare prijs) Maar beleggen geeft wel risico’s Die risico’s moeten deelnemers SAMEN opvangen Dat betekent dus van tijd tot tijd: Geen volledige indexering Helemaal geen indexering Afstempelen 26

Zijn pensioenfondsen niet eerlijk? Punt is deels terecht Communiceren over pensioen, koopkracht en risico’s is moeilijk Maar we doen ons best! 27

Uw pensioen wordt steeds meer waard! Klik om de modelstijlen te bewerken Tweede niveau Derde niveau Vierde niveau Vijfde niveau 28

Pensioenakkoord 29 Pensioenen bewegen mee met levensverwachting Langer leven = later met pensioen OF minder pensioen Pensioenen bewegen mee met financiële markt Keuze die nu voorligt: gaan ‘we’ voor nominale garantie of voor indexeringsambitie? Daarnaast: AOW, flankerend ouderenbeleid 29

Samengevat 30 Inderdaad: pensioen kent ‘pijnpunten’ Daar moeten en zullen we altijd alert op zijn Maar: pijnpunten wel op correcte wijze bekijken En: waardevolle aspecten beter benadrukken 30

Bijlagen 31

Dekkingsgraad is te laag rendement premie uitkering Aanwezig vermogen Benodigd vermogen 100 96 = = 104% langleven rente PFZW, eind 2010

Dekkingsgraad is erg beweeglijk 3333 …Ondanks goede beleggingsresultaten Dekkingsgraad is erg beweeglijk Klik om de modelstijlen te bewerken Tweede niveau Derde niveau Vierde niveau Vijfde niveau Rendement t/m Q3 2010 11,2% 17,6% 33

Verschil situatie 2010 t.o.v. situatie 2009 Dekkingsgraad eind 2009: 108% Rendement op vermogen + 13% Rentedaling - 11% Gestegen levensverwachting - 6% Dekkingsgraad eind 2010: 104% 34

Rente en dekkingsgraad 3535 Effecten van rente op benodigd vermogen Rente en dekkingsgraad rente 2% € 1000 rente 2% rente 3% € 820 € 750 € 675 rente 3% € 550 2010 2020 2030 Lagere rente = hoger benodigd vermogen Langere looptijd = groter rente-effect 35