De Tijd van Regenten en vorsten Paragraaf 3.1: GB Elisabeth(45 jaar) sterft, Jacobus I verenigd Engeland en Schotland tot GB. Puriteinen boos A.K. niet Protestanter Opvolger Karel I roept parlement 11 jaar niet bij elkaar maar moet in 1640 wel omdat hij geld nodig had Karel I laat dochter trouwen met stadhouder Republiek maar krijgt geen steun van de Republiek. Er komt een burgeroorlog die gewonnen wordt door de puritein Oliver Cromwell. In 1649 wordt de koning ter dood veroordeeld door het parlement. GB wordt een Republiek o.l.v. Cromwell.

De Tijd van Regenten en Vorsten Paragraaf 3.1: Frankrijk Na de bloedbruiloft laat Hendrik III de radciale Katholieke leiders vermoorden. Hij wordt zelf gedood door een monnik. Hendrik van Navarra volgt hem op als Hendrik IV Hij is de eerste vorst uit het huis van Bourbon. Veel katholieken erkennen zijn macht niet. Fillips II wil zijn dochter Isabelle op de troon zetten. De hertog van Parma valt Frankrijk binnen. Veel Franse katholieken willen geen spaanse koning. Hendrik IV wordt weer katholiek, Krijgt steun Katholieken en maakt in 1598 een einde aan de godsdienstoorlog door het Edict van Nantes: FR is katholiek maar de hugenoten krijgen godsdienstvrijheid en troepen in hun gebieden.

De Tijd van Regenten en Vorsten Paragraaf 3.1: Frankrijk Hendrik IV wordt in 1610 door een radicale katholiek vermoord. Lodewijk XII is laat het regeren over aan kardinaal Richelieu. Hij slaat een hugenotenopstand neer en komt met een verbod op de privé-legers van de adel. Tijdens de 30-jarige oorlog in Duitsland(1618-1648) steunt hij de protestanten tegen Spanje. Vanaf 1635 gaat Frankrijk zelf meevechten. Uiteindelijk wordt Spanje verslagen.

De Tijd van Regenten en Vorsten Paragraaf 3.2 De ondergang van de Armada redt het protestantisme in GB en de Republiek. Fillips II wilde de noordelijke gewesten vanaf zee binnenvallen vanuit GB Ook werden de troepen van de hertog van Parma ingezet tegen Frankrijk. Ondertussen werd het leger van de republiek o.l.v. prins Maurits steeds sterker. Tussen 1588 en 1598 werden in het Noorden en Oosten steeds meer steden veroverd. In 1596 sloot de republiek het drievoudig verbond met Frankrijk en GB tegen Spanje. De Republiek werd voor het eerst door deze landen erkend.

De Tijd van Regenten en Vorsten Paragraaf 3.2 Spanje gaf de strijd niet op en sloot vrede met GB en FRA. Het heroverde gebied op de Republiek maar Fillips II kreeg geldproblemen en sloot in 1609 het twaalfjarig bestand met de Republiek. De Republiek was een statenbond. De staten Generaal nam beslissingen over Buitenlandse politiek, belastingen en defensie. De stadhouder was bevelhebber van leger en vloot en benoemde de regenten. Het gewest Holland was veruit het machtigst. Zij hadden een raadspensionaris ofwel landsadvocaat. Deze was in de praktijk de regeringsleider van het gewest Holland.

De Tijd van Regenten en Vorsten Paragraaf 3.3 Tijdens het Twaalfjarige Bestand kwam het bijna tot een burgeroorlog tussen van Oldenbarneveld(raadspensionaris) en Maurits(stadhouder) over een geloofskwestie. Holland vond dat de SG zich niet mocht bemoeien met het geloof omdat elk gewest soeverein was. De andere gewesten wilden een nationale Synode(kerkvergadering) die een uitspraak zou doen over dit conflict. Holland kwam met de scherpe resolutie: steden mochten zelf troepen inhuren die allen Holland moesten gehoorzamen en niet Maurits. In 1618 liet Maurits Oldenbarneveldt vermoorden. Een burgeroorlog was voorkomen.

De Tijd van Regenten en Vorsten Paragraaf 3.3 Tijdens de Synode van Dordrecht werden de denkbeelden van Arminius vals verklaard. De Arminianen werden uit de stadsbesturen gezet. In 1621 begon de oorlog met Spanje opnieuw. De strijd verliep slecht. Toen nam Frederik Hendrik in 1625 het bevel over. Hij veroverde veel gebied en steden(stedenbedwinger). In 1635 kreeg Spanje weer oorlog met Frankrijk. Dit kon het niet meer aan. De schatkist was leeg. In 1648 sloot Spanje vrede met de Republiek; de zogenaamde Vrede van Münster. De Republiek was nu definitief zelfstandig en losgemaakt van het Duitse Rijk. Ook mocht het veroverde gebieden in het zuiden houden(Generaliteitslanden)

De Tijd van Regenten en Vorsten Paragraaf 3.4: de Gouden Eeuw(17e) Amsterdam werd het centrum van het handelskapitalisme: wisselbank en beurs Ondernemers en regenten hadden nauwe contacten: hierdoor werden beslissingen snel genomen. Voorbeeld hiervan was de oprichting van de publiekprivate VOC De VOC was voor Mare liberum. In 1621 werd de WIC opgericht. Deed aan driehoekshandel en kaapvaart. In 1596 sloot de republiek het drievoudig verbond met Frankrijk en GB tegen Spanje. De Republiek werd voor het eerst door deze landen erkend.

De Tijd van Regenten en Vorsten Paragraaf 4.1: de Opkomst van Engeland en Frankrijk 1643 Lodewijk XIV aan de macht in FR. FR wordt een Absolute Monarchie. Het centrale bestuur werd versterkt. Dit bracht rust en vrede. FR voerde mercantilistische maatregelen in(hoge invoerrechten en subsidies voor eigen bedrijven) om het leger te kunnen betalen. Het katholicisme werd staatsgodsdienst. In 1685 werd het Edict van Nantes ingetrokken. De hugenoten vluchtten naar het buitenland. Edelen moesten aan het hof in Versailles komen wonen. Zo kon Lodewijk XIV ze goed in de gaten houden.

De Tijd van Regenten en Vorsten Paragraaf 4.1: De opkomst van Engeland en Frankrijk Cromwell sloeg opstanden in Schotland en Ierland neer. In 1653 stuurde hij het parlement naar huis. Hij werd dictator en noemde zich Lord Protector.Cromwell wilde van GB een Puriteins land maken. In 1658 stierf Cromwell. De zoon van de koning ging regeren als Karel II. Hij was familie van Lodewijk XIV en dus pro-Frans. Hij wilde net zoveel macht. Dit lukte niet omdat het parlement niet instemde met belastingen. In 1670 sloot Karel II een geheim verdrag met Frankrijk om de Republiek aan te vallen. De Fransen zouden het Britse leger en vloot betalen. Het Britse parlement wist van niets.

De Tijd van Regenten en Vorsten Paragraaf 4.2: Het eerste stadhouderloze tijdperk 1650-1672 Conflict Holland en stadhouder Willem II(wil sterk leger). Toen hij overleed benoemden de gewesten geen nieuwe stadhouder. De Republiek werd vanaf nu bestuurd door de regenten(lokaal) en Raadspensionaris Johan de Witt. De regenten vielen uiteen in de staatsgezinden en de oranjegezinden. Staatsgezinden olv de Witt: oorlog voeren is duur, Leiders kiezen op basis van kwaliteiten, erfelijk = bedreiging vrijheid. Gewesten soeverein. Oranjegezinden: soevereiniteit beperken. Willem III(Oranje) moest leger en vloot leiden. Volk stond aan hun kant maar had niks te zeggen.

De Tijd van Regenten en Vorsten Paragraaf 4.2: Het eerste stadhouderloze tijdperk 1650-1672 De republiek was tolerant. Er was gewetensvrijheid. Vervolging en censuur kwamen niet voor. Amsterdam werd de bakermat van de verlichting(Descartes, Spinoza) Buitenlandse politiek was gericht op de belangen van het gewest Holland: de vloot werd versterkt om de internationale handel en de zeegewesten te beschermen. Landleger werd verwaarloosd. De Witt probeerde GB en Frankrijk tegen elkaar uit te spelen. In 1622 sloot hij een verdrag met FR tegen GB. GB bedreigde de handelspositie van de Republiek. In 1651 kwam het met “De Akte van Navigatie”: NL schepen mochten niet langer goederen transporteren naar GB.

De Tijd van Regenten en Vorsten Paragraaf 4.2: Het eerste stadhouderloze tijdperk 1650-1672 In 1652 vindt de eerste handelsoorlog oftwel de Eerste Engelse Zeeoorlog plaats. Beide zijden leiden veel verliezen. In 1654 stopt de strijd. In 1665 breekt de Tweede Engelse Zeeoorlog uit. De Engelsen veroveren Nieuw Amsterdam maar de Republiek vernietigt in 1667 de Engelse vloot bij Chattam. In 1667 werd vrede gesloten. N.A. werd geruild voor Suriname en GB steunde de republiek tegen FR in de Spaanse Nederlanden. In het rampjaar 1672 werd de republiek aangevallen door Keulen, Münster, FR, GB. Het landleger kon niet standhouden. Holland verschool zich achter de Hollandse waterlinie.

De Tijd van Regenten en Vorsten Paragraaf 4.3: Stadhouder-koning Willem III De Witt kreeg de schuld van het rampjaar en werd vermoord. Willem III werd stadhouder van Holland en Zeeland. Hij sloot een bondgenootschap met denemarken, Oostenrijk en Pruisen. Lodewijk XIV moest hierdoor een deel van zijn troepen weghalen. In 1674 wist Willem III de Fransen te verjagen. Vanaf nu benoemde hij de regenten. Toch bleef de soevereiniteit in handen van de staten Frankrijk bleef de grote vijand. Willem III vocht in verschillende coalitieoorlogen tegen dit land. Hij trouwde met zijn nicht Mary Stuart en kreeg zo GB aan zijn kant.

De Tijd van Regenten en Vorsten Paragraaf 4.3: Stadhouder-koning Willem III In 1685 maakt Lodewijk XIV een einde aan de rechten van de hugenoten. In GB komt de katholieke Jacobus II aan de macht. Het protestantse parlement vraagt Willem III om hulp In 1688 landden NL troepen in GB. Mary en Willem III komen op de troon. De rechten van het parlement worden gegarandeerd(Bill of Rights). Hiermee is de Glorious Revolution afgerond. NL en GB worden verenigd in een persoonlijke unie(coalitie) die samen met Spanje en Oostenrijk tegen FR vocht. In 1697 leek deze oorlog gewonnen maar in 1701 brak opnieuw oorlog uit. Er werd vooral gevochten in de Zuidelijke Nederlanden. In 1713 werd het vrede. Franse hegemonie was voorkomen.

De Tijd van Regenten en Vorsten Paragraaf 4.4: het einde van de Gouden Eeuw De Nederlandse economie kreeg steeds meer last van de mercantilistische maatregelen van GB en Frankrijk. De economie kwam in een neerwaartse spiraal terecht. Ook had de Republiek door de vele oorlogen veel schulden. De belastingen gingen voortdurend omhoog. Dit was slecht voor de economie. Ook hier was sprake van een neerwaartse spiraal. Van 1702 tot 1747 was er sprake van het Tweede Stadhouderloze Tijdperk. De regenten, nu een gesloten klasse, wisten deze problemen niet op te lossen. In 1715 was de Republiek failliet. Regenten profiteerden van de schulden(obligaties) Er kwam een nieuwe stadhouder maar dit hielp niet. In 1780 verloor de Republiek een oorlog van GB. In 1795 bezette FR ons land