Tijd voor senioren, hebben senioren tijd? Paul Schnabel Sociaal en Cultureel Planbureau en Universiteit Utrecht 18-09-2009

Ouderen in de Nederlandse bevolking (2008), 16,5 miljoen 70+ - 1,7 “ 10 % 75+ - 1,1 “ 6 % 80+ - 0,55 “ 3 % 85+ - 0,27 “ 1,5% 90+ - 0, 1 “ 0,5% 95+ - 0,02 “ 0,1% 100+ - 0,0015 “ 0,01%

2000 - 2020 65+ 75+ 85+ 2000 2,2 milj. 1,0 milj. 0,23 milj. (16 milj.) 2020 3,2 milj. 1,3 milj. 0,32 milj. (17/18 milj.)

Levensverwachting M V 1860/1865 36 jr. 38 jr. 1900/1905 50 52 1900/1905 50 52 1936/1940 67 68 1950/1955 70 72 1970/1975 71 76 2005 77 81

Huishoudens 65+ (2004) 2,3 miljoen personen 0,6 miljoen 2-persoonshuishoudens miljoen 1-persoonshuishoudens (>70% vrouw) 1,6 miljoen woningen (23%) 0,16 miljoen institutioneel (verpleeg/verzorgingsh.) 0,50 miljoen ouderenwoningen

Huishoudensvorm naar leeftijd (%)

Inkomen 65+ AOW (+ bijstand) 25 miljard euro Aanvullend pensioen 25 “ “ Vermogen/arbeid >5 “ “ (plm. 10% BNP) HH. Inkomen 65+ € 32.000 Laag inkomen, alleenstaand 11% Laag inkomen, echtpaar 3% > 20.000 euro aanvullend 13%

AOW (1957) Levensverw. (65 jr.) Euro (single) 1957 – 7% - 750.000 79,2/81,7 - 33 1982 – 1.400.000 - 500 2007 – 14% 2.700.000 83,5/86,0 - 1000 2038 – 27% 4.500.000 Veel meer mensen worden oud Meer mensen worden ouder

De vitale ouderen (geen beperkingen) 55-74 jaar: 10% recreatieverblijf 28% wekelijks vereniging 72% ieder jaar vakantie(s) 2,6 uur sport per week 64% auto, 17% twee auto’s (65 – 74 jr. – 73%)

De minder vitale oudere (matige of ernstige beperkingen)   75+ 25% (tamelijk) bang voor beroving 3% recreatieverblijf 29% met vakantie 0,7 uur sport per week (vitalen 18-54 jaar: 2,3 uur) 23 uur tv per week (jonge vitalen 14 uur) 64% geen auto

Ouderen zorgen voor jongeren 30% klusjes in huis 20% helpt in huishouden 22% steunt financieel 48% past op kleinkinderen 60/69 jr.  > 60% vrijwilligerswerk en voor de heel ouderen

Koop en huur Koopwoning (2002) Vrij vermogen 55-64 jr. 60% 40.000 Euro Ruim de helft woont ‘duur’ ( meer dan 215.000 Euro). ‘Duur’ huren (480 Euro) doet 20% van de huurders. 1/3 huurders heeft huursubsidie (1500-1800 Euro).

Het activiteitenprofiel van mannen naar leeftijd, 2005 (in procenten) Bron: CBS (EBB’05); SCP-bewerking

Het activiteitenprofiel van vrouwen naar leeftijd, 2005 (in procenten) Bron: CBS (EBB ’05); SCP-bewerking

Arbeidsdeelname paren (M/V), 15-65 jr. 1995-2005 1995 2005 Eenverdieners 34% 27% Alleen man 29 20,5 Tweeverdieners 53,5% 63,5% Anderhalf 34 42,5 M. vol, vrouw deelt.+ 25 34 * Half of half 3 5,5 Dubbel 17 15 Geenverdieners 12,5% 10% (CBS/SCP)

Aandeel deeltijd, werkende mannen en vrouwen, 2006 V M Nederland 75% 25% Zwitserland 55 10 B/BRD/VK 45-50% 10% N/Den/Zw/Oost 40-45 10-15 Fr. 30-35 5-10 Esp/VS/Finland 20-30 5-10

Percentage deeltijdwerk, functieniveau, 2006 Elementair 86% Lager 82 Middelbaar 71 Hoger 63 Wetensch. 57 Totaal 73%

Arbeidsparticipatie ouderen Mannen 1996 2007 55-59 jr. 58% 77% 60-64 jr. 18 35 65-69 jr. 4 8,5 Vrouwen 1996 2005 55-59 jr. 22% 47% 60-64 jr. 5 16 65-69 jr. 1 2,5

Ouderen en werk 55-65 jr. (2007) 1.000.000 aan het werk (50% wil meer, 50% minder) 500.000 prepensioen/VUT 370.000 ziek/arbeidsongeschikt 50.000 werkloos Gemiddeld 34 uur per week Na 65 jr. – 60.000 aan het werk 33.000 zelfstandig (9000 boeren)

Bruto arbeidsparticipatie ouderen 55-65 jr., 2008 (2001), M. 2008 2001 55-56 jr. 71% 58% 57-58 jr. 64 48 59-60 jr. 50 32 61-62 jr. 30 14 63-64 jr. 15 10 Streefcijfer 58% (CBS 2008)

Arbeidsparticipatie mannen 55-64 jr. 1994 2005 Nederland 42% 59% Duitsland 53 63 Frankrijk 42 47 VK 64 68 VS 65 70 Zweden 70 76

Zelfstandigen zonder personeel 13% werkzame beroepsbevolking zelfstandig (650.000) 9% zonder personeel 65% man 20% 55-65 jaar 40% hoger opgeleid 70% 35 uur of meer (gemiddeld 42 uur)

Slechte gezondheid, opleiding (2004-2006) Fysiek (20-50) 50-64 65-79 M V LO (22,5) 15,5 20,0 14,5 20,5 LBO (14) 9 10,5 8,5 MAVO/VW03 (13,5) 11,0 5,0 12,0 HAVO/VWO/MBO (9) 8 11,5 7,5 HBO/WO (6,5) 4,5 6,0 3,5 7,0

Slechte gezondheid, opleiding (2004-2006) Psychisch (20-50) 50-64 65-79 M V LO (17) 16% 12,5% 13,0% 15,5% LBO (11) 9,5 6,0 7,0 MAVO/VWO3 (14,5) 11,5 5,0 13,5 HAVO/VWO/MBO (9,5) 10,0 8,0 HBO/WO (8,0) 8,5 6,5 (CBS 2008)

Toekomstverwachtingen voor 2020, ook wenselijk? Meer autonomie in het werk 19% (51%) Minder autonomie 41% (12) Meer banen met ontplooiings- mogelijkh. 39% (44%) Minder banen met “ 13% ( 2 ) Meer banen met tijdelijk dienstverband 72% (16%) Minder banen met tijdelijk dienstverband 5% (48)

Toekomstverwachtingen voor 2020, ook wenselijk? Meer uren per week werken 43% Minder uren per week werken 18% Meer mensen werken in een goede werksfeer 13% Meer mensen werken in een slechte werksfeer 33% Meer mensen tevreden met loon 6% Minder mensen tevreden 47% Meer mensen ontevreden over de leiding 35% Minder mensen ontevreden 6%

Toekomstverwachtingen voor 2020, ook wenselijk? Gemakkelijker ontslag krijgen 61% (6%) Moeilijker ontslag 7% (73) Gemakkelijker combineren werk-zorg 69% (57%) Moeilijker 7 (11) Tijdelijk stoppen/zorg ziek familielid 46% Zullen minder mensen doen 17